Fryderyk Chopin i jego epoka

Notka biograficzna

Chopin Fryderyk Franciszek (22. II. 1810-17. X. 1849), kompozytor i pianista polski. Urodzony w Żelazowej Woli, był synem Justyny z Krzyżanowskich i Mikołaja Chopina, nauczyciela pochodzącego z Lotaryngii. Od 1816 uczył się gry na fortepianie u W. Żywnego, od 1822 - kompozycji u J. Elsnera. 1823-1826 był uczniem Liceum Warszawskiego, 1826-1829 uczniem J. Elsnera w Szkole Głównej Muzyki w Warszawie. Najwybitniejszy kompozytor polski. W roku 1830 opuszcza Polskę i przenosi się do Paryża, gdzie komponuje, uczy gry fortepianowej i występuje w salonach arystokratycznych. Chopin pisał niemal wyłącznie muzykę fortepianową. Obok dwóch koncertów fortepianowych (F i E) trzech wielkich sonat (C, B i H) uprawia i rozwija takie formy, jak min. Nokturn1, preludium2, polonez, mazurek, walc, impromptu, scherzo3, fantazja, ballada4 i etiuda5. Na tle współczesnych mu autorów muzyki fortepianowej (Schumann, Liszt, Field, od którego przejął formę nokturnu, Kalkbrenner czy Hummel) Chopin wybił się jako twórca nie zrównany, imponujący zarówno wyjątkową melodyjnością, odkrywczą harmoniką i bogatym zmysłem konstrukcyjnym, jak i skrystalizowanym stylem oraz obwicie zróżnicowaną, często wirtuozowską techniką pianistyczną. W każdej cząstce muzyki Chopina ukryte są pomysły o wyjątkowej sile ekspresji rozwijane z mistrzostwem nie osiąganym w tym czasie przez nikogo. Chopin potrafił dla każdej kompozycji stworzyć wysublimowany klimat, uniemożliwiający pomyłkę co do autorstwa; szczególnie w zakresie stylizacji elementów ludowych i narodowych był twórca nadzwyczaj oryginalnym. Utwory nie fortepianowe (kameralne, a wśród nich Trio fortepianowe, utwory wiolonczelowe i pieśni na głos z fortepianem) powstały jakby na marginesie jego wielkiego dorobku fortepianowego. Muzyka Chopina stanowi najlepszą część światowej literatury fortepianowej. W 1849 nasiliły się objawy gruźlicy, na którą Chopin chorował od lat. Kompozytor zmarł w Paryżu 17 października 1849 i został pochowany na paryskim cmentarzu Pere-Lachaise.


Twórczość
Chociaż Chopin ograniczył się niemal wyłącznie do twórczości na fortepian, jednak jego znaczenie i oddziaływanie przekraczają daleko granice samej muzyki fortepianowej.
Jest on jednym z największych, najbardziej oryginalnych i nowatorskich kompozytorów w historii.
Uderzająco odrębny styl Chopina, rozpoznawalny już po kilku akordach, jest wewnętrznie bogaty i zróżnicowany. Rozwinął się z wirtuozowskiego stylu brillant, reprezentowanego w muzyce fortepianowej przez J. N. Hummla, J. Fielda, F. Riesa, K. M. Webera, którzy wprowadzili do form klasycznych większe bogactwo rytmów, zmiany temp i nastrojów w poszczególnych częściach, a przede wszystkim nowe, efektowne figury pianistyczne i ornamentalne
Dość powierzchowny w swoim pierwotnym modelu styl brillant przybrał pod palcami młodego Chopina postać wyjątkowo szlachetną i uduchowioną, czego przykładem są dwa Koncerty fortepianowe (f-moll i e-moll) oraz Wielki Polonez Es-dur (Grand polonaise brillante op. 22) na fortepian z orkiestrą. Forma obu koncertów zachowuje cechy typowe dla swych wzorów: wysunięcie na plan pierwszy partii fortepianu i redukcja orkiestry do roli skromnego akompaniamentu lub przerywników między odcinkami kompozycji, gdy milknie pianista
Już w tych wczesnych utworach ujawnił się subtelny liryzm Chopina i jego niezrównana śpiewność melodii
Dojrzałą twórczość Chopina kształtuje się mniej więcej od roku 1831 - od Etiud op. 10; odznacza się ona silną ekspresją dramatyczną, śmiałością wyobraźni i budowaniem nowych form romantycznych. Wirtuozowska błyskotliwość przerodziła się w nową, odkrywczą technikę pianistyczną, precyzyjnie uformowaną, służącą zarówno nowoczesnej kolorystyce instrumentalnej, jak i colom ekspresyjnym
Chopin uczynił z fortepianu instrument o nieprzeczuwanej dotąd skali brzmienia i wyrazu, ukazał nowe możliwości techniczne i dźwiękowe fortepianu. Jednak nad techniką i efektownym blaskiem w muzyce jego dominuje głębia uczuć i bogata, niezwykle subtelna i wyrafinowana treść melodyczno-harmoniczna
W ostatnich latach życia Chopina, już po roku 1840, można wyodrębnić tzw. późny styl Chopina. Kompozytor odchodzi w tym czasie od mocnych efektów i gwałtownej, bezpośredniej wypowiedzi emocjonalnej na rzecz większego skupienia, powściągliwości zewnętrznego gestu, ekspresji głębokiej, o cechach refleksyjnych, intelektualnych. Równocześnie jego język dźwiękowy staje się jeszcze bardziej niż dotąd wyrafinowany, odległy od tradycyjnych wzorów. Charakterystycznymi przykładami późnego stylu Chopinowskiego są: Scherzo E-dur, Sonata h-moll, Barkarola Fis-dur, Polonez-Fantazja op. 61, Nokturny op. 55 i 62, a także Sonata na fortepian i wiolonczelę g-moll.
Chopin jest wielkim mistrzem melodii, zarówno w jej prostej, bardzo śpiewnej postaci, jak i w bardziej skomplikowanych, ornamentalnych i figuracyjnych liniach. Ale jest też jednym z najsubtelniejszych i najbardziej nowatorskich mistrzów harmonii. Znacznie rozluźnił klasyczne zasady tonalne, rozwinął nowe sposoby łączenia akordów, stosował śmiałe modulacje, szybkie, zaskakujące zmiany tonacji, wprowadzał nowe skale, m. in. pochodzenia ludowego, w nowy sposób wykorzystywał dysonanse.
Zmiany te wpłynęły na dalszy rozwój muzyki. Wybujała chromatyka Chopina prowadziła w kierunku języka dźwiękowego Wagnera (Tristan i Izolda) , uważanego za ostatnią, skrajną konsekwencję systemu dur-moll.
Chopin w niespotykanym przedtem stopniu wydobył również z harmonii cechy kolorystyczne. Traktując dysonanse i połączenia akordów nie tylko w sposób tonalny (napięciowy), ale także czysto brzmieniowy, stał się tradycją dla impresjonizmu Debussy'ego i nowoczesnego pojmowania harmoniki w XX wieku
Twórczość Chopina wpłynęła w ogromnym stopniu na dalszy rozwój muzyki fortepianowej. Jego bogate środki pianistyczne, nowe efekty ekspresyjne, kolorystyczne i wirtuozowskie stworzyły podstawę zarówno dla oryginalnego stylu Liszta w jego późniejszym okresie twórczości, jak i dla bardziej nowoczesnych dzieł fortepianowych Skriabina, Debussy'ego, Ravela, Szymanowskiego. Śmiałość Chopina polega także na tym, że niemal całą swą twórczość zamknął w dźwiękach fortepianu, udowadniając tym, że instrument ten może być nie mniej bogatym przekaźnikiem muzycznej fantazji, wielkich wzruszeń i dramatów, jak orkiestra symfoniczna czy śpiew. Nigdy przedtem, ani też potem, fortepian nie został podniesiony do tak wysokiej rangi artystycznej i świetności, jak w twórczości Chopina
Odkrywczość Chopina dotyczy także wypowiedzi uczuciowej. Dzieła jego rozszerzyły horyzonty ekspresji muzycznej, ukazując głębokie przeżycia i dramaty, ale także manifestując nową energię, stany heroicznej euforii, romantyczną fantastykę, cechy dowcipu i groteski, a równocześnie subtelne niuanse nastrojów, przekraczające daleko konwencje wyrazowe swojej epoki
Ważnym składnikiem odrębności muzyki Chopina są jej cechy narodowe, ujawnione przede wszystkim w mazurkach i polonezach, ale także w dziełach z orkiestrą (m. in. Fantazja op. 13 na tematy polskie, Rondo a la Krakowiak op 14), łącznie z oboma Koncertami (części finałowe) oraz w wielu innych utworach. To polskie oblicze twórczości Chopina stało się wzorem dla kompozytorów z innych krajów, chcących w swej muzyce uwydatnić styl narodowy, między innymi przez sięganie do rodzimego folkloru. Wynikiem tej tendencji było wyodrębnienie się w muzyce europejskiej drugiej połowy XIX wieku i początku XX wieku tzw. "szkół narodowych".
58 mazurków tworzy najobszerniejszy (najliczniej reprezentowany) gatunek w twórczości Chopina. Przynoszą one artystyczną sublimację trzech rodzajów tańców ludowych: mazura, kujawiaka i oberka, a także stylu polskich piosenek popularnych. Odnajdujemy w nich ślady zarówno autentycznego, surowego folkloru wiejskiego (często obcego muzyce dur-moll), które dały w wyniku efekty melodyczne i harmoniczne zaskakujące ówczesnych słuchaczy, jak i bardziej konwencjonalnego mazurka miejskiego. Ten drugi wzór, choć pozbawiony wiejskiej surowości, ma jednak cechy specyficznie polskie, odrębny koloryt etniczny. Chopin, który świadomie starał się ukształtować w muzyce polski styl narodowy, dokonał w swych mazurkach syntezy obu wzorów, przekształcając je po swojemu, dążąc do wyrażenia przez nie polskiego ducha. "Wiesz ile chciałem czuć i po części doszedłem do uczucia naszej narodowej muzyki" pisał z Paryża do T. Woyciechowskiego (25 XII 1831).
Mazurki Chopina są bardzo zróżnicowane pod względem rozmiarów, charakteru i wyrazu. Obok miniatur o prostej budowie spotykamy wśród nich utwory większe, bardziej skomplikowane w formie i materiale melodycznym, stanowiące rodzaj dramatycznych poematów tanecznych. W większości mazurki reprezentują muzykę o wiele głębszą, bardziej osobistą i wyrafinowaną niż inne utwory taneczne (walce, ecossaises, Bolero, Tarantella), są też terenem bardzo śmiałych, nowatorskich pomysłów Chopina w dziedzinie melodii i harmonii
Wczesne polonezy Chopina, pisane jeszcze w Warszawie nie wykraczają poza elegancką stylizację polskiego tańca, natomiast siedem późniejszych (od op. 26 do op. 61), powstałych już na emigracji, ma cechy wielkich heroicznych poematów, związanych, jak można sądzić, z uczuciami kompozytora, jakie wzbudzała w nim walka polskiego narodu o wolność. Rozpoznać w nich można nastroje waleczne, dramatyczne, tragiczne, żałobne, triumfalne. Zróżnicowana treść ekspresyjna rozsadza w nich czasem tradycyjną formę, czego przykładem Polonez fis-molli op. 44, z umieszczonym w środkowej części mazurkiem, a jeszcze bardziej Polonez-Fantazja op. 61, stanowiący rodzaj dramatycznej opowieści muzycznej z triumfalnym finałem
Chopin nie uznawał tzw. muzyki programowej, mającej przedstawiać konkretne pozamuzyczne obrazy i treści. Nie stronił jednak od nasycania swych dzieł mocnymi uczuciami i ich różnymi odcieniami.
Taki charakter mają cztery ballady , nowy, wprowadzony przez Chopina do muzyki instrumentalnej gatunek, komponowane - być może - pod urokiem poetyckich ballad Mickiewicza. Wypełnione fantastyczno-dramatycznymi nastrojami, nie ilustrują żadnych literackich fabuł, lecz stanowią muzyczne kompozycje, rozwijające różne wątki uczuciowe. Każda z nich przedstawia dwa tematy, które następnie ulegają przekształceniom, powikłąniom i dramatycznym perypetiom, a kulminacją jest zawsze burzliwa koda, wnosząca najwyższe napięcie i emocjonalne wyładowanie (podobnie jak w zakończeniach ballad poetyckich). Poza pierwszą Balladą g-moll tematy są szeroko rozbudowane, a w drugiej Balladzie F-dur stają się niemal odrębnymi, skontrastowanymi częściami (spokojna i burzliwa). Podobny charakter muzycznej opowieści bez literackiego programu ma Fantazja f-moll op. 49 (jakkolwiek utwór ten wykorzystuje motyw pieśni z powstania listopadowego).
Dzieła te pokazują inwencję Chopina w budowaniu nowych złożonych, udramatyzowanych form, różnych od wzorców klasycznych. Ujawniają ją także cztery scherza, zwłaszcza dwa środkowe, b-moll i cis-moll, szczególnie złożone w budowie
Pierwsze Scherzo h-moll (zwierające melodię polskiej kolędy) i ostatnie E-dur wykorzystują silny kontrast śpiewnego epizodu środkowego w stosunku do ruchliwych części skrajnych. Scherza nie są (wbrew nazwie) utworami żartobliwymi, a trzy pierwsze odznaczają się silnym dramatyzmem (zwłaszcza h-moll). Nazwa ich wiąże się nie z lekkim i dowcipnym wyrazem, lecz z rytmicznym bogactwem toku muzycznego, dalekiego od prostego schematycznego pulsu, a pełnego wciąż zaskakujących, kapryśnych zmian, raptownych pauz i kontrastów, niespokojnych zwrotów
Także i dwie wielkie Sonaty (b-moll i h-moll) przynoszą daleko idącą modyfikację modelu klasycznego i tworzą typ sonaty romantycznej, o spotęgowanych kontrastach, zmianach tempa, rytmów i charakteru nawet w ramach poszczególnych części. Utwory te o monumentalnych rozmiarach, składają się z czterech części, ze scherzem na drugim miejscu i ustępem powolnym na trzecim. Części te różnią się od siebie znacznie silniej niż kolejne części w sonatach klasycznych. W kształtowaniu ich brzmienia i wyrazu Chopin sięgał do stylu swoich ballad, scherz nokturnów, preludiów i etiud. Części obu sonat, w odczuciu słuchacza, tworzą razem pewien rozwijający się dramat, którego uczuciową konkluzją jest finał. Sonata b-moll ma rys tragiczny, podkreślony wielkimi dramatycznymi spięciami na początku, a spotęgowany słynnym Marszem żałobnym jako częścią III i krótkim, tajemniczym i zagadkowym w wyrazie finałem (Presto) pozbawionym melodii i wyraźnej tonacji, o którym Schumann napisał w swej krytyce iż "jest drwiną a nie muzyką". Sonata h-moll bardziej refleksyjna w typie wyrazu, zmierza do optymistycznego, pełnego energii zakończenia
Indywidualność Chopina wypowiedziała się jeszcze silniej w mniejszych formach. Jego mistrzostwo w budowaniu miniatur ukazują przede wszystkim 24 Preludia op. 28, skomponowane we wszystkich 24 tonacjach dur i moll; każde preludium jest w innej tonacji, a następują one po sobie w porządku kręgu kwintowego. Cykl ten, stanowiący całość (także pod względem koncepcji ekspresyjnej), składa się z utworów o różnej długości, technice i typach wyrazu. Niezwykle szeroki wachlarz odcieni uczuciowych łączy się z wyszukanym stylem dźwiękowym i wyrafinowaniem środków harmonicznych
Nokturny - utwory liryczne, kantylenowe (choć często z burzliwym epizodem środkowym) - reprezentują, poza tą najogólniejszą wspólną cechą, dość rozmaity charakter muzyczny i ekspresyjny: od sentymentalnych, czułych kompozycji wczesnych (bliskich jeszcze stylowi nokturnów Fielda), poprzez utwory bardziej dramatyczne i falujące namiętnościami, do intelektualnych, refleksyjnych nokturnów ostatniego okresu. Odwrotnością nokturnów, w pewnym sensie, są cztery impromptus: szybkie, ruchliwe arabeski z powolną, liryczną częścią środkową (od formy tej odbiega tylko Impromptu Fis-dur).
Dwa zeszyty Etiud, op. 10 i op. 25, po dwanaście utworów w każdym, uzupełnione później przez Trois nouvelles tudes, przedstawiają w precyzyjnie uporządkowanej postaci środki techniczno-pianistyczne Chopina. Jest to jednak tylko ich cecha zewnętrzna, pod nią bowiem kryją się poetyckie arcydzieła, należące do najpiękniejszych i najgłębszych osiągnięć Chopina w zakresie melodii, harmonii, jak też ekspresji. Ze względu na mistrzostwo i doskonałość konstrukcji, połączone ze wspomnianymi cechami, niektórzy umieszczają Etiudy na szczycie całej twórczości Chopina, uważając je za najwspanialsze dzieło jego geniuszu.
Chociaż klasyczna forma tematu z wariacjami zajmuje w twórczości Chopina miejsce marginesowe, to jednak typ wariacji ornamentalnej ma w jego stylu doniosłe znaczenie i jest wykorzystywany w różnych utworach - koncertach, nokturnach, impromptus, balladach, scherzach. Jest poza tym podstawą jednej z najciekawszych kompozycji Chopina: Kołysanki (Berceuse) op. 57, w której na tle niezmiennej, monotonnej formuły akompaniamentu prawa ręka snuje długą serię coraz to innych, delikatnych i koronkowych figur ornamentalnych o bogatych i oryginalnych kształtach.
Do najpopularniejszych, ulubionych przez szeroką publiczność utworów Chopina należą jego walce, oparte na prostych melodiach i formach. Wśród 18 walców wydzielić można typ kompozycji szybkiej, wirtuozowskiej ("Grande valse brillante") i typ walca lirycznego, melancholijnego, o wolniejszym tempie. W tej drugiej grupie wyróżnia się wyszukaną melodią i harmonią oraz osobistą ekspresją Walc cis-moll op. 64.
Na uboczu twórczości fortepianowej Chopina pozostają jego utwory kameralne i pieśni. Wśród czterech kompozycji kameralnych dwie można uznać za wybitne: Trio g-moll op. 8, na fortepian, skrzypce i wiolonczelę z okresu studiów, i Sonatę g-moll op. 65 na fortepian i wiolonczelę z okresu ostatniego. Oba utwory ukazują pomysły oryginalne i głębokie, choć różne od stylu fortepianowego Chopina. Zwłaszcza Sonata jest wielkim dziełem, świadczącym o dokonujących się przemianach stylu kompozytora. Mniejszy artyzm i mniej wyszukany język dźwiękowy reprezentuje 19 pieśni do słów poetów polskich. Powstawały one okazjonalnie, dla celów towarzyskich lub emigracyjnych i w większości mają charakter lekkich piosenek. Styl ich, choć prosty, zawiera w sobie specyficznie polskie cechy muzyki. Chopina, dostrzegalne w rozwiniętej postaci w innych jego dziełach.

Najwybiniejsze utwory

Życzenie
Wprawdzie Chopin pozostawił po sobie 17 pieśni, jednak nie przywiązywał do nich większej wagi. Najsławniejsza jest niewątpliwie pierwsza pieśń „Życzenie” zbioru, którego spisania dokonał już po śmierci Chopina Julian Fontana w 1859 roku. Większość badaczy datuje ja na 1829 rok. Do drugiej wojny światowej przetrwał również autograf wpisany osobiście przez kompozytora do sztambucha Emilii Elsner, córki profesora Józefa Elsnera. Możemy więc przypuszczać, ze życzenie powstało w ówczesnym mieszkaniu państwa Chopinów w Warszawie, w bocznym skrzydle pałacu Krasińskich, przy Krakowskim Przedmieściu 411, dziś mieszkania 5. „Na górze już jest pokój mający mi służyć ku wygodzie, z garderóbki schody do niego wyprowadzone. Tam mam mieć stary fortepian, stare biurko, tam ma być kąt schronienia dla mnie...”

Etiuda c-moll Rewolucyjna
Utwór-płomień, utwór-pobudka, utwór-wybuch rozpaczy. Zwykło się go nazywać Etiuda Rewolucyjną, jednak nazwana tak nie przez samego autora, ale przez jego słuchaczy których nazwy nie zawsze bywają celne, bo człowiek często słyszy w muzyce to co chciałby usłyszeć. Tym razem jednak owa rewolucyjność zda się odpowiadać treści muzyki, a szczególnie jej nieposkromionej pasji. Choć nie ma na to bezpośrednich dowodów., przypuszcza się, ze etiuda c-moll, a przynajmniej jej pomysł powstał w Stuttgarcie miedzy 8 a 10 września 1831 roku. Obce hotele, łóżko wzbudziło w nim, nieco osobliwe w dwudziestojednoletniego młodzieńca, filozoficzne myśli o życiu, śmierci, osaczają go już złe przeczucia o poddaniu Warszawy i upadku powstania.
Wiadomośc ta spada na niego 8 września. Jak piorun są słowa które rzuca na kartki pamiętnika, jak burza uczucia jego wybuchają w płomiennym proteście Etiudy c-moll.

Polonez A-dur
Polonez A-dur dawniej nosił nazwę Triumfalnego, nazywano go również Koronacyjnym. Dziś starczy powiedziec krótko: Polonez A-dur, aby na całym świecie wiedziano, ze chodzi o muzykę Chopina, a także o jakiś jedyny w swoim rodzaju symbol polskości. Od narodzin poloneza minęło już lat sto kilkadziesiąt. Utwór prawdopodobnie powstał przed listopadem 1838, tj. przed wyjazdem Chopina na Majorkę z George Sand i jej dziećmi. Jednak nie ma na to potwierdzenia, bo ukończenie kompozycji nie było datowane a rękopis zaginął. Czy pan Fryderyk pracował ostateczną redakcją jeszcze na Majorce tego również nie wiadomo.
Komu zawierzył Chopin pierwsze przegranie poloneza? Był chyba przy tym przyjaciel Julian Fontana, któremu utwór został zadedykowany.. No i z pewnością ekscentryczna pani George Sand, bo przecież pokochali się właśnie wiosną owego 1838 roku...

Polonez As-dur
Szczytem polonezowej twórczości Chopina był Polonez As-dur. Kompozytor nie datował swego rękopisu i dlatego nie wiemy kiedy dokładnie utwór powstał. Co do pierwszego wykonania utworu również jesteśmy skazani na domysły. Od 21 lutego 1842 roku Chopin prze sześć lat nie koncertował publicznie. A więc musiało to być wykonanie prywatne. Gdzie? Poza własnym mieszkaniem kompozytora w rachubę wchodzą przede wszystkim salony emigracji polskiej. Trudno bowiem uwierzyć, by właśnie tam nie pochwalił się dziełem tak cudownie polskim, tak w każdym swoim dźwięku patriotycznym! A więc może Hotel Lambert, siedzibie siedemdziesięciodwuletniego księcia Adama Czartoryskiego, gdzie mieściła się ówcześnie główna kwatera polskiej i centrum jej życia kulturowego. Księżniczka Marcelina była jedną z najzdolniejszych uczennic Chopina. Bywał tam Adam Mickiewicz (który liczył wówczas 44 lata) bywał trzydziestoletni poeta Zygmunt Krasiński, bywali bliscy Chopinowi Julian Fontana i Wojciech Grzymała, bywali wszyscy którzy w tym emigracyjnym światku cos znaczyli. Asystentował również być może przy prawykonaniu August Leo, któremu utwór ten jest dedykowany. Z pewnością z wdzięcznością za pożyczki. August Leo, w biografiach ledwie wzmiankowany, troskliwie opiekował się się Chopinem do śmierci i po śmierci. A cóż dedykacja. Niczym więcej jak uprzejmym gestem. Najważniejszy jest sam polonez, do którego cudownie pasują słowa Jarosława Iwaszkiewicza, że „muzyka Chopina jest tęczą Polską a światem"
Polacy Poparli Francję, gdy Napoleon wznowił wojnę z koalicją państw europejskich. Utworzono armie polską, która biła się bohatersko w wielu krajach Europy. Na jej czele stali wodzowie tej miary co książę Józef Poniatowski i gen. Jan Henryk Dąbrowski. W pewnym momencie wydało się, żę marzenia o wolności spełniają się. W 1807 r. Napoleon utworzył Księstwo Warszawskie z części ziem polskich. Było to państwo niewielkie. Sądzono jednak, że jest to początek odbudowy Polski w dawnych jej granicach. Niestety, Napoleon poniósł klęskę w wyprawie na Rosję, został pozbawiony władzy i usunięty z Francji. Księstwo Warszawskie zlikwidowano, a ziemie polskie ponownie w 1815 r. Dostały się pod władzę Rosji, Prus i Austrii.

Po klęsce Napoleona Polacy nie porzucili nadziei na odbudowę niepodległego państwa. Co pewien czas wznawiali zbrojne walki o niepodległość- wybuchały powstania narodowe. Największe z nich miały miejsce na terenie zaboru rosyjskiego.

W nocy z 29 na 30 listopada 1830r. Grupa patriotycznej młodzieży w Warszawie rozpoczęła walkę, która przeszła do historii jako powstanie listopadowe. Trwało ono 10 miesięcy. Przez osiem z nich, od końca stycznia do początku października 1831r., Polacy czuli się wolnym narodem i byli nim, chodź żaden kraj w Europie nie uznał niepodległości państwa Polskiego. Najwyższą władze sprawował sejm, obradujący w składzie przedpowstaniowym, powiększonym jedynie o przedstawicieli Litwy i Ukrainy. O szansę militarne powstania historycy do dziś toczą spory, nie podlega jednak kwestii, że znaczenie insurekcji było ogromne i dla Polaków i dla Europy. Polacy walczyli o swoja sprawę, o wolność państwa, jednocześnie walczyli o sprawę europejskich ludów- podważali porządek ustalony na kongresie wiedeńskim. Odtąd sprawa polska miała się odbijać potężnym echem we wszystkich dążeniach rewolucyjnych, a słowo Polak stało się synonimem rewolucjonisty. Przez najbliższe półwiecze w walce o poste społeczny i polityczny Polska odgrywać bowiem będzie rzadką w jej dziejach rolę wzoru i zachęty dla innych narodów.

W Europie w XIX w. poprawiło się położenie ludności wiejskiej. Chłopom nadano szereg nowych praw, z których najważniejsze było uwłaszczenie. Wzrósł również poziom wiedzy ludności wiejskiej. W wielu krajach wprowadzono obowiązek uczęszczania dzieci do szkoły. Dzięki lepszym drogom i liniom kolejowym na wieś docierały informacje ze świata. Zaczęto czytać prasę i książki.
Wraz z rozwojem gospodarczym zmieniały się poglądy dotyczące stosunków społecznych. Żądano wprowadzenia zasady równości ludzi wobec prawa, wolności, myśli, przekonań, słowa i religii. W XIX w. Społeczeństwa wielu państw europejskich podejmowały próby obalenia absolutnych rządów monarchów. Szczególnie burzliwe były wydarzenia w latach 1848-1849, nazywane Wiosna Ludów. Wówczas to niektóre państwa Europy, np. Francja, Niemcy, Austria, doszło do politycznych i zbrojnych wystąpień społeczeństw w imię wolności i demokracji.
Bibliografia


„Korespondencja Fryderyka Chopina”
Janusz Cegiełła: „PRZEBOJE MISTRZÓW”
Mieczysława Hanuszewska: „1000 KOMPOZYTORÓW”
Józef Andrzej Gierowski „historia polski (1764-1864)”
Grzegorz Wojciechowski: „HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO, CZŁOWIEK I JEGO CYWILIZACJA”
Encyklopedia PWN
INTERNET