Ustrój polityczny Republiki Federalnej Niemiec

System polityczny może być rozumiany jako podstawowe struktury władz państwowych oraz główne zasady polityczne i prawne; jako ogół instytucji, za pośrednictwem których podejmowane są decyzje polityczne.

Elementami systemu politycznego są instytucje władzy państwowej i partie polityczne (a także ich funkcje i sieć powiązań między nimi) oraz normy regulujące ich aktywność - konstytucja i ważniejsze ustawy, takie jak ustawa o partiach politycznych czy prawo wyborcze. Sporą rolę odgrywają tu partie polityczne i system partyjny, określane jako podsystem partii politycznych. Innym często wyróżnianym podsystemem jest podsystem instytucji władzy

Tak również może być rozumiany ustrój polityczny, zwykle jednak system polityczny jest rozumiany jako pojecie szersze niż ustrój polityczny, czy reżim polityczny.

Bliskim pojęciem jest reżim polityczny, rozumiany jako specyficzna formą organizacji politycznej, układ formalnych i nieformalnych zasad i mechanizmów regulujących funkcjonowanie władzy politycznej oraz jej powiązania ze społeczeństwem. Wyróżnia się reżimy demokratyczne i niedemokratyczne, a wśród tych ostatnich autorytarne i totalitarne.

Niemcy to republika związkowa o systemie parlamentarno-gabinetowym. Głową państwa jest prezydent federalny wybierany na 5 lat przez Zgromadzenie Związkowe, składające się z członków Bundestagu oraz takiej samej liczby członków parlamentów krajowych (landów). Obecnym prezydentem Niemiec jest Johannes Rau. Przysługuje mu m.in.: prawo (na wniosek rządu) rozwiązania parlamentu, jeżeli nie wybrał kanclerza lub odmówił wyrażenia kanclerzowi wotum zaufania, reprezentuje państwo w stosunkach międzynarodowych, ma prawo zawierania umów z innymi krajami, wysyłania i przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych, mianowania i odwoływania sędziów, dysponuje prawem łaski, nie ponosi odpowiedzialności konstytucyjnej, a akty prawne przez niego wydawane wymagają kontryasyganty kanclerza i właściwego ministra.

Władzę ustawodawczą stanowi dwuizbowy parlament: izba niższa Bundestag (Parlament Związkowy) i Bundesrat (Rada Związkowa). Inicjatywa ustawodawcza przysługuje rządowi, Bundesratowi oraz posłom do Bundestagu. Władzę wykonawczą sprawuje kanclerz federalny, którym obecnie jest Gerhard Schrder. Kieruje on rządem, ale sam jest usytuowany ponad poszczególnymi ministrami i całym gabinetem. Wybierany przez Bundestag, na wniosek prezydenta, bezwzględną większością głosów (większość głosów) lub, jeśli prezydencki kandydat nie uzyska wymaganej większości, przez Bundestag.

Do kompetencji kanclerza należy: formowanie rządu (formalnie jego skład powołuje i odwołuje prezydenta), określanie jego struktury i zadań, ustalanie wytycznych polityki rządu i administracji, zwoływanie i przewodniczenie obradom gabinetu oraz reprezentowanie rządu na zewnątrz.

Oryginalnym rozwiązaniem odpowiedzialności parlamentarnej kanclerza jest tzw. konstruktywne wotum nieufności –parlament może je wyrazić tylko wówczas, gdy dokona równoczesnego wyboru jego następcy bezwzględną większością głosów.

Funkcję niezawisłego sądu federalnego pełni Związkowy Trybunał Konstytucyjny. Składa się z 16 sędziów wybieranych na 12 lat przez Bundestag i Bundesrat. Do jego kompetencji należą m.in: uchylanie ustaw sprzecznych z konstytucją, rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między naczelnymi organami federalnymi, orzekanie w sprawach odpowiedzialności konstytucyjnej prezydenta. Niemcy są państwem federacyjnym złożonym z 16 krajów (landów). Każdy z nich ma własną konstytucję, jednoizbowy parlament (z wyjątkiem Bawarii) wybierany na 4 lata (w Sarze i Nadrenii Północnej– Westfalii – 5 lat), który powołuje premiera i zatwierdza utworzony przez niego rząd. Oprócz administracji państwowej jest też samorząd terytorialny, jego jednostkami są gminy, a organem administracji – burmistrz.

Niemiecki system partyjny tworzą w zasadzie: Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna i Unia Chrześcijańsko-Społeczna (CDU/CSU) i Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD), które są najsilniejszymi partiami, ale w związku z tym, że nie mają większości w parlamencie zmuszone są do zabiegania o poparcie Wolnej Partii Demokratycznej (FDP), jest ona wbudowana w strukturę systemu politycznego. Inne partie polityczne: Sojusz 90 (Zieloni), Partia Demokratycznego Socjalizmu (PDS) i Republikanie.