Tkanka nerwowa jest zbudowana z komórek wyspecjalizowanych w przewodzeniu impulsów elektrochemicznych. Komórki tej tkanki noszą nazwę neuronów.
Neuron zbudowany jest z:
- ciała komórki (perykarionu), w którego skład wchodzi jądro komórkowe, neurofibryle oraz cytoplazma
- dendrytów – bardzo licznych wypustek cytoplazmatycznych przewodzących bodźce do ciała komórki (dośrodkowe)
- aksonu (neurytu) – jednej, długiej wypustki rozgałęzionej na końcu, która przewodzi bodźce od ciała komórki (odśrodkowe). Otoczony on jest osłonkami – mielinową i Schwama. Neuryt, który posiada osłonkę – mielinowy. Bez osłonki – bezmielinowy.
Występowanie przewężeń Ranviera umożliwia przewodzenie bodźców.
NERWY – wiązki wypustek neuronów.
ZWÓJ NERWOWY – skupisko perykarionów.
Podstawowe rodzaje tkanek | Rozmieszczenie | Funkcje |
|---|---|---|
Neurony czuciowe | Narządy zmysłów, mózg, rdzeń kręgowy | Przewodzenie impulsów do ośrodków nerwowych |
Neurony ruchowe | Mózg i rdzeń kręgowy, mięśnie, gruczoły | Przewodzenie impulsów z ośrodków nerwowych; powodowanie skurczów mięśni; pobudzanie gruczołów do wydzielania |
Neurony pośredniczące | Mózg i rdzeń kręgowy | Przekazywanie impulsów między neuronami |
TKANKA ŁĄCZNA
Tkanka łączna nadaje ciału określony kształt i zapewnia łączność między różnymi jego częściami. W skład tkanki łącznej wchodzi wiele rodzajów komórek. Ich wspólną cechą jest wydzielanie różnorodnych substancji międzykomórkowych, złożonych z włókien i istoty podstawowej. Dzielimy ją na tkankę łączną właściwą, tłuszczową, chrzęstną, kostną oraz krew i limfę.
TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA – odporna i wytrzymała dzięki włóknom zawartym w substancji międzykomórkowej. Tworzy skórę właściwą, ścięgna i wiązadła, buduje te elementy narządów, które rozszerzają się i zwężają, np. przewody oddechowe w płucach.
TKANKA TŁUSZCZOWA – gromadzi tłuszcz, zatrzymuje ciepło w organizmie. Występuje pod skórą oraz wokół serca i nerek.
TKANKA CHRZĘSTNA – wytwarza istotę podstawową, którą wzmacniają włókna białkowe. Buduje przegrodę nosową, małżowinę uszną i krtań. Tworzy także powierzchnie stawowe kości.
TKANKA KOSTNA – tworzy szkielet człowieka, podtrzymuje i usztywnia ciało oraz osłania najważniejsze narządy. Komórki zanurzone w istocie podstawowej, połączone ze sobą wypustkami cytoplazmatycznymi. Przebiegają w niej naczynia krwionośne.
KREW I LIMFA – Elementy morfotyczne zawieszone w osoczu.
KREW
Osocze – 56% Krwinki – 44%
leukocyty erytrocyty trombocyty
monocyty granulocyty limfocyty
- zasadochłonne
- obojętnochłonne
- kwasochłonne
Leukocyty (krwinki białe) – 4-8tys. - posiadają jądro, zdolność ruchu pełzakowatego i pożerania innych ciał, stanowią główny system obrony organizmu przed obcymi substancjami i mikroorganizmami.
Erytrocyty (krwinki czerwone) – 4-5mln. – nie posiadają jądra, unoszone są z prądem krwi. Są to okrągłe, spłaszczone komórki mające kształt wklęśniętego obustronnie dysku. Wypełnione hemoglobiną. Przenoszą tlen w organizmie i dostarczają go do wszystkich komórek.
Trombocyty (płytki krwi) – 200-300tys\cm³ - są to przekształcone fragmenty komórek biorące udział w procesie krzepnięcia krwi. Krzepnięcie krwi polega na przejściu fibrynogenu (płynnego białka) w fibrynę.
FUNKCJE KRWI:
- nieustanne dostarczanie komórkom i tkankom substancji odżywczych i tlenu
- zabieranie z nich produktów rozpadu, które powstają w procesach przemiany i muszą ulec wydaleniu z ustroju
- utrzymanie stałości składu środowiska wewnętrznego ustroju niezależnie od ciągle zachodzących zmian pod wpływem czynników zewnętrznych i wewnętrznych
- zapewnianie łączności między poszczególnymi częściami i narządami ustroju, za pomocą różnych substancji krążących we krwi (hormony)
- ochrona ustroju przed różnymi czynnikami szkodliwymi przenikającymi do niego z zewnątrz (ciała obce i drobnoustroje).
Limfa (chłonka) to płyn tkankowy, który wchodzi z przestrzeni międzykomórkowych do naczyń limfatycznych. Skład limfy jest zbliżony do składu osocza, z tym, że zawiera mniej białka. Zastój limfy doprowadza do jej krzepnięcia i powstawania obrzęków.
Podstawowe rodzaje tkanek | Rozmieszczenie | Funkcje |
|---|---|---|
Tkanka łączna właściwa | Warstwa skóry właściwej; ścięgna; więzadła; Ściany arterii, przewody oddechowe w płucach | Ochrona, izolacja; połączenia mięśni i kości, połączenie kości; nadawanie elastyczności |
Tkanka łączna tłuszczowa | Warstwa podskórna skóry, warstwa wokół narządów wewnętrznych | Magazynowanie tłuszczu, ochrona przed utratą ciepła |
Tkanka łączna chrzęstna | Uszy, nos, tchawica; powierzchnie stawowe kości | Podpieranie i usztywnianie; zmniejszanie tarcia między powierzchniami kości w stawach |
Tkanka łączna kostna | Szkielet | Podtrzymywanie i usztywnianie ciała, ochrona narządów |
Krew i limfa | Serce, naczynia krwionośne i limfatyczne | Transport tlenu, dwutlenku węgla, substancji odżywczych, zbędnych produktów przemiany materii; niszczenie bakterii, tworzenie skrzepów |
SZKIELET
KOŚCI
Kości wytwarzają następujące substancje:
- kolagen (długie, oplecione wokół siebie łańcuchy, zbudowane z połączonych ze sobą aminokwasów) - dzięki takiej budowie kości mogą wytrzymać znaczne napięcia wywołane przez mięśnie
- cukry złożone – nadają kości twardość
- fosforan wapnia – związek nieorganiczny, nadaje kościom twardość
- sole wapnia - nadają kości twardość, czynią ją odporną na ściskanie i ścieranie.
Składniki organiczne stanowią ok. 30% masy kości, a składniki mineralne ok. 70%.
Substancja międzykomórkowa kości tworzy blaszki kostne, które układają się w sposób charakterystyczny dla dwóch różnych rodzajów tkanki kostnej:
- zbitej (blaszki koncentrycznie otaczają centralnie położony kanał, w którym znajdują się włókna nerwowe i naczynia krwionośne. W ten sposób powstają walcowate struktury zwane osteonami, które stanowią elementy budulcowe kości. Komórki tkanki kostnej leżą w niewielkich jamkach i kontaktują się ze sobą wypustkami cytoplazmatycznymi. W substancje odżywcze i tlen są one zaopatrywane przez przebiegające w kanałach naczynia krwionośne)
- gąbczastej (znajduje się w wewnętrznej części kości, blaszki kostne ułożone są mniej regularnie i tworzą strukturę podobną do gąbki
Kość nie jest wytworem niezmiennym, lecz ulega nieustannej przebudowie poprzez aktywność obu grup komórek kostnych. Wewnątrz wielu kości znajduje się jama szpikowa wypełniona szpikiem kostnym. Szpik żółty – zapasy tłuszczu. Szpik czerwony – znajduje się w tkance kostnej gąbczastej.
SZKIELET
Budowa szkieletu:
a) szkielet osiowy
- czaszka (mózgoczaszka, trzewioczaszka)
- kręgosłup
- żebra
- mostek
b) szkielet kończyn
- kości kończyn (kość ramieniowa, promieniowa, łokciowa, kości nadgarstka, śródręcza, palców oraz kość udowa, strzałkowa, piszczelowa, kości śródstopia, palców, stępu)
- kości obręczy barkowej (obojczyk i łopatka)
- kości obręczy miedniczej
Połączenia kości:
a) szwy (połączenia nieruchome)
b) stawy (połączenia ruchome)
- stawy obrotowe (krążki międzykręgowe zbudowane z tkanki chrzęstnej amortyzują siły działające wzdłuż osi kręgosłupa)
- staw nadgarstkowy (kości przesuwają się jedna w stosunku do drugiej w jednej płaszczyźnie)
- stawy zawiasowy (kości zmieniają kąt wzajemnego położenia), np. kość przedramienia i ramieniowa
- stawy panewkowe (ruch kości odbywa się na wielu płaszczyznach), np. staw biodrowy
Stawy zbudowane są z:
- torebki stawowej (produkuje maź stawową)
- więzadeł (wzmacniają połączenia między kośćmi)
- łąkotki (zabezpiecza dodatkowo połączone kości)
- chrząstki stawowej
- mazi stawowej (pokrywa poruszające się względem siebie powierzchnie)
FUNKCJE SZKIELETU I KOŚCI
- stanowi podporę dla całego organizmu
- określna położenie poszczególnych narządów względem siebie
- stanowi miejsce przyczepu kości
- przenosi siłę mięśni, co pozwala na wykonywanie ruchów
- chroni narządy przed urazem mechanicznym
Trzon kręgu – pełni funkcje mechaniczne, przyjmuje na siebie dźwiganie masy całego ciała.
Łuk kręgowy – osłania rdzeń kręgowy.
Funkcje kości:
- w szpiku znajdują się komórki wytwarzające komórki krwi
- stanowią magazyn wapnia dla całego organizmu