Pisarstwo Ignacego Krasickiego. Gatunki, styl, bohaterowie i tematy.

Ignacy Krasicki był najwspanialszym polskim reprezentantem polskiego oświecenia. Jego teksty mają charakter klasycystyczny, według którego literatura miała za zadanie uczyć i moralizować ludzi. Pisarz już za życia został okrzyknięty „księciem poetów”. W swoich utworach (bajkach, satyrach, poematach heroikomicznych) wytyka ludzkie wady, wskazuje jak ludzie powinni się zachowywać, jak postępować. Charakter tych gatunków wyklucza ukazywanie dobra i prawd pozytywnych.

Ignacy Krasicki jest nauczycielem i wychowawcą społeczeństwa doby XVIII wieku.

Satyra to utwór ośmieszający lub piętnujący pewne zjawiska - zarówno wady i występki natury ludzkiej, jak i życia zbiorowego - obyczajowego i społecznego, które są celowo przerysowane, przejaskrawione, ukazane jakby w krzywym zwierciadle dla spotęgowania wrażenia czytelnika. Jest to jakby karykatura literacka, mająca wydźwięk i cel dydaktyczny. Jako samodzielny gatunek literacki, nawiązujący do poetów rzymskich (głównie Horacego), satyra miała postać pouczającego monologu o charakterze retorycznym lub skierowanego do konkretnego adresata. Niekiedy przybierała formę dialogu.

W satyrze „Pijaństwo” Krasicki wytyka ludziom wadę jaką jest pijaństwo. Tłumaczy, że ludzie którzy spożywają alkohol tracą przyjaciół, nie są zdolni do pracy, uprawy roli. Alkoholizm zabiera także duże ilości pieniędzy. Po wypiciu alkoholu ludzie robią różne dziwne rzeczy. W tej satyrze jedną ze scen jest kłótnia szlachciców na temat polityki, która zakończyła się bójką. Autor wskazuje również, jakie są zalety wstrzemięźliwości. Otacza nas grono bliskich przyjaciół. Ludzie ufają nam, patrzą na nas z szacunkiem. My bogacimy się, gdyż jesteśmy zdolni do pracy. Nasze zdrowie nie niszczy się, potrafimy trzeźwo myśleć.

Kolejną satyrą jest „Świat zepsuty”, w której Krasicki porównuje współczesne mu społeczeństwo oraz społeczeństwo jego przodków. Mówi, że przodkowie byli ludźmi dobrymi, cnotliwymi, religijnymi, szanowali i respektowali prawo. Natomiast obecne społeczeństwo nie wzięło z nich przykładu. Jest beztroskie, próżne, leniwe. Krasicki mówi, że powinno wziąć przykład ze swoich ojców. W satyrze tej Polska porównana jest do tonącego okrętu, z którego co prawda można uciec, ale lepiej będzie jeśli się go odratuje i nie zatonie. To porównanie do tonącego okrętu można odczytywać jako nawoływanie Krasickiego do zmiany sposobu życia społeczeństwa, do poprawy swojego zachowania.

Kolejnymi utworami w których Ignacy Krasicki nauczał społeczeństwo były bajki. We „Wstępie do bajek” autor wymienia różne osoby, którym w sposób stereotypowy przypisywane są różne cechy. Jednak Krasicki nie krytykuje tych osób, obala stereotypy i mówi, że może być prawdą, że np. młodzi ludzie są stateczni. Pomimo tego, wkłada on tą prawdę między bajki. Sugeruje, że będzie obnażał słabości ludzkie, po bajkach możemy spodziewać się prawdy.

Bohaterami bajek Krasickiego, były zwierzęta. Wiązało się to ze spojrzeniem na działania ludzkie. Zwierzęta obrazujące określone cechy ludzkie postępują zgodnie z prawem dżungli, siła i podstęp odnoszą z reguły tryumf nad sprawiedliwością. W bajkach słaby nigdy nie wygrywa, a jedyną jego bronią staje się spryt i wazeliniarstwo. Dlatego właśnie lis jest bohaterem wielu bajek, jako symbol przebiegłości. Słabi bohaterowie podporządkowując się regułom przetrwania i lizusostwu często tracą.

Bajkowi bohaterowie żyjąc w świecie przemocy i chaosu nie próbują się przeciwko niemu buntować, zakładając bezsens oporu. W bajkach brak postaw heroicznych. Będący ofiarami słabi bohaterowie nie zdobywają się na żaden akt odwagi.

Bajka „Lew i zwierzęta” jest krytyką rządów absolutnych. Lew, który zjadł wszystkie zwierzęta jest symbolem człowieka mocnego, silnego, chciwego, przebiegłego. Natomiast zwierzętami są ludzie słabi, czyli zwykli, przeciętni obywatele.

Bajka „Jagnię i wilcy” jest krytyką przemocy rządzącej światem. Tak jak bezbronne jagnię, które zostało zjedzone przez wilki, tak samo ludzie słabi, subtelni zawsze ponoszą klęskę. Bajka ma również aluzję polityczną: wśród sąsiadów, którzy dokonali rozbiorów Polska była krajem słabym i bezbronnym.

W bajce „Kruk i lis” przedstawiony jest kruk, który leci i trzyma w dziobie ser. Dołem idzie lis, który mówi jaki kruk jest piękny i zdolny. W pewnym momencie kruk otworzył dziób i wypuścił ser. Wykorzystał to lis. Kruk jest symbolem człowieka naiwnego, próżnego, a lis sprytnego, przebiegłego. Krasicki mówi, że ludzie sprytni zawsze będą wykorzystywać tych słabych i naiwnych.

Poemat heroikomiczny wywoływał efekt humorystyczny kontrastem między formą, zachowującą wszystkie zewnętrzne cechy epiki heroicznej, a błahą treścią, na przykład I. Krasicki - "Myszeis" - wojna myszy i kotów; "Monachomachia" - bitwa pomiędzy zakonami.

Te pisane oktawą poematy zawierały relacje bitew i urastają do dygresji opisy znaczących rekwizytów stylizując heroicznie bohaterów. Przeciwstawieniem wzniosłej tradycji gatunkowej groteskowym realiom przedstawianej rzeczywistości pozwoliło na stworzenie obrazów znacznym ładunku satyrycznym, szczególnie „Monachomachia” odsłaniająca z całą brutalnością niski poziom umysłowy i moralny zakonników była istotnym argumentem w kampanii na rzecz reformy szkolnictwa (wciąż jeszcze zdominowanym przez zakony).

Humor sytuacyjny, dowcip językowy, celne aforystyczne pointy spowodowały przeniknięcie sformułowań z tych poematów do języka potocznego, nadając zwrotom „nie wszystko złoto co się świeci”, czy „prawdziwa cnota krytyki się nie boi” autonomiczny byt przysłowia.

Podsumowując wszystkie przytoczone argumenty dochodzę do wniosku, że Ignacy Krasicki był prawdziwym nauczycielem społeczeństwa doby XVIII wieku. W swoich utworach wskazywał jakie zalety należy w swoim życiu pielęgnować, jakie postawy są godne i chlubne, a jakich wad należy się wyzbywać. Dzięki temu społeczeństwo mogło stale pracować nad sobą i samodoskonalić się. Jednak bycie moralizatorem jest bardzo trudne, Krasicki niejednokrotnie spotykał się z krytyką ze strony innych osób. Jednak poprzez swoje bajki i satyry skutecznie dotarł do dużej grupy ludzi i swoje zadanie wypełnił bardzo dobrze.