Metoda Kartezjusza

Ren Descartes, zwany Kartezjuszem to wybitny filozof, racjonalista oraz matematyk i fizyk francuski. To także prekursor współczesnej kultury umysłowej, postulujący metodę rozumowania wzorowaną na myśleniu matematycznym zwaną sceptycyzmem metodologicznym. Owy pogląd polegał na wstrzymaniu się od wydawania sądów o rzeczywistości poprzez przekonanie, że nie można znaleźć ostatecznej prawdy ani kryterium dla niej.

W ‘Rozprawie o metodzie’ Kartezjusz usiłował sformułować metodę myślenia całkowicie niezawodną, uniwersalną i użyteczną, a opartą na wzorach rozumowań matematyki, stanowiącej dla niego model wszelkiej nauki. W poszukiwaniu niezawodnej postawy poddał w wątpliwość wiarygodność danych zmysłowych - odrzucał wszystko, co było choćby w najmniejszym stopniu niepewne. Za błędne uznał on te wszystkie racje, które poprzednio były dla niego dowodami, a także porównał je do złudzeń sennych. Za jedyny bezsporny fakt uznał zdolność myślenia, formułując prawdę: myślę, więc jestem, jako pierwszą zasadę swojej filozofii. Kartezjusz uważał siebie za istotę, która do życia potrzebuje tylko procesu myślenia. W rozważaniach o rodowodzie myśli śmiało stwierdził, iż pochodzi ona od istoty doskonałej, doskonalszej niż on sam, zwaną Bogiem, która najprawdopodobniej złożona jest z jednej natury (dwie byłyby wg niego ułomnością). Istnienie Boga jest natomiast tak samo pewne, jak istnienie jakiegokolwiek dowodu geometrycznego. Przedstawia ponadto inne dowody pierwszy głosi, że niedoskonały rozum ludzki nie mógł wytworzyć doskonałej idei Boga, a drugi pokazuje, że z samej istoty Boga wynika jego istnienie. Ponadto wszystko, co jest w nas, pochodzi od niego.

Istnienie rozumu jest zatem niepodważalne, ale istnienie materii nie jest do końca pewne. Dusza ludzka natomiast jest tożsama z myśleniem, wskutek czego może istnieć niezależnie od ciała.

Kartezjusz wysuwał pod adresem poznania najbardziej rygorystyczne wymagania. Uważał,ze wiedza pewna musi być uzasadniona w taki sposób, aby żadna argumentacja nie była w stanie osłabić mocy tego uzasadnienia. Posiadając taką wiedzę powinniśmy przekazać ją innym w sposób przekonywujący. Dlatego tez celem naczelnym pracy naukowej powinno być zdobywanie poznania uzasadnionego w sposób pewny i ostateczny oraz dający się przekazać innym. Wg Kartezjusza wiedza bezwzględna jest dostępna człowiekowi, ale trzeba ją zdobywać w sposób metodyczny. Kartezjusz uważał, że poznając świat należy dążyć do tak szczegółowego , jak to tylko możliwe w danych warunkach, poznania jego natur prostych, czyli rzeczy czysto intelektualnych lub czysto materialnych albo też wspólnych. Rzeczy czysto intelektualne to te, które rozum poznaje dzięki pewnemu światłu wrodzonemu i bez pomocy obrazu cielesnego. Rzeczy materialne to te, które istnieją tylko w ciałach(np. kształt,
rozciągłość). Rzeczy wspólne to te, które można przypisać zarówno do rzeczy cielesnych jak i duchowych, np. jedność, trwanie, istnienie.

SCHEMAT METODY UNIWERSALNEJ:
Metoda podstawowa Kartezjusza składa się z 4 prawideł:
1.Nie należy nigdy pojmować rzeczy za prawdziwą dopóki nie została jako taka rozpoznana w sposób oczywisty-należy unikać pośpiechu i uprzedzeń, a w sądach ujmować tylko to, co jest jasne, wyraźne, niepodważalne.

2.Należy dzielić każdą z badanych rzeczy na tyle części, na ile się da, w celu jak najlepszego ich zbadania.

3.Należy rozważać rzeczy począwszy od przedmiotów najprostszych i najdostępniejszych poznaniu i przechodzić stopniowo do przedmiotów bardziej złożonych.

4.Należy czynić tak dokładne wyliczenia i przeglądy, aby mieć pewność, że nic nie zostało pominięte.Prawidło pierwsze formułuje samo kryterium poznania prawdziwego, pozostałe zaś są ułożone w ten sposób, że każde stanowi kontynuację poprzedniego i przygotowanie do następnego.
Prawidłu drugiemu odpowiada w płaszczyźnie intelektualnej intuicja, prawidłu trzeciemu dedukcja, czwartemu-enumeracja.
Enumeracja pełni funkcję kontrolną w stosunku do dwóch pozostałych(intuicji i dedukcji). Polega na czynieniu całkowitych wyliczeń, przeglądów, w których chodzi o upewnienie się, czy jakikolwiek element badanego zjawiska nie został pominięty. Enumeracja powinna być badaniem bardzo dokładnym i starannym, abyśmy mogli wyciągnąć z niej wniosek pewny i przekonywujący nas o tym, że niczego nie pominęliśmy. Dzięki enumeracji wiedza o badanym przedmiocie staje się wyczerpująca, a zatem pewna. Kartezjusz największym zaufaniem obdarzył intuicję, która ma być początkiem i końcem wszelkiego poznania pewnego.

ZASTOSOWANIE MATODY KARTEZJUSZA:
Współcześnie metoda ta zachowała walory poznawcze i dydaktyczne pod warunkiem, ze będzie się ją stosować w odpowiednich sytuacjach. Nie możemy stosować tej metody we wszystkich bez wyjątku przypadkach; można ją stosować tam, gdzie dają się zastosować wskazówki Kartezjusza:

1.Sprowadzić każde zadanie do zadania matematycznego,

2.Każde zadanie matematyczne sprowadzić do zadania algebraicznego,

3.Każde zadanie algebraiczne sprowadzić do rozwiązania jednego równania.
Metoda Kartezjusza znajduje zastosowanie nie tylko przy rozwiązywaniu konkretnych zadań określonego typu, ale także na terenie dydaktyki ogólnej - w zasadach nauczania, np. zasada systematyczności, przystępności w nauczaniu.