Tarczyca

Czym jest tarczyca i gdzie jest położona?

Tarczyca to nieparzysty narząd wydzielania wewnętrznego, który znajduje się na przedniej powierzchni szyi, nieco bocznie i poniżej tzw.'jabłka Adama'.Leży ona bezpośrednio pod skórą ,więc jest bardzo łatwo dostępna dla badania palpacyjnego.Położenie to pozwala także na bardzo szybkie zauważenie powiększenia się tego narządu ,którego przyczyną najczęściej jest jakieś schorzenie tarczycy.Z racji tego, że produkuje ona niezbędne dla życia hormony jest bardzo bogato unaczyniona, a zaopatrujące ją gałęzie tętnicze odchodzą od głównych tętnic szyjnych, dlatego przy chorobowym przeroście tego gruczołu często po przyłożeniu słuchawki lekarskiej można wysłuchać szmer krwi przepływającej przez tarczycę.

Jakie hormony wydzielane są przez tarczycę i jaka jest ich rola?

Tarczyca produkuje trzy hormony:
- tyroksynę - reguluje procesy przemiany materii
- trijodotyroninę - reguluje procesy przemiany materii
- kalcytoninę - reguluje gospodarkę wapniową obniżając jego poziom

Ich obecność dla prawidłowego rozwoju i życia człowieka jest niezbędna. Brak ich już w życiu płodowym zaburza wzrost płodu i rozwój mózgu. Niedobór hormonów tarczycy u dzieci może być przyczyną niedorozwoju umysłowego ( kretynizmu ) i ciężkiego niedorozwoju kośćca .Mają one podstawowe dwa kierunki działania-zwiększają syntezę białek we wszystkich tkankach ustroju i wpływają na zwiększenia zużycia tlenu,czyli zwiększają przemianę materii. Do ich syntezy niezbędny jest jod,który obecny jest w produktach żywnościowych ( głównie produkty morza, woda, jodowana sól ) Jego zawartość w wodzie i żywności nie pochodzącej z morza jest stosunkowo mała i zależy od jego stężenia w glebie.Aż 80 % tego pierwiastka w organizmie znajduje się w tarczycy. Przeciętne dobowe zapotrzebowanie organizmu na jod wynosi około 150 - 200 mikrog ( mikrogramów ).Nie można w tym miejscu pominąć gruczołów przytarczycznych.Są to wielkości ziarenka pieprzu drobne gruczoły ,przeważnie w liczbie od 2 do 6 położone na tylnej powierzchni tarczycy, a czasami są wtopione w jej miąższ. Regulują one gospodarkę wapniową organizmu.

Jakie mechanizmy sterują pracę tarczycy?

Aby poprawnie funkcjonować, każdy gruczoł wydzielania wewnętrznego musi podlegać specjalnym mechanizmom regulacyjnym.Dotyczy to także tarczycy. Synteza i wydzielanie hormonów tarczycowych reguluje hormon tyreotropowy ,w skrócie oznaczany jako TSH, który wydzielany jest przez przysadkę mózgową. Niskie stężenie hormonów tarczycy jest bodźcem do wydzielania TSH przez przysadkę, natomiast ich wysoki poziom hamuje to wydzielanie.Układ taki nazywany jest sprzężeniem zwrotnym.Nad wydzielaniem przez przysadką mózgową hormonu TSH czuwa podwzgórze.Jest to obszar położony w głębi mózgu,blisko jego podstawy ,który jest naczelnym ośrodkiem sterującym wydzielaniem większości gruczołów. W przypadku tarczycy niski poziom hormonów tarczycowych pobudza podwzgórze do wydzielania hormonu tyreotropowego, w skrócie TRH , który następnie pobudza przysadkę do wydzielania TSH i w ten sposób stymuluję tarczycę do produkcji hormonów.

Jakie są główne objawy i najczęstsze schorzenia tarczycy u dorosłych?

Podstawowym badaniem możliwym do wykonania przez każdego jest określenie wielkości i konsystencji tarczycy.Najczęściej o powiększeniu tarczycy dowiadujemy się od znajomych, którzy łatwiej mogą zauważyć powiększenie obwodu szyi.- często w niedoczynności lub niedoborze jodu. Czasami powiększeniu tarczycy może towarzyszyć ból, który najczęściej występuje w stanach zapalnych. Pozostałe objawy zależą od tego czy występuje nadczynność lub niedoczynność tarczycy i mogą dotyczyć wielu układów.
Typowymi objawami nadczynności tarczycy są okresowe napady kołatania serca ,nadpobudliwość nerwowa,uczucie niepokoju, wzmożona potliwość, wzrost apetytu, bezsenność, nadwrażliwość na ciepło i utrata masy ciała.W niektórych chorobach przebiegających z nadczynnością np. chorobie Basedowa mogą się dołączyć objawy oczne podwójne lub nieostre widzenie , wytrzeszcz gałek ocznych, zapalenie spojówek, łzawienie i światłowstręt.Najczęściej nadczynność wywołana jest przez gruczolaki tarczycy,chorobę Gravesa-Basedowa o podłożu immunologicznym oraz wole guzkowe nadczynne.Bardzo rzadko może być spowodowana przez nowotwory tarczycy i przysadki mózgowej.
Dla niedoczynności tarczycy objawy są przeważnie zupełnym przeciwieństwem nadczynności.Chorzy mogą uskarżać się na stałe uczucie chłodu, osłabienie aktywności fizycznej, apatię ,spowolnienie, twarz może przybierać cherakterystyczny nalany i senny wygląd. Ze strony układu krążenia może wystąpić spowolnienie akcji serca , niewydolność mięśnia sercowego i przyspieszony rozwój miażdżycy co spowodowane jest zaburzoną gospodarką tłuszczową i wzrostem stężenia cholesterolu. Skóra chorych jest szorstka, sucha, zimna i może wystąpić uogólniony obrzęk, który w przeciwieństwie do obrzęków innego pochodzenia np. spowodowanych niewydolnością krążenia po uciśnięciu palcem nie pozostawia zagłębienia.Włosy stają się łatwo łamliwe i suche.Często obserwowany jest też wzrost masy ciała.Najczęstszymi przyczynami niedoczynności tarczycy są: uszkodzenie gruczołu wywołane zapaleniem,leczenie nadczynności tarczycy preparatami jodu promieniotwórczego oraz operacje tarczycy.Do rzadszych przyczyn należy niedorozwój tego gruczołu.Niedoczynność tarczycy przebiegającą z uszkodzeniem jej miąższu nazywamy niedoczynnością pierwotną. Jeśli gruczoł tarczowy nie jest uszkodzony , to jej niedoczynność związana jest z chorobami przysadki mózgowej, która nie wydziela w wystarczający sposób hormonu pobudzającego tarczycę TSH. Stan taki określa się jako niedoczynność wtórną i jest stosunkowo rzadka.

Czy w tarczycy występują nowotwory?

Wśród chorób tarczycy zdarzają się także nowotwory, które nie charakteryzują się nadmierną złośliwością. Po wczesnym rozpoznaniu i zastosowaniu właściwej terapii uzyskuje się bardzo dobre wyniki leczenia.Często pierwszym objawem ,który zauważa chory jest stwierdzenie obecności niebolesnego pojedynczego, twardego guzka na szyi.Większość takich zmian na charakter łagodny, lecz jego stwierdzenie wymaga dokładnej diagnostyki i udania się do specjalisty.

Kiedy udać się do lekarza?

Na choroby tarczycy około ośmiu razy częściej zapadają kobiety.Szczyt zapadalności przypada na wiek od 30 - 50 lat. Nie znaczy to, że gdy opisane wyżej objawy wystąpią u mężczyzn i w innych granicach wiekowych nie powinniśmy zgłosić się do lekarza. Nieleczone schorzenia tarczycy mogą skończyć się poważnymi konsekwencjami, a w skrajnych przypadkach zakończyć się śmiercią. Nie bagatelizujmy więc tych objawów i po ich zauważeniu udajmy się do lekarza. Przy obecnym poziomie wiedzy i diagnostyki medycznej oraz powszechmie dostępnych w aptekach skutecznych i bezpiecznych lekach schorzenia tarczycy leczone przez doświadczonych lekarzy nie są już tak groźne jak kiedyś, a w znacznej większości całkowicie wyleczalne.

TARCZYCA - nie można bez niej żyć

Gruczoł tarczowy popularnie zwany tarczycą jest nieparzystym narządem należącym do układu wydzielania wewnętrznego. Znajduje się na przednio-bocznej powierzchni szyi poniżej wyniosłości krtaniowej zwanej "jabłkiem Adama", tuż pod skórą. Ze względu na takie położenie jest jedynym gruczołem dokrewnym, którego powiększenie można od razu zauważyć gołym okiem. Poza tym jest łatwo dostępny do badania, co sprzyja szybkiemu wykrywaniu wszelkich nieprawidłowości.
Tarczyca zbudowana jest z dwóch symetrycznych płatów połączonych cieśnią. Miąższ narządu składa się z dwóch rodzajów komórek o różnej funkcji i budowie. Komórki pęcherzykowe albo główne stanowią około 80% masy gruczołu. Biorą udział w przemianie jodowej i biosyntezie hormonów. Układają się w struktury zwane pęcherzykami, które mają średnicę 0.05-0.12 mm. i są wypełnione koloidem - wydzieliną komórek głównych. Pozostałe 20% gruczołu to komórki C zwane także okołopęcherzykowymi. W miąższu prawidłowego gruczołu leżą one między pęcherzykami. Nie biorą udziału w przemianach jodowych ustroju.
Powierzchnię gruczołu pokrywa torebka łącznotkankowa. Na tylnej powierzchni tarczycy znajdują się dwie pary gruczołów przytarczycznych odpowiedzialnych za gospodarkę wapniowo-fosforanową ustroju.
Zadanie tarczycy polega na produkcji trzech hormonów niezwykle ważnych dla funkcjonowania ludzkiego organizmu: tyroksyny (T4), trójjodotyroniny (T3) oraz kalcytoniny. Prawidłowa praca tarczycy zależy od jodu. Ponieważ organizm ludzki tego pierwiastka nie potrafi wytworzyć, musi być on mu dostarczany wraz z pożywieniem. Ta właśnie zależność od czynnika zewnętrznego, jakim jest jod, wyróżnia tarczycę od innych gruczołów dokrewnych. Szacuje się, że przeciętna dieta dostarcza około 100-200 mikrogram jodu na dobę. Jest to ilość całkowicie wystarczająca i zapewniająca prawidłową funkcję gruczołu. Komórki tarczycy potrafią wychwytywać jod z krwi (dokąd trafia z przewodu pokarmowego), zagęszczać go i magazynować. Niedobór jodu w pożywieniu jest w naszym kraju główną przyczyną wystąpienia wola obojętnego, czyli powiększenia tarczycy przebiegającego z jej normalną czynnością wydzielniczą (poziom hormonów we krwi jest w normie).
Biosynteza T4 i T3 to skomplikowany i kilkuetapowy proces. Jest on uwarunkowany odpowiednim stężeniem jodu w gruczole, jego wyłapywaniem przez komórki pęcherzykowe, sprawnym działaniem układów enzymatycznych oraz obecnością specjalnego białka - tyreoglobuliny. Białko to zawiera aminokwas tyrozynę, który wchodzi w reakcję z jodem tworząc wyżej wymienione hormony. Są one następnie przechowywane w pęcherzykach pod postacią koloidu. Głównym produktem tarczycy jest tyroksyna (T4) i jest to jedyne miejsce jej powstawania. Natomiast trójjodotyronina tylko w 20-40% jest syntetyzowana w gruczole. Główna produkcja zachodzi w tkankach obwodowych (przede wszystkim w wątrobie oraz nerkach) i polega na odpowiednich przemianach tyroksyny do trójjodotyroniny.
Kalcytonina jest hormonem, którego wydzielanie zachodzi w komórkach okołopęcherzykowych czyli komórkach C (od słowa calcitonin). Jego produkcja jest niezależna od stężenia jodu.
Hormony tarczycy są odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie wszystkich tkanek organizmu. Mają wpływ na różnicowanie, wzrost i metabolizm komórek. Ich właściwe stężenie jest szczególnie ważne dla normalnego rozwoju płodu. Od nich to zależy przede wszystkim kształtowanie mózgu, zawiązków zębów i układu kostnego. U wszystkich - dzieci i dorosłych - zarówno niedobór jak i nadmiar hormonów tarczycy zaburza działanie wielu układów i jest przyczyną poważnych schorzeń.
Najprościej mówiąc działanie tyroksyny i trójjodyrozyny polega na pobudzaniu aktywności metabolicznej tkanek ustroju co wyraża się zwiększonym zużyciem tlenu, glukozy, i tłuszczów na poziomie komórkowym. Ponadto stymulują one rozwój ośrodkowego układu nerwowego, pobudzają wchłanianie węglowodanów oraz regulują metabolizm cholesterolu. Mają także pobudzający wpływ na kurczliwość włókien mięśniowych.
Zadanie kalcytoniny to czuwanie nad równowagą wapniowo-fosforanową organizmu. Funkcję tę sprawuje razem z parathormonem wydzielanym przez przytarczyce. Można więc powiedzieć, że odpowiadają one za stan naszych kości. Kalcytonina zmniejsza stężenie wapnia w surowicy krwi poprzez hamowanie uwalniania jonów wapnia z tkanki kostnej. Stężenie fosforanów w surowicy także ulega zmniejszeniu, ale ten efekt jest słabo wyrażony.
Czynność tarczycy jest sterowana przez podwzgórze i przysadkę, które wraz z tarczycą tworzą układ ujemnego sprzężenia zwrotnego. Podwzgórze produkuje neurohormon tyreoliberynę TRH, który działając na przedni płat przysadki pobudza go do produkcji hormonu tyreotropowego TSH. Natomiast TSH pobudza tarczycę do wydzielania T4 i T3. Zwiększone stężenie T3 hamuje wydzielanie TSH w przysadce, natomiast małe stężenie T3 we krwi jest sygnałem do większego wydzielania TSH. Niski poziom TSH stymuluje zwiększoną produkcję TRH i na odwrót: wysoki ją hamuje.
Stan chorobowy spowodowany nadmierną produkcją tyroksyny i trójjodotyroniny nazywamy nadczynnością tarczycy. Cztery razy częściej zapadają na nią kobiety niż mężczyźni. Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy jest choroba Graves-Basedowa oraz wole guzowate nadczynne.
Przyczyna choroby Graves-Basedowa nie jest do końca wyjaśniona. Na pewno ważną rolę w patogenezie odgrywają uwarunkowania genetyczne. Około 15% chorych przyznaje, że to schorzenie występuje także wśród innych członków ich rodzin. Jest to choroba autoimmunologiczna czyli spowodowana pewnym defektem układu odpornościowego. Polega on na tym, że organizm przestaje rozpoznawać swoje własne tkanki i niszczy je jako obce. Zjawisko to nazywa się autoagresją. Zapoczątkowanie tego procesu w wielu przypadkach może być poprzedzone zakażeniem bakteryjnym lub wirusowym, urazem fizycznym czy psychicznym. Chorują głównie kobiety między 30 a 50 rokiem życia, natomiast dzieci i osoby w wieku podeszłym stosunkowo rzadko.
Główną przyczyną nadczynności tarczycy u osób starszych jest obecność nadczynnego (toksycznego) wola guzkowego. Nadmierne wydzielanie hormonów może być tutaj spowodowane zarówno przez jeden guzek jak i większą ich liczbę. W przypadku jednego guzka wywołującego symptomy choroby posługujemy się terminem gruczolak toksyczny.
Objawy nadczynności tarczycy są takie same niezależnie od przyczyny, która je wywołuje. Ponieważ zaburzenia dotyczą wielu narządów i mogą występować w różnym nasileniu to obraz kliniczny jest zmienny i niejednorodny.
Chorzy mają liczne dolegliwości, które z reguły narastają stopniowo. Najczęściej skarżą się na stałe osłabienie, chudnięcie mimo dobrego apetytu, bicie serca, potliwość, drżenie rąk oraz uczucie gorąca. Chory promieniuje ciepłem, co wyczuwa się nawet bez dotykania. Wystarczy potrzymać rękę na wysokości 1-2 centymetrów ponad skórą. U wielu chorych pojawiają się obrzęki stóp i podudzi. Do tego mogą dochodzić zaburzenia snu, uporczywe biegunki, płaczliwość, drażliwość, a nawet wybuchowość. Zakłócenia cyklu miesięcznego lub przerwa w miesiączkowaniu dopełniają obrazu choroby u kobiet.
Nadczynności tarczycy z reguły towarzyszy powiększenie gruczołu tarczowego, choć zdarzają się też przypadki z tarczycą prawidłowych rozmiarów. Powiększona tarczyca nazywa się wolem.
W chorobie Graves-Basedowa dochodzi też do wytrzeszczu oczu, który może być przyczyną (na szczęście dość rzadko) groźnych i trudnych do leczenia powikłań. Leczenie ma na celu przywrócenie stężenia hormonów do normy i usunięcie objawów klinicznych. Można to uzyskać trzema sposobami: farmakologicznie radioaktywnym jodem chirurgicznie.
W około 50% przypadków uzyskuje się ustąpienie objawów choroby za pomocą leków hamujących wydzielanie tyroksyny i trójjodotyroniny. Leczenie farmakologiczne stanowi też etap przygotowawczy do leczenia radykalnego, polegającego na stosowaniu jodu promieniotwórczego lub wycięciu części gruczołu. Radykalne leczenie jest bardzo skuteczne i w jego wyniku większość chorych powraca do zdrowia. Trzeba jednakże pamięta, że może ono powodować powikłania. Należy do nich między innymi niedoczynność tarczycy, osłabienie głosu i zaburzenia gospodarki wapniowej w ustroju. Wymagają one oddzielnego leczenia.

Przy niedostatecznym wydzielaniu hormonów przez tarczycę rozwija się ogólnoustrojowa choroba zwana niedoczynnością tarczycy. Może być ona wynikiem, jak już wspominaliśmy wyżej, zabiegu operacyjnego lub leczenia radiojodem. Najczęstszą jednak przyczyną są procesy autoimmunizacyjne wywołujące przewlekły proces zapalny gruczołu i jego postępowe niszczenie. Czasami przyczyną niewystarczającego poziomu hormonów jest niewydolność przysadki, która wydziela za mało TSH. Częściej niż pozostali chorują kobiety w wieku 40-60 lat.
Zbyt mała ilość hormonów tarczycy jest szczególnie niebezpieczna u kobiet w ciąży, ponieważ są one niezbędne dla prawidłowego rozwoju płodu. Ich niedobór na tym etapie rozwoju organizmu powoduje ciężkie upośledzenie dziecka zwane matołectwem. U dzieci starszych następstwa nie są już tak poważne. Objawy są podobne jak u chorych dorosłych. Dodatkowo towarzyszy im opóźnienie rozwoju intelektualnego i wzrostu. Niedoczynność tarczycy prowadzi do zwolnienia przemiany materii. Mniejsza jest wtedy produkcja energii cieplnej i zużycie tlenu. Chorzy odczuwają stale chłód (nawet gdy na dworze jest ciepło), a temperatura ciała jest obniżona. Skarżą się na łatwe męczenie i dokuczliwe osłabienie. Stają się senni, spowolnieni fizycznie i psychicznie. Mają problemy z koncentracją i wyraźnie gorszą pamięć. Wzrasta masa ciała mimo braku apetytu. U większości chorych stwierdza się nadwagę. Występują kłopotliwe zaparcia. Pojawiają się obrzęki, zwłaszcza na twarzy. Staje się ona "nalana", zasiniona, z obrzękiem powiek i zwężeniem szpar powiekowych. Zmiany te nadają jej wyraz senności. Włosy wypadają, są szorstkie, łamliwe i bez połysku. U kobiet miesiączki są nieregularne i trwają dłużej niż zwykle. Mężczyźni cierpią na impotencję.
Leczenie niedoczynności polega na doustnym podawaniu preparatów tyroksyny. Wyniki leczenia są z reguły bardzo dobre.

Tarczyca ciągle nie do końca poznana

Mimo dynamicznego rozwoju nauk empirycznych w ostatnich latach, a nawet miesiącach, wiedza o funkcjonowaniu gruczołu tarczycy i przemianach, jakim ulegają hormony tarczycy w organizmie jest wciąż niedostateczna. Problem ten oczekuje na bardziej wnikliwe zainteresowanie.
Niedoczynność tarczycy jest chorobą powszechną, często nie rozpoznawaną. Według najnowszych badań amerykańskich, postać kliniczna tej choroby dotyczy 2%, a subkliniczna od 5 do 17 % dorosłej populacji USA. W 1976 roku dr Barnes oszacował ilość chorych w USA metodą temperaturową na 40% populacji.
Taka duża rozbieżność wynika z różnic kryteriów przyjętych do oceny stanu zdrowia. Testy na hormony (TSH, FT3, FT4) obarczone są szeregiem błędów i nie mogą posłużyć jako jedyne kryterium przy diagnozie i ustalaniu leczenia.
Następstwem niedoczynności tarczycy są liczne, powszechnie występujące choroby: m.in. choroby serca, otyłość, cukrzyca, choroby płuc, choroby kobiece, bezpłodność. Przyczynia się ona do absencji chorobowej (w wyniku częstych infekcji), mniejszej wydajności pracy (zmęczenie, spowolnienie, trudności intelektualne, co może prowadzić nawet do bezrobocia w gospodarce nastawionej na wysoką wydajność) oraz przedwczesnego starzenia się i związanych z tym kosztów.
Poza niedoborami lub rzadziej nadmiarem mikroelementów, wzrost ilości chorych jest wynikiem kumulowania się tzw. endocrine disruptors (substancji zaburzające działanie układów hormonalnego i immunologicznego) w biosferze. Obniżenie ilorazu inteligencji obserwowane jako następstwo ich działania pociąga za sobą określone skutki ekonomiczne. Dr Weiss z Uniwersytetu Rochester (USA) szacuje, że spadek IQ o jeden punkt powoduje w ciągu 30 lat obniżenie się dochodów o 5500 USD (według wartości z 1990 roku).
Znacznie wyższe możliwości finansowania badań naukowych w Stanach Zjednoczonych pozwalają między innymi na krytyczną ocenę testów na hormony (np. w czasopismie Clinical Chemistry). W chwili obecnej jedynie w USA stosuje się na szerszą skalę leczenie niedoczynności tarczycy przy pomocy obu hormonów tarczycy. Jedynie na rynku północno-amerykańskim jest dostępna trijodotyronina w szerokim zakresie dawek - Cytomel (w Europie dostępna jest jedynie jedna dawka) oraz preparaty T3 o opóźnionym działaniu. Wynika to z powszechności dostępu do Internetu i aktywnej postawy chorych, dzielących się najświeższymi osiągnięciami medycyny.

O powszechności niedoczynności tarczycy w Polsce mogą świadczyć następujące fakty:
- 80% polskich dzieci cierpi na niedobór jodu (Rzeczpospolita 26.07.99) (oparte na analizie zawartości jodu w moczu). Powoduje to obniżenie IQ o 10-15%, przy dużym niedoborze o 50%. Wyrównanie można osiągnąć poprzez podanie odpowiedniej dawki jodu.
- Skutek niedoczynności - otyłość (nadwaga: 45% mężczyzn, 35% kobiet, otyłość; 22% mężczyzn, 29% kobiet) i choroby z nią związane.
- Cukrzyca (ponad milion chorych w Polsce), 80-90% to cukrzyca typu II związana z otyłością, połowa tych osób nie wie o cukrzycy.
- Cukrzyca ciężarnych w związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem na hormony tarczycy oraz epidemia cukrzycy wśród dzieci.
- Choroba niedokrwienna serca (wieńcowa) - 40% związane jest z BMI>25.
- Nadciśnienie dotyczy co trzeciego dorosłego Polaka. Przyrost masy ciała o 20% zwiększa częstość 8-krotnie. Choroba ta może prowadzić do miażdżycy, zawału, czy udaru mózgu.
- Grozi epidemia gruźlicy - w1998 roku 34,4 zachorowań na 100000 osób. Jest to choroba silnie zakaźna.
- 60-70% społeczeństwa cierpi na niedobór Mg - niedoczynność tarczycy jest jedną z bardzo licznych chorób będących jego skutkiem.

Zwiększone koszty badań chorób tarczycy zwrócą się, gdyż zmniejszy się ilość chorych na choroby nimi wywołane. Według Komitetu Standardów Leczenia American Thyroid Association profilaktyka tych schorzeń jest tańsza od leczenia ich skutków.

POSTULATY STOWARZYSZENIA
W związku z powyższymi faktami postulujemy o przeprowadzenie ogólnopolskiej kampanii uświadamiającej społeczeństwo o powszechności chorób tarczycy i endocrine disruptors (przy współpracy z Ministerstwem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa).
Uwzględnienie w programie szkolenia lekarzy większości specjalności diagnozy chorób tarczycy pozwoliłoby na wczesne wykrycie tych poważnych chorób. Choroby te naruszają stan całego organizmu, a objawy nie są specyficzne i mogą być różne u różnych chorych.
Jednocześnie zgodnie z najnowszymi tendencjami światowymi, należałoby stosować leczenie niedoczynności tarczycy przy pomocy obu hormonów tarczycy. Wymaga to ponownego wprowadzenia na rynek trijodotyroniny w wersji retard w szerokim zakresie dawek (na receptę z niebieskim paskiem). Hormon ten został wycofany ze względu na jego silne działanie, gdy podawany był jako jedyny hormon tarczycy. Obecnie w Stanach Zjednoczonych podaje się oba hormony, tak aby stężenia obu przypadały w górnej połowie przedziałów norm.
Właściwe dawkowanie jest jednak związane z częstszą kontrolą stężeń hormonów. Ideałem byłoby oznaczanie TSH, FT3 i FT4 co 3 miesiące, ze względu na zmienne zapotrzebowanie i zmiany w funkcjonowaniu tarczycy w zależności od pory roku oraz w niektórych przypadkach dynamiczny charakter choroby.

W grupie osób szczególnie zagrożonych niedoczynnością tarczycy i chorobami autoimmunologicznymi (np. DES-daughters) postulujemy dodatkowo wyznaczanie przeciwciał tarczycowych TPOAb, których obecność może świadczyć o rozwijającej się chorobie jeszcze w wczesnym okresie. Zapobiegłoby to między innymi wrodzonej niedoczynności tarczycy u dzieci, których matki dotknięte są subkliniczną postacią tej choroby oraz złagodziłoby objawy pojawiające się niejednokrotnie wraz z menopauzą.
Zaburzeniom funkcjonowania tarczycy towarzyszą inne zaburzenia hormonalne np. zaburzenia wydzielania hormonów płciowych, przyczyniając się do narastającej bezpłodności oraz niedoczynność nadnerczy. W związku z tym wnosimy o wprowadzenie na polski rynek niezastąpionego hormonu DHEA.

Wczesne wykrywanie chorób tarczycy i profilaktyka poprzez uzupełnienie niedoboru mikroelementów oraz osłabienie szkodliwego działania endocrine disruptors uchroni znaczny odsetek społeczeństwa, zwłaszcza dzieci, od poważnych następstw chorób tarczycy. Wnosimy w związku z tym o wprowadzenie preparatów mikroelementowych wspomagających leczenie chorób tarczycy (według składu podanego w części III).
Aby uniknąć błędów rujnujących zdrowie całych pokoleń należałoby opracować materiały dla kobiet pragnących mieć zdrowe dzieci ze szczególnym uwzględnieniem leków i chemikaliów uszkadzających płód. Znana w USA sprawa DES-daughters jest pomijana przez polskich lekarzy. Wnosimy również o monitoring endocrine disruptors obecnych w środowisku według wzorów kanadyjskich.

RYS HISTORYCZNY
Już w 1976 roku doktor Barnes opublikował książkę "Niedoczynność tarczycy - nie podejrzewana choroba", w której napisał, że około 40% populacji Stanów Zjednoczonych cierpi na niedoczynność tarczycy. Stwierdził, że wielu chorych nie jest leczonych na niedoczynność z powodu testów laboratoryjnych na hormony, które zawodzą nawet przy widocznych objawach choroby. Broda O. Barnes poświęcił ponad 50 lat pracy na badania naukowe, nauczanie i leczenie chorób tarczycy i związanych z nimi zaburzeniami układu hormonalnego. Dr Barnes odbył studia medyczne i biochemiczne, zdobył doktorat z fizjologii tarczycy. Był członkiem National Research Council Fellow, nauczał fizjologii na Uniwersytecie w Chicago. Opublikował 4 książki i ponad 100 artykułów naukowych na temat tarczycy i chorób układu endokrynnego.
Książka "Niedoczynność tarczycy - nie podejrzewana choroba" miała na celu zaalarmować jak największą ilość chorych, aby potężny środek przeciw licznym chorobom wywołanym przez niedoczynność nie był zaniedbywany. Książka ta została ponownie odkryta w 1993 roku przez grupę wsparcia chorych i spopularyzowana w Internecie.
Drugim z najważniejszych odkryć dr Barnesa było stwierdzenie, że leczeni substytucyjnie wykazują znacznie lepszą poprawę przy stosowaniu naturalnej suszonej tarczycy, a nie syntetycznych hormonów.
Niedoczynność tarczycy ma wpływ na czynność każdej komórki organizmu, stąd konieczna jest wczesna jej diagnoza, leczenie i profilaktyka. Niedoczynność tarczycy często występuje z innymi zaburzeniami hormonalnymi: estrogeny, progesteron, testosteron, DHEA, kortyzol, hormon wzrostu, melatonina i insulina.

Jednak w 1973 roku endokrynolodzy uznali test TSH za kryterium oceny stanu zdrowia, jeśli chodzi o choroby tarczycy. 6 lat potem pojawił się syndrom chronicznego zmęczenia i fibromialgia, które opisywane były jako objawy niedoczynności tarczycy już w podręcznikach z 1930 roku.

Z biegiem czasu ilość zastrzeżeń do testów na hormony wzrastała. Produkcja hormonów tarczycy jest dynamiczna, zależna od dziesiątków czynników i stąd porównywanie wartości chwilowych u chorego z wartościami występującymi w populacji (przy dodatkowym założeniu niewielkiej częstości występowania niedoczynności, np. w USA – 5%) nie może posłużyć do diagnozy. Ponadto, ze względu na ogromną wrażliwość na egzogenne hormony podawane substytucyjnie, normy na TSH nie mogą posłużyć do oceny leczonych substytucyjnie.

W SKRÓCIE O CHOROBACH TARCZYCY
Nowa definicja niedoczynności tarczycy zakładałaby, że przyczyną tej choroby jest utrzymywanie się stężeń hormonów tarczycy (T3 i T4) na poziomie niższym niż wynikający z potrzeb organizmu. U zdrowego człowieka stężenia te zmieniają się w zależności od wieku, pory roku (zmian temperatury), dnia cyklu miesięcznego, ogólnego stanu zdrowia (infekcje, choroby współistniejące), ilości snu itp. Każdy ma wąski przedział tolerancji stężeń w danych warunkach.

TSH, hormon przysadki, pozwala jedynie na ocenę jak bardzo zmieniają się poziomy hormonów tarczycy: liniowa zmiana stężeń tych hormonów powoduje logarytmiczną zmianę stężenia TSH.
Ustalenie szerokich i sztywnych norm jako kryterium oceny stanu zdrowia powoduje, że wiele osób nie jest leczonych pomimo występujących objawów choroby. W Polsce cierpiący błąkają się po różnych specjalistach i czasami traktowani są jako pacjenci psychiatryczni. Osoby takie często uciekają się do metod medycyny niekonwencjonalnej i tracą spore sumy łudząc się, że w ten sposób dojdą do zdrowia. Również leki przyjmowane w celu łagodzenia objawów nie usuwają przyczyny choroby i są źle tolerowane przez chorych mających zaburzenia metaboliczne.

Zaburzenia w wydzielaniu hormonów T3 i T4 dają liczne przykre objawy chorobowe. Niewłaściwie diagnozowane stają się źródłem cierpień człowieka. Powodują mniejszą jego wydajność w pracy i pozbawiają pełni satysfakcji życiowej.
Do objawów niedoczynności zaliczane są: osłabienie, zmęczenie, suchość i szorstkość skóry, senność (powyżej 9-10 godzin snu dziennie), powolność mowy, obrzęk powiek, stałe odczuwanie zimna, zmniejszona potliwość, zimna skóra, obrzęk twarzy, osłabienie pamięci, zaparcie, przyrost masy ciała, wypadanie włosów, bladość warg, zadyszka, ochrypły głos, nerwowość, zaburzenia miesiączkowania, osłabienie słuchu lub szum w uszach (tinnitus – dotyczy około 2/3 chorych z niedoczynnością!), kołatanie serca, osłabienie mięśni, bóle mięśni i stawów, parestezje, ociężałość psychiczna, powolność ruchów, depresja. Ponadto niedoczynność tarczycy może się przyczyniać do nadciśnienia, chorób serca, otyłości, cukrzycy, artretyzmu, raka i ropniaka płuc, bezpłodności i chorób kobiecych, bólów głowy (w tym migreny), problemów emocjonalnych i zachowania się, częstych infekcji, kandydozy, chorób skóry (np. czyraków) i innych.
Osobami szczególnie narażonymi na niedoczynność są: pacjenci leczeni na nadczynność, osoby napromieniowane (szczególnie: szyja, przysadka), kobiety w ciąży chore na cukrzycę, kobiety, które cierpiały na zapalenie tarczycy po porodzie, kobiety powyżej 40 lat o niewyjaśnionych dolegliwościach, osoby bezpłodne z niewyjaśnionych przyczyn, cierpiący na depresję na dającą się leczyć w sposób typowy, szczególnie depresję dwubiegunową o szybkiej cykliczności, chorych z zespołem Turnera lub Downa, chorych na autoimmunologiczną chorobę Addisona.

Należy również rozważyć chorobę tarczycy wśród osób: chorych na inną chorobę autoimmunologiczną, przedwcześnie siwiejących (poniżej 30 roku życia), takich, u których ktoś z rodziny chorował na chorobę Alzheimera lub raka piersi, cierpiących na dysleksję, depresję lub celiakię.
U jednej trzeciej chorych na depresję nie skutkują leki przeciwdepresyjne, stan połowy z nich ulega poprawie po dodaniu T3 do leków przeciwdepresyjnych. Leczenie hormonami tarczycy jest szczególnie korzystne w przypadku psychozy maniakalno-depresyjnej.
The American Thyroid Association zaleca rutynowe badanie TSH począwszy od 35 roku życia co 5 lat (Arch Intern Med. 160, (2000), 1573). W tym samym artykule, według Vanderpumpa i Tunbrige'a, niedoczynność kliniczna dotyczy 2% dorosłej populacji, niedoczynność subkliniczna 5-17%, nadczynność kliniczna - 0.2%, nadczynność subkliniczna -0.1-6%.
W USA, 2,5% kobiet w ciąży choruje na niedoczynność tarczycy spowodowaną głównie autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy i jednoczesnym niedoborem jodu (charakterystycznym również dla obszaru Europy). Dr Utiger proponuje, aby przed wprowadzeniem rutynowego badania TSH u kobiet w ciąży, zwiększyć ilość przyjmowanego jodu poprzez wprowadzenie go do preparatów witaminowych, soli lub innych produktów żywnościowych. Z badań amerykańskich wynika, że 19% dzieci matek chorych na niedoczynność tarczycy w ciąży miało IQ poniżej 85. Hormon tarczycy T4 wpływa na migrację neuronów w rozwijającym się mózgu (Endocrinology, 140, (1999), 5014).
Jednak wcześniaki mogą potrzebować T3, gdyż nie są w stanie same wytwarzać tego hormonu. Nie leczone osiągają niższy IQ.
Według metody dr Barnesa, co do której zdania endokrynologów amerykańskich są podzielone, niedoczynność tarczycy wykryć można w prosty sposób: mierząc temperaturę spoczynkową ciała (10 minut pod pachą przed wstaniem z łóżka, termometr wstrząśnięty wieczorem; gwałtowne ruchy podnoszą temperaturę; kobiety miesiączkujące mierzą w 2 i 3 dniu cyklu). Oczywiście nie ma to sensu, kiedy temperatura jest podwyższona z powodu infekcji. Wartości prawidłowe to 36,6-36,8oC, poniżej jest duże prawdopodobieństwo niedoczynności, powyżej – nadczynności. Najlepiej mierzyć tę temperaturę przez dłuższy czas i oszacować średnią. To samo można oczywiście zdiagnozować mierząc przez dłuższy czas stężenia obu hormonów. Niedoczynność tarczycy ujawnia się szczególnie w okresach zwiększonego zapotrzebowania na energię (jesień, zima).
Ridha Arem podaje następującą tabelę TSH służącą do diagnozy chorób tarczycy:
TSH (mUI/l) Diagnoza*
>20 4.5-20 2.1-4.4 0.4-2.0 0.1-0.39 <0.1 Łagodna do silnej niedoczynność Niedoczynność niskiego stopnia Norma, ale podejrzenie niedoczynności, jeśli występują objawy lub wole Norma Szara strefa - zbadać FT4 Nadczynność tarczycy lub niedoczynność przysadki
*Z tabeli tej nie można korzystać przy dawce supresyjnej hormonów tarczycy.

Osoby leczone na niedoczynność powinny mieć stężenia obu hormonów tarczycy T3 i T4 w górnej połowie przedziałów norm. Jeśli nie jest to możliwe poprzez podanie tyroksyny, należy dołączyć trijodotyroninę, w dawce indywidualnie dobranej. Preparaty mieszane (np. Novothyral) nie zawierają odpowiednich proporcji tych hormonów. Konieczne jest wprowadzenie na rynek trijodotyroniny w wersji opóźnionej w szerokim zakresie dawek.

Ze względu na konieczność zmiany dawki w zależności od pory roku, należałoby częściej oznaczać stężenia hormonów. Badania takie są kosztowne. Tylko nieliczni mogą sobie pozwolić na prywatne badania i wizyty lekarskie.

Osoby nie leczone, u których średnia stężeń T3 i T4 utrzymuje się stale poniżej połowy przedziału normy, mogą być chore na niedoczynność tarczycy. Diagnoza powinna być oparta na analizie objawów i szeregu parametrów, np. cholesterol > 200 mg/dL, nieprawidłowy poziom glukozy, niskie ciśnienie krwi lub nadciśnienie, niska temperatura spoczynkowa ciała, zmiany masy ciała. Obecność przeciwciał tarczycy (szczególnie anty-TPO) prowadzi w dłuższym czasie do niedoczynności. Chorzy nie otrzymują jednak skierowań na to badanie.

Z Karty Praw Pacjenta wynika, że pacjent ma prawo znać alternatywne konwencjonalne (w tym również najnowsze) sposoby leczenia swojej choroby oraz prawo wyboru metody leczenia.
PROFILAKTYKA

Profilaktyka chorób tarczycy rozpoczyna się od ochrony środowiska, szczególnie płodu. Śladowe ilości tzw. "endocrine disruptors" (w tym egzoestrogenów) zaburzają układ hormonalny i immunologiczny. Szczególnie wyraźnie widać to u tzw. DES-daughters (córek kobiet przyjmujących stilbestrol w ciąży), które mogą być modelowym przykładem wpływu chemikaliów na zdrowie całych pokoleń. Obecnie stosuje się w ciąży inne leki, nie przebadane pod kątem długoterminowych skutków. Do takich leków należy partusisten, który również zaburza równowagę hormonalną.

Prof. Julian Aleksandrowicz w książce "U progu medycyny jutra" stwierdza: "Choroby cywilizacyjne są wyrazem reakcji adaptacyjnej organizmu na niedobór lub nadmiar określonych substancji biologicznie czynnych poza granice homeostazy. Źródłem tych substancji biologicznie czynnych jest środowisko, które albo w sposób naturalny pozbawione jest określonych ich grup, albo też za ich brak odpowiedzialny jest sam człowiek niszczący biosferę czy też - równolegle - pozbawiający żywność w procesach technologicznych tych właśnie składników. Z kolei w środowisku, zwykle już wyłącznie z winy człowieka, znajdują się liczne grupy substancji szkodliwych dla zdrowia... Adaptacja poza granicę homeostazy może dotyczyć całego zespołu mechanizmów enzymatycznych, co daje w efekcie wydatne obniżenie tzw. bariery immunologicznej..."

Zgodnie z tą definicją, choroby tarczycy należy zaliczyć do chorób cywilizacyjnych wywołanych niedoborem mikroelementów (J, Se, Zn, Cu, Mn, Cr) i nadmiarem endocrine disruptors.

Wymienione problemy wymagają szczegółowych badań naukowych. Stowarzyszenie widzi potrzebę w szczególności badań naukowych z zakresu:
chemii klinicznej: ustalenie standardów prawidłowej oceny stanu zdrowia chorego na podstawie stężeń hormonów (weryfikacja norm),
ekologii klinicznej: jakościowe i ilościowe oznaczenia endocrine disruptors w środowisku i następstwa tych czynników,
medycyny ortomolekularnej (kontynuacja myśli profesora Aleksandrowicza) – ustalenie wielkości niedoboru mikroelementów w społeczeństwie (szczególnie niedoboru jodu u dzieci, powodującego między innymi częste infekcje i obniżenie ilorazu inteligencji),
endokrynologii i immunologii – często podłoże chorób tarczycy jest autoimmunologiczne, a w przebiegu choroby tarczycy dochodzi do osłabienia układu immunologicznego; uwzględnienie innych zaburzeń hormonalnych u chorych na tarczycę (w szczególności zaburzeń poziomów progesteronu, DHEA i insuliny),
biologii molekularnej i biochemii – ustalenie roli hormonów tarczycy w oddychaniu komórkowym i ekspresji genów oraz wynikających stąd powiązań chorób tarczycy z innymi chorobami.

Nadczynność tarczycy

CO TO JEST?
Jest to choroba wywołana nadmierną sekrecją hormonów tarczycy.

DLACZEGO?
Przyczyną nadczynności tarczycy jest:
- rozlane toksyczne wole ( choroba Gravesa-Basedova) najczęstsza
- jednoguzkowe wole toksyczne (choroba Plummera)
- nadczynny hormonalnie rak tarczycy
- tyreotoksykoza jatrogenna
- ostre ropne zapalenie tarczycy
- u niektórych dzieci z zespołem McCune'a-Albrighta

CO SIĘ DZIEJE Z DZIECKIEM?
W przypadku choroby Gravesa-Basedowa obraz kliniczny dziecka jest zmienny, ale mniej gwałtowny niż u dorosłych. Objawy rozwijają się powoli i stopniowo, zazwyczaj od czasu wystąpienia pierwszych objawów do postawienia rozpoznania wynosi zwykle 6-12 miesięcy.

Do objawów nadczynności należą:
- zaburzenia emocjonalne (drażliwość, nadpobudliwość, skłonność do płaczu)
- nadaktywność ruchowa
- nadmierne łaknienie
- utrata lub brak przyrostu masy ciała
- wytrzeszcz (rzadko ciężkiego stopnia)
- opóźnienie reakcji powieki górnej przy patrzeniu w dół
- rzadkie mruganie
- nadmierna potliwość
- skóra gładka, zarumieniona
- osłabienie mięśniowe
- kołatanie serca, przyspieszona akcja serca
- duszność

WOŁANIE O POMOC!
Jeśli u dziecka zauważysz wcześniej wymienione objawy --- zgłoś się z dzieckiem do lekarza.

LECZENIE
Najczęściej stosowane przez endokrynologów jest leczenie farmakologiczne. Znacznie rzadziej polecana jest subtotalna
(niecałkowita) tyroidektomia (usunięcie tarczycy) i stosowanie jodu radioaktywnego.
·
Nadczynność tarczycy Nadczynność tarczycy to nadmiar krążących we krwi hormonów tarczycy i obecność patologicznych skutków nadmiaru tych hormonów. Najczęstszymi przyczynami nadczynności jest pobudzenie tarczycy przez grupę własnych przeciwciał (autoprzeciwciał) wytwarzanych patologicznie (choroba Graves-Basedowa) lub obecność gruczolaka, który wydziela hormony tarczycy niezależnie od wydzielanego przez przysadkę mózgową hormonu tyreotropowego (TSH). Rzadziej nadczynność tarczycy bywa skutkiem przedawkowania hormonów tarczycy przez lekarza w leczeniu wola prostego lub miąższowego. Nadczynność występuje również we wstępnej fazie zapaleń tarczycy: wirusowego lub autoimmunologicznego. Objawy nadczynności gruczołu wynikają z omówionych powyżej właściwości hormonów tarczycy. Chory z tym zaburzeniem (patologia tarczycy występuje czterokrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn) traci na wadze, poci się, jest pobudliwy, źle sypia, trzęsą mu się ręce; pobudzenie nerwowe (stres) może wywołać oddawanie wolnych stolców. Akcja serca jest przyspieszona, czasem bardzo znacznie, mogą wystąpić zaburzenia rytmu serca i niewydolność wieńcowa. Niekiedy ujawniają się choroby psychiczne lub nerwice.<<< PowrótNiedoczynność tarczycyNiedoczynność tarczycy to niedobór krążących we krwi hormonów tarczycy i obecność patologicznych skutków niedoboru tych hormonów. Choroba ta spowodowana jest najczęściej uszkodzeniem gruczołu (np. przewlekłym zapaleniem tarczycy o podłożu immunologicznym, leczeniem nadczynności tarczycy radiojodem lub szkodzeniem operacyjnym). Chory z niedoczynnością tarczycy przybiera na wadze, często marznie, głos jego staje się szorstki, skóra chłodna, może rogowacieć skóra na łokciach i kolanach. Niedoczynność tarczycy może przyspieszyć rozwój miażdżycy i jej powikłań.<<< PowrótPowiększenie tarczycyKażde powiększenie tarczycy nazywa się wolem. Tarczyca może być powiększona równomiernie (wole proste lub miąższowe), czasem w jej miąższu występują guzki (wole guzkowe). Guzki tarczycy najczęściej bywają łagodnymi gruczolakami lub torbielami, rzadko mogą być nowotworami złośliwymi. Różnicowanie guzków tarczycy przy pomocy specjalistycznych badań (laboratoryjnych badań hormonalnych, USG, scyntygrafii, biopsji cienkoigłowej, ewentualnie badania tomokomputerowego) posiada konkretne następstwa terapeutyczne: raki operuje się zawsze; gruczolaki w zależności od wielkości, oceny histologicznej i stanu klinicznego pacjenta; torbieli nie trzeba operować, wystarczy nakłucie i odessanie płynnej zawartości.<<< PowrótBadanie radiojodem a radiojodoterapiaRadiojodoterapia jest to leczenie chorób tarczycy (niektóre rodzaje nadczynności i nowotworów) przy pomocy izotopu - jodu-131 w dawkach wielokrotnie wyższych od stosowanych w badaniu izotopowym tarczycy. Stosowane w leczeniu dawki radiojodu są wyższe od dawek używanych w scyntygrafii tarczycy co najmniej kilkudziesięciokrotnie - w przypadku nadczynności tarczycy, i kilkusetkrotnie - w przypadku nowotworów tarczycy. Podany doustnie radiojod gromadzi się w tkance tarczycy i oddziałuje miejscowo w promieniu około 4 mm, oszczędzając tkanki sąsiednie. <<< Powrót

Choroba Graves-Basedowa – autoimmunologiczna nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy określana jest jako zespół objawów uwarunkowanych nadmiarem wydzielanych przez nią hormonów – tyroksyny i trijodotyroniny. Często w piśmiennictwie określana jest ona także jako hipertyreoza. Przyczyny nadczynności tarczycy mogą być wielorakie i może ona być spowodowana przez: guzki tarczycy, rak, stan zapalny, gruczolak lub nowotwór przysadki wydzielający TSH (hormon pobudzający tarczycę do produkcji hormonów tarczycowych), przedawkowanie hormonów podawanych w trakcie terapii oraz immunoglobuliny. W tym artykule omówię ten ostatni przypadek, w którym nadczynność uwarunkowana jest immunologicznie.

Choroba Graves-Basedowa jest schorzeniem wywołanym przez proces autoimmunologiczny, o podłożu genetycznym, a więc występującą rodzinnie, charakteryzującym się nadczynnością tarczycy oraz obecnością kilku innych objawów towarzyszących: powiększenia tarczycy (tzw. wola), wytrzeszczu gałek ocznych i obrzęku przedgoleniowego. Najczęściej zapadają na nią osoby w średnim wieku, pięciokrotnie częściej kobiety. U osób chorych we krwi krążą czynniki pobudzające tarczycę do produkcji hormonów i wzrostu określane jako immunoglobuliny pobudzające tarczycę, w skrócie z ang. TSI ( thyroid stimulating immunoglobulins) lub przeciwciała pobudzające tarczycę TSAb (thyroid stimulating antibodies). Łączą się one ze lokalizowanymi na powierzchni komórek tarczycy receptorami przeznaczonymi w normalnych warunkach dla TSH i pobudzają ją w ten sposób do wzrostu i wydzielania tyroksyny i trijodotyroniny. Rodzi się pytanie, jaka jest różnica między pobudzeniem tarczycy jest przez TSH lub immunoglobuliny, skoro jego wynikiem w obu przypadkach jest produkcja hormonów tarczycowych? Różnica jest bardzo znaczna. W przypadku pobudzenia tarczycy przez TSH, tak jak to ma miejsce u osób zdrowych jest to proces kontrolowany na zasadzie tzw. układu sprzężenia zwrotnego przez układ podwzgórzowo przysadkowy. Dzięki temu ilość wydzielanych hormonów jest adekwatna do aktualnego zapotrzebowania. Gdy tarczycę pobudzają krążące we krwi immunoglobuliny, to proces ten jest niekontrolowany przez układ podwzgórzowo-przysadkowy, co prowadzi do bardzo wysokiego poziomu hormonów tarczycy, niezależnie od potrzeb organizmu. Pojawienie się tych przeciwciał spowodowane jest najprawdopodobniej defektem limfocytów T, który sprawia, że reagują one z powierzchnią komórek tarczycy i mylnie rozpoznają ją jako obcą. Tę informację przekazują one komórkom odpowiedzialnym za produkcję immunoglobulin – limfocytom B mobilizując je do wytwarzania przeciwciał TSAb. Oprócz nich w tej chorobie mogą pojawić się także przeciwciała działające destrukcyjnie na tkanki oczodołu i skórę goleni, czego wynikiem jest wytrzeszcz, zaburzenia widzenia i obrzęk przedgoleniowy. Tak więc przyczyną nadczynności nie jest nadmiar TSH lecz immunoglobuliny pobudzające tarczycę i działające destrukcyjnie na tkanki oczodołu.

Objawy choroby.
Większość objawów tej choroby jest typowa dla wszystkich rodzajów nadczynności tarczycy. Główne objawy to: wole, tachykardia (przyspieszenia akcji serca) lub zaburzenia rytmu serca- najczęściej jest to migotanie przedsionków, uczucie gorąca, drżenie kończyn, aksamitna i wilgotna skóra. Chorzy stają się bardziej niespokojni, pobudzeni ruchowo i drażliwi, siła mięśniowa może się osłabić. Chorzy bardzo często zgłaszają zwiększone łaknienie z towarzyszącą stopniową utratą masy ciała. Występują także zaburzenia pracy przewodu pokarmowego objawiające się biegunkami, często bezpośrednio po posiłku. U kobiet dojść może do zaburzeń miesiączkowania, a czasem do ich ustania. W chorobie Gravesa-Basedowa mogą rozwijają się objawy typowe: powiększenie tarczycy, objawy oczne i skórne. Bardzo rzadko tarczyca pozostaje normalnych rozmiarów. Najczęściej dochodzi do jej symetrycznego powiększenia, niekiedy do dużych rozmiarów. Zmiany oczne określa się jako oftalmopatię naciekową, która stanowi bardzo ważną i charakterystyczną cechę tej choroby. W obrębie powiek, tkanek oczodołów i w mięśniach poruszających gałką oczną występuje obrzęk oraz powstają w nich nacieki zapalne złożone z limfocytów. Występują one także za gałką oczną, co powoduje wypchnięcie gałki ocznej poza granice kostne oczodołu i wytrzeszcz. Na skutek obrzęku ruchy powiek stają się wolniejsze, dochodzi do zapalenia spojówek z towarzyszącym mu światłowstrętem i łzawieniem. Zmiany w mięśniach poruszających gałką oczną są przyczyną nieostrego lub podwójnego widzenia. Zmiany skórne występują u około 5-10% chorych i zlokalizowane są symetrycznie w okolicy przedniej podudzi. W początkowym okresie są to nieznacznie wystające ponad powierzchnie skóry grudki, które z biegiem czasu łączą się ze sobą tworząc pojedynczy naciek wielkości około 20-tu centymetrów. Skóra staje się napięta, twarda z biegiem czasu o brązowym zabarwieniu.

Jak leczy się chorobę Gravesa-Basedowa?
Jest to choroba w pełni uleczalna. Chorym trzeba zapewnić spokój oraz odsunąć od pracy ciężkiej i wymagającej dużego napięcia psychicznego. Leczenie prowadzi się trzema sposobami- środkami farmakologicznymi, chirurgicznie oraz przy pomocy izotopów promieniotwórczych. Podstawowym zadaniem jest doprowadzenie do zahamowania czynności tarczycy. Można to uzyskać podając tzw. leki tyreostatyczne, które hamują wytwarzanie hormonów przez tarczycę. Poza tym często niezbędne staje się podawanie leków wspomagających, które wpływają na normalizację układu krążenia oraz uspokajających. Leczenie zmian ocznych wymaga współpracy endokrynologa i okulisty. Dla uwidocznienia zmian w obrębie oczodołu można wykonać badanie ultrasonograficzne lub tomografię komputerową. W leczeniu stosuje się hormony sterydowe, a ciężkie przypadki, gdy wytrzeszcz oczu jest bardzo duży leczy się stosując rentgenoterapię lub zabieg chirurgiczny. Przy pomocy promieni rentgenowskich naświetla się odpowiednią dawką tkankę pozagałkową, natomiast leczenie chirurgiczne ma na celu powiększenie pojemności oczodołów przez usunięcie niektórych ścian kostnych. Gdy tarczyca osiąga znaczne rozmiary i zaczyna uciskać na znajdującą się za nią tchawicę oraz naczynia krwionośne niezbędne jest zastosowanie metody operacyjnego usunięcia tarczycy.
Bardzo ważną i skuteczną metodą leczenia jest terapia jodem radioaktywnym. Stosuje się ją, gdy chory źle toleruje leki doustne, ma zaawansowany wiek lub inne schorzenia nie pozwalające na zastosowanie leczenia operacyjnego albo występuje nawrót choroby po przeprowadzonym leczeniu operacyjnym. W metodzie tej wykorzystuje się właściwości gromadzenia przez tarczycę związków jodu. Choremu podaje się doustnie odpowiednio obliczoną dawkę jodu radioaktywnego I131, który gromadzony jest tylko w tarczycy, a część nie wykorzystana wydalana jest z moczem. Przez kilka dni pozostaje on w szpitalu, a wydalany mocz zbiera się do specjalnych pojemników, które następnie przechowuje się aż do momentu rozkładu radioaktywnego jodu. Jod radioaktywny emituje promieniowanie b, które działa destrukcyjnie na chorobowo zmieniony miąższ tarczycy prowadząc do jego zmniejszenia. Skuteczność tego leczenia jest bardzo wysoka, lecz nie można zapominać o przeciwwskazaniach do jego stosowania. Główne ograniczenia dotyczą młodego wieku osób chorych oraz kobiet w ciąży (choć dawka pochłoniętego promieniowania jest porównywalna ze zdjęciem rentgenowskim jamy brzusznej, jest bezwzględnie przeciwwskazana w czasie ciąży).