Orogeneza hercynska + alpejska

Powierzchnia: 312 685 km2

Ludność: 38,7 mln mieszk. (1997)

Podział administracyjny: 16 województw (do 31 XII 1998 — 49), 373 powiaty i 2483 gminy

Granica: graniczy z obwodem kaliningradzkim Federacji Ros. (210 km), Litwą (103 km), Białorusią (416 km), Ukrainą (529 km), Słowacją (539 km), Czechami (790 km) i Niemcami (467 km); łączna dł. granic 3582 km (w tym mor. 528 km)

Położenie geograficzne. Polska leży między 5450’N (przyl. Rozewie) a 4900’N (szczyt Opołonek w Bieszczadach) oraz między 1407’E (koryto Odry k. Cedyni) a 2408’E (koryto Bugu k. Strzyżowa). Polska znajduje się w strefie czasu środkowoeur. (czas słoneczny południka 15E), latem wprowadza się czas wschodnioeur. (południka 30E). Na terenie Polski znajuje sie geometr. środek Europy, przecinają sie tu linie łączące: przylądki Nordkyn (Norwegia) i Matapan (Peloponez w Grecji) oraz przylądek Roca (Portugalia) i środk. Ural.

Tarcza krystaliczna – stały rozległy masyw krystaliczny prekambryjski, wychodzący na pow. Ziemi.

Platforma – wycinek skorupy ziemskiej, składający się ze starokrystalicznego, głębokiego podłoża i płyty spokojnie na niej położonej. Jest zbud. gł. ze słabo zdeformowanych tektonicznie skał osadowych. Do gł. struktur tektonicznych występujących na p. należą anteklizy i syneklizy, aulakogeny, płyty i tarcze.

Płyta - część platformy, w której na fundamencie krystal. spoczywa znacznej grubości (setek lub tysięcy m) pokrywa osadowa składająca się z poziomo leżących warstw skalnych (np. płyta podolska); budowę płytową ma również pn.-wsch. część Polski.

Na terenie Polski spotykają się 3 wielkie prowincje geol. Europy: platforma wschodnio-europejska, obszar fałdowań paleozoicznych, obszar fałdowań alpejskich.

Platforma wschodnioeuropejska

Od płw. Jutlandzkiego przez północno-wschodni obszar Polski, aż do M.Czarnego to granica zachodnia. Gr. wschodnia to Góry Ural. Wyróżniamy 2 obszary tarczowe: bałtycką i ukraińską. Słupsk, Iława, Ciechanów i Krasny Staw to miasta na granicy platformy wschodnioeuropejskiej. Na obszarze Polski występują liczne luki stratygraficzne, czyli braki osadów z jakiegoś okresu. Tzn., że w tym brakującym okresie działały duże siły niszczące.

Budowa geol. Polski - era paleozoiczna

W czasie fałdowań kaledońskich głównie ukształtowała się Europa płn.-zach. i północna. W Polsce ukształtowały się Góry Świętokrzyskie, Sowie i Kaczawskie.

OROGENEZA HERCYŃSKA - ruchy górotwórcze, które rozpoczęły się w górnym dewonie, największe nasilenie osiągnęły w karbonie, a zakończyły się w permie; w orogenezie tej wyróżnia się wiele faz, np. bretońską — na pograniczu dewonu i karbonu, sudecką (gł. faza o.h.) — na pograniczu karbonu dolnego i górnego, asturyjską — w karbonie górnym; w wyniku o.h. zostały sfałdowane i wypiętrzone łańcuchy hercynidów; z orogenezą był związany b. silny magmatyzm (m.in. powstały masywy granitowe Karkonoszy, Strzelina, Strzegomia, krystal. trzon Tatr, masywy krystal. Alp).

W Permie intensywne procesy zewn. tzw. denudacyjne, przez co Sudety zostały zrównane z Ziemią. Powstają złoża osadowe m.in. złoża miedzi (Polkowice,Głogów,Bolesławiec) oraz ropy naftowej i gazu ziemnego (Pomorze Zach. i Krosno Odrzańskie). W rejonie Inowrocławia i Kłodawy powstają wysady solne (diapiry)

Era mezozoiczna i kenozoiczna

W erze mezozoicznej (tak jak na całym świecie) w Polsce były duże zalewy morskie. Pod koniec ery wystąpiła wstępna faza orog.alp.

W erze kenozoicznej na przełomie Kredy i trzeciorzędu wyst. główna faza orogenezy alpejskiej. Cała Europa Pd wraz z dzisiejszym Morzem Śródziemnym tworzyła ogromne Morze Tetydy. Zaczęły nachodzić na siebie płyty: afrykańska i europejska. Morze zaczęło się zwężać oraz wypiętrzyły się góry o charakterze równoleżnikowym (Pireneje,Alpy,Karpaty). Powstają wielkie łańcuchy górskie o charakterze fałdowym. Również rozległe zapadliska tektoniczne, które tworzą się u podnóża gór i często wypełniają się wodą. Np.: Tatry i Pieniny. Powstały w Kredzie a Beskidy w trzeciorzędzie, tak więc cały proces orogenezy przebiegał w bardzo długim czasie. Na przedpolu Karpat jest zapadlisko Przedkarpackie wypełnione wodą morską. Dziś np.: w Bochni czy Wieliczce powstały pokłady soli. W tym zapadlisku powstały także pokłady gipsu lub po przemianach gipsu w rejonach Tarnobrzegu pokłady siarki. W okolicach Jasła, Krosna i Gorlic pokłady gazu ziemnego i ropy naftowej. Dochodzi na nowo do powstania gór Sudetów (zrębowo-blokowe), które wcześnie były zrównane z ziemią. Jest dużo uskoków i stożków wulkanicznych. Skały bazaltowe, które wykorzystuje się do budowy dróg. W rejonie Morza Śródziemnego mamy nadal do czynienia z trwającą orogenezą Alp. Niż Polski w trzeciorzędzie tworzy depresję, która jest wypełniona wszelkiego rodzaju osadami. (np.: węgiel brunatny w Bełchatowie, Koninie). W czwartorzędzie cała Europa północna, Ameryka pł i Azja pł są pod wpływem lodowca. Na obszarze Polski lodowiec dotarł do gór, których nie przekroczył. Mamy do czynienia z okresami oziębienia klimatu (gracjały buraczane), ocieplenia (intergracjały buraczane). Najstarsze zlodowacenie to zlodowacenie krakowskie, potem środkowopolskie, bałtyckie

(3, ok. 2000 lat temu).