Nafta i OECD

NAFTA - Północno-Amerykański Układ o Wolnym Handlu
North American Free Trade Agrement
NAFTA to porozumienie gospodarcze zawarte w 1992 roku (weszło w życie w 1 stycznia 1994) między Stanami Zjednoczonymi, Meksykiem i Kanadą ustanawiające strefę wolnego handlu między tymi państwami. Celem umowy jest całkowita likwidacja istniejących barier gospodarczych i wszelkich przeszkód inwestycyjnych w ciągu 15 lat. W ciągu tego okresu zniknąć mają cła i inne hamulce swobodnego przepływu towarów, usług i inwestycji wzajemnych. NAFTA nie jest, więc porozumieniem, które miałoby doprowadzić do wspólnej polityki handlowej czy koordynacji polityki gospodarczej, choć wykracza poza zwykłe umowy handlowe, omawia zasady rozwiązywania sporów, ochronę środowiska oraz własności intelektualnej, stawia zadanie zapewnienia trwałego wzrostu w regionie. W wyniku realizacji traktatu powstaje największy w świecie rynek (375 mln ludności, 6,5 bln dolarów rocznej produkcji). Dominującą rolę w NAFTA ogrywają Stany Zjednoczone (ich PKB stanowi 85% PKB organizacji). Drogę dwustronnych porozumień z USA (analogicznych do tych Meksykiem i Kanadą) zawarło szereg państw świata. Niedawno uczyniły to Singapur i Chile, a wcześniej Izrael i Jordania. W ramach tworzenia międzynarodowego obszaru gospodarczego o nazwie P-5 do porozumienia przystąpić mają także Australia i Nowa Zelandia. Wszystkie te państwa będą de facto w NAFTA. Celem powstania NAFTA były przede wszystkim korzyści gospodarcze płynące z handlu bez barier.
Inicjatorem powstania NAFTA był Meksyk. Kraj ten w latach 80-tych przeprowadził udane reformy rynkowe, w postaci prywatyzacji i liberalizacji gospodarki. Utrwaleniem liberalnych reform miał stać się związek z potężnym sąsiadem z północy. Dla USA współpraca z Meksykiem to możliwość swobodnego inwestowania i eksportu do tego szybko rozwijającego się państwa. Również dawało szanse na stabilizację polityczną i gospodarczą Meksyku, czyli dobrze prosperującego i stabilnego politycznie sąsiada. Oznaczało był to zmniejszenie napływu nielegalnych imigrantów. NAFTA nie tworzy ponadnarodowych organów, a jej ustawodawstwo nie uszczupla suwerenności państwowej. Wszystkie decyzje podejmowane przez główny organ NAFTA Komisję Wolnego Handlu (ministrowie handlu krajów) muszą być zatwierdzane przez parlamenty. Poza tym kraje NAFTA mają swobodę w zawieraniu umów handlowych i celnych z krajami trzecimi.

Dzięki NAFTA powstał największy na świecie rynek w postaci 422 miliona ludności i 6,5 biliona rocznej produkcji. Najwięcej na liberalizacji skorzystał Meksyk, który jeszcze 10 lat temu był krajem niewiele w świecie znaczącym. Dziś jest piątą potęgą eksportową świata. Dzięki NAFTA zanotował wzrost liczby zatrudnionych w handlu o około 3,5 miliona. Meksyk jest przykładem państwa, które dzięki liberalnej współpracy stało się znaczącym podmiotem gospodarczym. Ogromne korzyści ze współpracy w ramach NAFTA odnoszą także USA i Kanada. Eksport USA do Kanady i Meksyku wzrósł w latach 1993-2000 o 104% (handel amerykański z resztą świata wzrósł zaledwie o 50%), a zarobki związane z handlem w ramach NAFTA są o 16% wyższe niż zarobki z nim niezwiązane. Kolejnym krokiem, po ogłoszeniu przez prezydentów USA i Meksyku oraz premiera Kanady chęci utworzenia strefy wolnego handlu - Północnoamerykańskiego Porozumienia o Wolnym Handlu, było podpisanie przez ministrów handlu dodatkowych umów do układu dotyczących między innymi ochrony środowiska i rynku pracy.

Początkowo prezydent Meksyku dążył do podpisania porozumienia meksykańsko-kanadyjskiego, które stworzyłoby amerykańsko-meksykańską strefę wolnego handlu. Przeciwko takiemu rozwiązaniu zaprotestowała Kanada obawiająca się utraty pozycji największego partnera handlowego Stanów Zjednoczonych. Zaproponowała, aby Meksyk dołączył do CUSFTA, a nie tworzył osobne porozumienie. Wymiana handlowa pomiędzy trzema państwami rosła od początku negocjacji. Każde z państw starało się redukować swoje koszty transakcyjne przy jednoczesnym formalizowaniu współpracy gospodarczej.
Istotnym argumentem przyspieszającym negocjacje była realizacja założeń Jednolitego Aktu Europejskiego, która zaskutkowała zwiększoną wymianą handlową wewnątrz UE, kosztem krajów trzecich, w tym Stanów Zjednoczonych i Kanady.
Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu było wówczas bardzo nowatorskim układem, gdyż po raz pierwszy prowadziło do zintegrowania gospodarek państw wysokorozwiniętych (USA, Kanada) z gospodarką kraju rozwijającego się, czyli Meksyku. Przy tak dużej asymetrii gospodarczej warto wymienić motywy, jakie towarzyszyły poszczególnym krajom inicjującym Porozumienie.

OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
Organization for Economic Cooperation and Development
Organizacja ta została powołana do życia 30 IX 1961 na mocy Konwencji Paryskiej podpisanej 14 grudnia 1960 roku. Dotyczyła ona bezpośrednio przekształcenia powstałej w związku z planem Marshalla Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC), powstałej w 1948 roku celem niesienia pomocy w odbudowie Europy ze zniszczeń wojennych. Była reakcją USA na utworzenie EWG i dokonanie podziału w tzw. wspólnocie atlantyckiej.

OECD zrzesza najbogatsze kraje świata, w tym wszystkie kraje Unii Europejskiej. Konwencję podpisały: Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, RFN, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, USA, Włochy, Wielka Brytania. Później przystąpiły do niej Australia, Finlandia, Japonia, Nowa Zelandia, Polska, a także - na specjalnym statusie członka stowarzyszonego - Jugosławia.

Jest najbardziej wpływową międzynarodową organizacją gospodarczą. OECD koordynuje politykę gospodarczą oraz bada procesy ekonomiczne zachodzące w państwach gospodarki rynkowej. Opracowuje ekspertyzy i perspektywiczne raporty, dotyczące światowej koniunktury ekonomicznej. Celem OECD jest także przyczynianie się do maksymalnego i równomiernego wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i stopy życiowej, a także stabilności finansowej, wolności wymiany międzynarodowej i pomocy dla krajów słabo rozwiniętych. Państwa należące do OECD oraz aspirujące do członkostwa w tej organizacji, za wartości nadrzędne w życiu społeczno-politycznym i gospodarczym uznają trzy zasady: demokrację, przestrzeganie praw człowieka i wolności obywatelskich oraz stabilny wzrost w ramach otwartej gospodarki rynkowej. OECD ma przede wszystkim charakter organizacji koordynacyjno-opiniotwórczej. Stanowi globalne forum wymiany informacji oraz doświadczeń, a także centrum studiów nad poszczególnymi gospodarkami oraz ich wspólnymi powiązaniami.

Głównym organem jest Rada w skład, której wchodzą stali przedstawiciele, i która raz d roku zbiera się na szczeblu ministerstw. Wybiera corocznie dziesięcioosobowy Komitet Wykonawczy oraz na pięcioletnią kadencję sekretarza generalnego, który stoi na czele Sekretariatu.
Polska oficjalnie wstąpiła do OECD 22 listopada 1996 roku, stając się 28. jej członkiem. Jest to pierwsza organizacja zajmująca się integracją gospodarczą, której jesteśmy pełnoprawnym członkiem. Dla Polski członkostwo w OECD oznacza uznanie osiągnięć okresu transformacji oraz włączenie naszego kraju do ekskluzywnego grona rozwiniętych państw świata. Dzięki temu jesteśmy postrzegani jako państwo praworządne, demokratyczne i stabilne, wdrażające zasady gospodarki wolnorynkowej. Członkostwo Polski w OECD ułatwia nam przede wszystkim zaciąganie korzystnych kredytów udzielanych przez różne międzynarodowe instytucje finansowe, a także zachęca obcy kapitał do inwestowania w naszym kraju. Z drugiej strony, Polska musi się liczyć z trudnymi do spełnienia warunkami, jakie stawia przed nami OECD, na przykład koniecznością wstrzymania dotacji do niektórych dziedzin gospodarki, na przykład przemysłu okrętowego oraz respektowania ustalonej wielkości produkcji. (IAR)