Joseph Haydn - życie i twórczość

Muzyka klasyczna obejmuje okres sięgający od śmierci J.S.Bacha, od r.1750 do ostatnich dzieł Beethovena w 1820 r. Charakterystyczną jej cechą jest wprowadzenie form klasycznych, takich jak sonata: sonata, symfonia i muzyka kameralna w formie cyklu sonatowe-go.

Przedstawicielami muzyki klasycznej są: J.Haydn, W.A.Mozart i L.van Beethoven. Oni doprowadzili do najwyższego rozkwitu i artyzmu przygotowanej przez poprzednią epokę formy oraz wspólnie z Handlem i Bachem utrwalili muzykę niemiecką w kulturze nowożytnej.

Joseph Haydn urodził się 31 marca 1732 r. w Rohrau nad Litawą; zmarł 31 maja 1809 r. w Wiedniu. Był synem kołodzieja, obdarzonym bardzo pięknym głosem sopranowym. W ósmym roku życia dostał się do Wiednia jako dyszkancista (śpiewający dyszkantem) chóru w katedrze św.Stefana. Po mutacji głosu, musiał odejść z chóru. Pozbawiony środków do życia, cierpiał biedę i walczył z niedostatkiem. Nigdy nie uczył się systematycznie. Podstawą jego. Wiedzy był podręcznik J. Fuxa. Utrzymywał się z lekcji i swoich kompozycji,które krążyły w odpisach po Wiedniu. Przez pewien czas był akompaniatorem na lekcjach śpiewu u bawiącego w Wiedniu od 1745 r.N. Porpory, przy czym wiele skorzystał z jego wskazówek. Następnie był kapelmistrzem prywatnej kapeli hrabiego Mrozina w Lukavec w Czechach. Tu powstała pierwsza symfonia D-dur. Z Czech udał się na Węgry do Eisenstadt jako kapelmistrz księcia Esterhazego i pozostał w tej służbie przez 30 lat, do roku 1790. Po rozwiązaniu orkiestry dworskiej wrócił do Wiednia, gdzie mieszkał aż do śmierci. Dwukrotnie wyjeżdżał z Woiednia, na krótko, za namową skrzypka J.Salomona. Udał się w r. 1791 i 1794 na sezon koncertowy do Londynu. Podczas pierwszego pobytu otrzymał tytuł doktora honoris causa na uniwersytecie w Oxfordzie.

J.Haydn nie był Niemcem czystej krwi, lecz był z pochodzenia Chorwatem. Dla muzyki chorwackiej odkrył go etnograf F. Kuhac w pracy" J.Haydn i hrvacske narodne popivke". Za chorwackim pochodzeniem Haydna przemawia słowiański charakter jego muzyki, w której często występuje melodia chorwackich pieśni ludowych. Ogólnie muzyka Haydna jest łagodna tak jak jego usposobienie. Nie brak jednak akcentów powagi, a nawet tragizmu.

Haydn jest autorem wielu kompozycji. Są to: cztery symfonie, 83 kwartety smyczkowe, 70 triów na różne zespoły instrumentalne, wiele kompozycji na tzw. Baryton (instrument zbliżony do wiolonczeli), koncerty fortepianowe, skrzypcowe, wiolonczelowe, sonaty fortrepianowe, dwa oratoria, muzyka kościelna z kompozycją "Siedem słów Chrystusa na krzyżu ",12 mszy oraz kilkanaście wodewiliów, napisanych dla teatru marionetek, kilka oper komicznych i zbiór licznych kanonów towarzyskich. Najtrwalszą wartość mają kwartety smyczkowe i symfonie, w których Haydn wykazał wielkie mistrzostwo.

Pierwsze kompozycje kameralne i orkiestralne zbliżone są formą do tradycyjnej suity. Ta muzyka instrumentalna była wykonywana w ogrodach lub na ulicach przez małe zespoły o różnej obsadzie instrumentów. Przyczyniła się ona do usunięcia klawesynu z orkiestry.

W kwartetach smyczkowych i symfoniach Haydn stał się mistrzem formy sonatowej. Najwyższy artyzm charakteryzuje jego prace tematyczną, czyli przetworzenie w Pierwszym Alegro. Kwartety smyczkowe odznaczają się różnorodnością Techniki. W wielu kwartetach wysuwają się na pierwszy plan pierwsze skrzypce, co wiąże się z tym, że niektóre kwartety Haydn pisał dla kwatermistrza orkiestry dworskiej u księcia Esrerhazego, znakomitego skrzypka Luigi Tomasiniego. Wszystkie kwartety reprezentują ideał stylu kameralnego. Haydn stworzył typ nowoczesny orkiestry. Początkowo przewarza nad pozostałą grupą instrumętów kwintet smyczkowy, ale w tzw. "symfoniach londyńsjich" kompozytor wykazuje w pełni walory brzmieniowe orkiestry. Niektóre symfonie zyskały szczególną sławę dzięki elementom ilustracyjno- programowym, np. symfonia zwana "Le matin"symfonia "La chasse" i "Symfonia pożegnalna". Pobyt w Anglii, a zwłaszcza panujący tam kult Han- dla jako mistrza oratoriów, skłonił Haydna do zainteresowania się formą oratoryjną, w wyniku czego powstało oratorium "Die Schopfung" (stworzenie) i oratorium "Die Jahreszeiten" (pory roku). U Haydna przeważa pogodny, ludowy ton. W oratoriach poważną rolę spełnia orkiestra, wykorzystując bogactwo barw i zdobycze stylu symfonicznego. Za wzorem Handla wprowadził Haydn w finałach podwójne fugi, świadczące o mistrzostwie.

Skąpe źródła nie pozwalają na pewne przedstawienie kolei jego życia, jednak dorobek, który pozostawił, że był wybitnym klasykiem.