Humanizm i odrodzenie to wielki ruch kulturalny przypadający na XV i XVI wiek.
Humanizm jest głównym prądem umysłowym odrodzenia (renesansu), który głosił konieczność pełnego rozwoju człowieka, jego szczęście i godność.
Centrum idei humanistycznej - człowiek
„jestem człowiekiem nic, co ludzkie nie jest mi obce” - Terencjusz
Pisarze i filozofowie epoki odrodzenia nawiązywali do starożytności - Platona, Sokratesa i Arystotelesa. Artyści sięgali do starożytnego sposobu przedstawiania ciała ludzkiego. Potępiono ideał średniowiecza-„memento mori” - pamiętaj, że umrzesz „Carpe diem” - Żyj chwilą-Horacy
W okresie odrodzenia powracano do łaciny, greki, oraz hebrajskiego. Nastąpił rozkwit szkolnictwa, rozwój nauk humanistycznych i przyrodniczych.
Humaniści studiowali języki, zgłębiali historię, dzieła polityczne, zakładali akademie i gimnazja, ponieważ uniwersytety były instytucjami kościelnymi.
Ideałem epoki był człowiek wszechstronnie wykształcony.
Mecenasami sztuki byli:
Papieże (Juliusz II, Leon X), Medyceusze
Wynalezienie czcionki przez Jana Gutenberga w 1440 r pozwoliło upowszechnić książki.
Myśl Polityczna i społeczna
W epoce odrodzenia myśl społeczna i polityczna, także zaprzątała uwagę humanistów, którzy rozważali pojęcie państwa i suwerenności państwa.
Przedstawicielami myśli politycznej byli: Nicolo Machiavelli-Włoch, który w utworze „Książe”twierdził, że najważniejszy jest interes władcy, którego utożsamiał z racja stanu państwa. Machiavellim dopuszczał stosowanie terroru w imię wyż-szych celów.
Jean Bidon (Francuz) w utworze „Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej” twierdził,że władca absolutny stoi ponad prawem i ograniczone jest tylko przez prawo boskie i prawo natury.
Erazm z Rotterdamu (Niderlandczyk) w dziele „Pochwałą głupoty” poddał krytyce wyższe warstwy społeczne i bardzo ostro osądził kościół.
Thomas Morus (Anglik) w utworze „Utopia” zawarł podstawy socjalizmu utopijnego. Opowiadał się za równością społeczną, zniesieniem prywatnej własności, tole-rancją religijną.
Nauka
W nauce przełomowym odkryciem było stworzenie przez Mikołaja Kopernika teorii heliocentrycznej (ziemia kręci się wokół słońca) wyłożył tę teorię w dziele „ O obrocie sfer niebieskich”
Galileusz potwierdził teorie Mikołaja Kopernika, ale w obawie przed inkwizycją publicznie musiał odwołać swe poglądy, ale i tak wierzył w teorie Kopernika mówiąc „ a jednak się kręci…”
Giordano Bruno był twórcą teorii o nieskończoności wszechświata za głoszone po-glądy został skazany na karę śmierci przez spalenie na stosie, przez inkwizycję.
Sztuka renesansu
Sztuka renesansu miała odwzorcowywać świat i człowieka. Dbano o harmonijne proporcje części, z których składała się całość. W muzyce i architekturze były to proporcje matematyczne.
Najwybitniejszymi przedstawicielami humanizmu byli:
Leonardo da Vinci-Monaliza, Ostania wieczerza, Dama z łasiczką, projektował łodzie podwodne i maszyny latające, zasłużył się dla poznania anatomii człowieka
Rafael Santi-Madonna sykstyńska, freski w pokojach watykańskich, malarz kobiecego piękna
Michał Anioł- rzeźby: Mojżesz, Pieta, Dawid, malarz fresków w Kaplicy Sykstyńska i Sądu Ostatecznego też w tej kaplicy, architekt kopuły Bazyliki św.Piotra.
Albrecht Durer (Niemiec) - malarz i portrecista
Piotr Bruegel Starszy-obraz Upadek Ikara, malarz scen z życia wsi i miasteczek
Literatura
Prekursorami odrodzenia byli żyjący w XIV wieku Włosi (Dante Aligheri-„ Boska Komedia” Franciszek Patrarca „listy miłosne do Laury”
Najwybitniejsi przedstawiciele to: Jan Boccacio „Dekameron”,Miguel Cervantes „Don Kichot z Lamanczy”William Szekspir - najwybitniejszy dramaturg.
Teatr
W XVI wieku w świat teatru wkroczyły głębokie zmiany, popularne stały się Pantomima i „Żywe Obrazy”, które towarzyszyły ważnym wydarzeniom np. przy wjeździe monarchy do miasta.
Rozkwitła Commedia dell’Arte - włoski teatr ze swoimi charakterystycznymi typami ludzkimi, ostrym humorem, oddziaływaniem słowem i gestem. Duża role odgrywały na dworach, gdzie stanowiły ulubioną rozrywkę.
