Funkcje literatury średniowiecznej

W średniowieczu literatura była silnie nasycona wzorcami postaw, a jej głównym zadaniem było kształtowanie właściwych wzorców osobowych, właściwych postaw moralnych i wpajanie odpowiednich ideałów. Dlatego o literaturze tego okresu mówi się, że jest to literatura parenetyczna (pareneza = pouczenie). Literatura średniowiecza przytacza liczne przykłady właściwych postaw, typowych dla idealnego władcy, rycerza i ascety.

Właściwy model zachowań, typowy dla rycerza prezentuje "Pieśń o Rolandzie". Jej bohater to rycerz, który za cel nadrzędny stawia sobie przestrzeganie etosu rycerskiego. Najważniejszy dla Rolanda jest jego honor, nie uczyni nic, co mogłoby doprowadzić do powstania skazy na jego czci. Istotne są także odwaga, wierność władcy, wierność ojczyźnie i patriotyzm. Średniowieczny rycerz musi ponadto umieć walczyć, być wierny w przyjaźni oraz godnie przyjmować śmierć.

Zasady postępowania dobrego władcy kryje w sobie "Kronika" Galla Anonima. Kronikarz kreśli wizerunek na podstawie sylwetek Bolesława Krzywoustego oraz jego przodka, Bolesława Chrobrego. Wg. Anonima król powinien być człowiekiem sprawiedliwym i rycerskim. Powinny go cechować męstwo, moc, przebiegłość oraz pobożność i mądrość. Jego wyroki powinny być srogie, lecz sprawiedliwe. W walce powinien być przebiegły i roztropny. Za jego panowania państwo powinno cieszyć się dobrobytem, spokojem i radością.

Trzeci wzorzec postawy, wykreowany przez średniowieczną literaturę dotyczył postawy człowieka oddanego służbie bożej. Człowiek ten powinien zapomnieć o sprawach ziemskich, powinien podporządkować wszystkie swe myśli Bogu. Cel jego życia nie znajduje się na ziemi, lecz poza nią - jest nim osiągnięcie świętości i zbawienia. Prawdziwy asceta powinien wyrzec się wszelkich dóbr materialnych, dla niego istnieć powinno jedynie dobro duchowe. Również odejście z ziemskiego padołu nie powinno być naturalne: święty powinien odejść albo śmiercią męczeńską, albo naturalną, której towarzyszą różne znaki i cuda.