Mniejszości narodowe w Polsce.

Mniejszości narodowe w Polsce.

Obszar Polski
Obszar Polski w latach 1918-39 wynosił 388,6 tys. km2
Obszar Polski w roku 2003 wynosi (powierzchnia lądowa 312 685 km2, natomiast morze terytorialne stanowi 8,7 tys. km2, a powierzchnia zalewów (Szczecińskiego i Wiślanego) - 1,2 tys. km2.)

Prawa mniejszości narodowych w Polsce
Na skutek zmian, jakie dokonały się w Polsce w wyniku drugiej wojny światowej Polska z kraju o różnorodnej strukturze narodowej stała się państwem niemal jednolitym etniczne. Wykorzystując ten fakt władze komunistycznie lansowały model państwa, w którym trudno było o miejsce dla mniejszości narodowych. Dopiero po roku 1989 pojawiła się możliwość przywrócenia mniejszościom narodowym należnych im praw.
Polskie ustawodawstwo szczegółowo określa prawa mniejszości narodowych. Należy przy tym podkreślić, że wszystkie akty prawne, w których uregulowane zostały te kwestie przyjęto już w demokratycznej Polsce, po roku 1989. Ustawodawstwo PRL-u nie regulowało bowiem tej problematyki.

Najważniejszym aktem, w którym mowa jest o prawach mniejszości narodowych jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Konstytucja zakazuje dyskryminacji oraz istnienia organizacji, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową. Obszernie opisuje też prawa związane z swobodą wyznań religijnych. Odrębny artykuł Konstytucji poświęcony jest prawom mniejszości narodowych. Gwarantuje on obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury. Zapewnia także mniejszościom narodowym i etnicznym prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.

Prawa mniejszości narodowych w Polsce regulują także ustawy zwykłe. Należy wskazać na rozwiązanie precedensowe w skali Europy, zawarte w ordynacji wyborczej do Sejmu RP. Komitety wyborcze, utworzone przez wyborców zrzeszonych w zarejestrowanych organizacjach mniejszości narodowych, zwolnione są z wymogu przekroczenia 5% progu wyborczego. Zaznaczyć trzeba, że poza Polską przywileje wyborcze dla mniejszości narodowych stosują jedynie Albania, Chorwacja, Rumunia i Słowenia w wyborach parlamentarnych ogólnokrajowych oraz RFN w wyborach do parlamentu kraju Szlezwik-Holsztyn.

Jednym z najważniejszych elementów służących podtrzymaniu narodowej tożsamości jest oświata. Dlatego też w ustawie o systemie oświaty i odrębnym rozporządzeniu Minister Edukacji Narodowej określił, że przedszkola i szkoły publiczne powinny zapewniać uczniom należącym do mniejszości narodowych warunki umożliwiające podtrzymywanie i rozwijanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej oraz własnej historii i kultury. Warunki te stwarzane są w toku powszechnie dostępnych zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych. Należy także zwrócić uwagę, że subwencja przekazywana samorządom z budżetu centralnego na utrzymanie szkół automatycznie zwiększana jest o 20 % lub 50 % (w zależności od wielkości szkoły) na każdego ucznia uczącego się języka bądź w języku mniejszości narodowych. Zwiększona subwencja obejmuje 41 905 uczniów (i liczba ta stale rośnie), tylu bowiem korzysta z różnych form nauki języka bądź w języku ojczystym.
Zapisy dotyczące praw poszczególnych mniejszości narodowych znalazły się w traktatach, jakie Polska zawarła ze wszystkimi swoimi sąsiadami: Republiką Federalną Niemiec, Republiką Czeską, Republiką Słowacką, Ukrainą, Republiką Białoruś, Republiką Litewską oraz Federacją Rosyjską. Prawa te zostały także zapisane w umowach międzyrządowych o współpracy kulturalnej, zawartych z tymi państwami. Doceniając szczególne znaczenie oświaty dla zachowania tożsamości narodowej oraz zdając sobie sprawę z potrzeby współpracy w tej dziedzinie z krajami macierzystymi mniejszości narodowych, polskie ministerstwo edukacji zawarło stosowne zapisy w porozumieniach zawartych z ministerstwami oświaty sąsiednich państw.

Klauzule dotyczące mniejszości narodowych zawarte w traktatach dwustronnych uwzględniają najważniejsze prawa mniejszości a także obowiązki, jakie bierze na siebie w związku z tym każde z państw. Zwracając uwagę na zróżnicowany zakres praw zawartych w poszczególnych traktatach można jednak wyróżnić kilka elementów wspólnych dla większości umów.

1. Założenia ogólne. Wszystkie traktaty powołują się na standardy międzynarodowe, szczególnie europejskie, w niektórych wypadkach przywołując konkretne dokumenty. Zgodnie z zapisami traktatów przynależność do mniejszości narodowych jest sprawą indywidualnego wyboru. Z jego dokonania nie mogą wynikać żadne negatywne następstwa. W niektórych traktatach sformułowana jest także zasada lojalności, którą powinny się wykazać osoby należące do mniejszości narodowych wobec państw, których są obywatelami.

2. Wszystkie traktaty zawarte z sąsiadami Polski zawierają katalog przysługujących mniejszościom narodowym praw. Mniejszości narodowe mają na ich podstawie prawo do swobodnego wyrażania, zachowania i rozwijania swojej tożsamości narodowej, kulturowej, językowej i religijnej, przy czym stopień szczegółowości zapisów w poszczególnych traktatach jest zróżnicowany. Najczęściej mowa jest o prawie do: posługiwania się językiem mniejszości w życiu prywatnym i publicznie, uczenia się języka i w języku ojczystym, posiadania własnych instytucji i stowarzyszeń, nieskrępowanej możliwości praktyk religijnych, swobodnego kontaktu z Rodakami w kraju zamieszkania i za granicą, uczestnictwa w życiu publicznym, pisowni imion i nazwisk w brzmieniu języka ojczystego.

3. Katalogowi praw towarzyszy katalog obowiązków jakie biorą na siebie państwa, który także jest zróżnicowany w poszczególnych traktatach. W najbardziej rozszerzonej wersji państwa zobowiązują się powstrzymać od dyskryminacji mniejszości narodowych, ale też od działań asymilacyjnych, mogących doprowadzić do zmian narodowościowych. Biorą też na siebie obowiązek zapewnienia: nauki języka i w języku ojczystym, dostępu do publicznych środków masowego przekazu, ochrony tożsamości narodowej. W traktatach z Litwą, Białorusią, Czechami i Słowacją mowa jest o ewentualności używania języków mniejszości przed urzędami.

W Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej trwają obecnie prace nad projektem ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych. Przewiduje on, że ustawą zostaną objęci obywatele polscy należący do mniejszości narodowych tradycyjnie zamieszkałych na terytorium Polski. Projekt zawiera katalog praw przysługujących mniejszościom narodowym, zakaz dyskryminacji z powodów narodowych lub etnicznych oraz zakaz asymilacji. Uznając zasadę równości obywateli nie wyklucza możliwości prowadzenia wobec mniejszości narodowych polityki preferencyjnej, zmierzającej do wyrównywania szans. Projekt przewiduje, w odrębnym rozdziale poświęconym używaniu języków ojczystych, możliwość traktowania ich jako języków pomocniczych na terenach zamieszkałych tradycyjnie lub w znacznej ilości przez osoby należące do mniejszości narodowych. Uwzględnia także możliwość umieszczania w językach mniejszości nazw miejscowości, organów władzy oraz ulic. Gwarantuje także prawo urzędowego zapisywania imion i nazwisk zgodnie z zasadami języka ojczystego. Odrębny rozdział poświęcony został oświacie i kulturze mniejszości narodowych. Zawiera on regulacje związane z nauką języka i w języku ojczystym, zasady dotyczące finansowania mniejszości narodowych oraz zadania publicznej radiofonii i telewizji.

W parlamencie sprawami mniejszości narodowych i etnicznych zajmuje się odrębna komisja sejmowa. W ramach rządu funkcjonuje natomiast Międzyresortowy Zespół do Spraw Mniejszości Narodowych, w obrębie której działa Podzespół do Spraw Edukacji Mniejszości Narodowych. Należy wskazać, że przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji od kilku lat systematycznie uczestniczą w organizowanych przez Radę Europy spotkaniach biur rządowych ds. mniejszości narodowych.

Poza Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji także w innych urzędach znajdują się komórki zajmujące się problematyką mniejszości narodowych. Przede wszystkim należy wskazać na Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Główny Urząd Statystyczny i Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich. W Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego istnieje odrębny departament Kultury Mniejszości Narodowych, którego zasadniczym zadaniem jest wspieranie (także finansowe) przedsięwzięć kulturalnych mniejszości narodowych (festiwali, imprez kulturalnych). Należy podkreślić, że prasa wydawana przez mniejszości narodowe niemal w całości finansowana jest z budżetu tego ministerstwa. W 1999 r. Ministerstwo Kultury przykazało mniejszościom narodowym dotacje z budżetu państwa w wysokości 4,7 mln PLN, w 2000 r. - 5,1 mln PLN, a w 2001 r. - 6,0 mln PLN.
Jednocześnie jednak trzeba zwrócić uwagę, że zdecydowaną większością środków finansowych przeznaczonych na wspieranie mniejszości narodowych dysponują, po reformie jaka się w ostatnich latach dokonała w Polsce, samorządy lokalne. Obecnie to samorządy utrzymują szkoły, odpowiadają za nauczanie języka mniejszości narodowych, wspierają działalność kulturalną, współpracują i sprawują nadzór nad stowarzyszeniami mniejszości narodowych. Rząd natomiast stara się, zgodnie z zasadą pomocniczości państwa, stwarzać jak najlepsze ku temu warunki.

Na poziomowe regionalnym (wojewódzkim) sprawami mniejszości narodowych zajmuje się zarówno administracja rządowa jak i samorządowa. Wojewodowie powołali pełnomocników bądź doradców do spraw mniejszości narodowych.
Regulacje prawne dotyczące mniejszości narodowych nie zostały w Polsce zakończone. Kwestie te znajdują miejsce w zmieniającej się strukturze państwa. Ma to związek zarówno z wciąż wzbogacającym się prawodawstwem dotyczącym mniejszości narodowych w Europie, jak i trwającymi od ponad dziesięciu lat reformami w Polsce. Zmiany te zmierzają w wyraźnym kierunku - zapewnienia mniejszościom narodowym najlepszych warunków funkcjonowania w demokratycznym państwie, z możliwością jak najpełniejszego uczestniczenia w społeczeństwie obywatelskim, przy zachowaniu odrębnej tożsamości narodowej.


Podstawowe prawa
Polskie ustawodawstwo szczegółowo określa prawa mniejszości narodowych. Wśród podstawowych aktów prawnych najważniejsze są:
· Konstytucja RP, w tym w szczególności art. 35, gwarantujący obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka i kultury, zachowania obyczajów i tradycji. Zapewnia także mniejszościom narodowym i etnicznym prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych i kulturalnych oraz instytucji służących ochronie tożsamości religijnej, a także prawo do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.
· Ustawa z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i do Senatu RP, która przewiduje zwolnienie komitetów wyborczych utworzonych przez organizacje mniejszości narodowych z wymogu przekroczenia 5 % progu wyborczego;
· Ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim, która zawiera deklarację, że zawarte w niej przepisy nie naruszają praw mniejszości narodowych i etnicznych oraz wydane na jej podstawie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 marca 2002 r. w sprawie wypadków, w których nazwom i tekstom w języku polskim mogą towarzyszyć wersje w przekładzie na język obcy. Rozporządzenie przewiduje m.in., że w miejscowościach, w których występują zwarte środowiska mniejszości narodowych lub etnicznych nazwom i tekstom w języku polskim mogą towarzyszyć wersje w przekładzie na język mniejszości (rozporządzenie nie reguluje kwestii dwujęzycznego nazewnictwa miejscowości, zagadnienie to wymaga bowiem uregulowania odrębnymi przepisami rangi ustawowej).
· Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty stanowiąca, że szkoły i placówki publiczne umożliwiają uczniom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, a w szczególności naukę języka oraz własnej historii i kultury. Szczegółowe regulacje dotyczące edukacji dzieci i młodzieży, należących do mniejszości narodowych i etnicznych zawarte zostały w rozporządzeniach Ministra Edukacji Narodowej i Sportu: z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej uczniów należących do mniejszości narodowych i grup etnicznych, z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych, z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie zasad podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2003 (rozporządzenie to przewiduje m.in. zwiększenie o 20 lub 50 % subwencji oświatowej, dla szkół prowadzących naukę języka mniejszości), z dnia 11 września 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych.
· Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, przewidująca, że programy publicznej radiofonii i telewizji powinny uwzględniać potrzeby mniejszości narodowych i etnicznych.
· Kodeks karny, przewidujący penalizację przestępstw popełnianych na tle etnicznym.
· Kodeksy postępowania – administracyjnego, cywilnego i karnego, umożliwiające korzystanie z tłumaczy.
· Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, zabraniająca - z wyłączeniem enumeratywnie wyliczonych sytuacji - przetwarzania danych ujawniających pochodzenie etniczne.
Polska przyjęła również szereg aktów prawa międzynarodowego, regulujących prawa mniejszości narodowych. Są to między innymi: Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 roku, Międzynarodowa Konwencja w Sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej z 7 marca 1966 roku, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 roku i Konwencja Praw Dziecka z 20 listopada 1989 roku.

W Europie najważniejszym dokumentem regulującym prawa mniejszości narodowych jest Konwencja ramowa Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych. Polska podpisała ten dokument w 1995 r., a ratyfikowała go 10 listopada 2000 r. Kraj nasz stał się stroną Konwencji 1 kwietnia 2001 r.

W dniu 12 maja 2003 r. Polska podpisała również Europejską kartę języków regionalnych lub mniejszościowych.
Zapisy dotyczące praw poszczególnych mniejszości narodowych znalazły się w traktatach dwustronnych, które Polska zawarła ze wszystkimi swoimi sąsiadami.

Do podstawowych praw mniejszości narodowych, gwarantowanych prawem polskim należą:
· Zakaz dyskryminacji oraz istnienia organizacji, których program lub działalność zakłada albo dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową;
· Wolność zachowania i rozwoju własnego języka;
· Wolność zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury;
· Prawo do nauki języka i w języku mniejszości;
· Prawo do nieskrępowanej możliwości praktyk religijnych;
· Prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych oraz takich, których celem jest ochrona tożsamości religijnej;
· Prawo do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących własnej tożsamości narodowej;
· Przywileje wyborcze dla komitetów wyborczych organizacji mniejszości.

Mniejszości narodowe

Niemcy to mniejszość narodowa, licząca 147 094 obywateli RP, zamieszkująca tereny województw: opolskiego - 104 399, śląskiego - 30 531, dolnośląskiego - 1 792, warmińsko–mazurskiego - 4 311, pomorskiego - 2 016, zachodnio-pomorskiego - 1 014, wielkopolskim - 820, kujawsko-pomorskim - 636, lubuskim - 513 mazowieckim - 351, łódzkie - 263.
W niektórych gminach województwa opolskiego Niemcy stanowią większość mieszkańców i w związku z tym odgrywają znaczną rolę we władzach samorządowych. W województwie tym mniejszość niemiecka uplasowała się na drugim miejscu w ostatnich wyborach samorządowych, dzięki czemu jej przedstawiciele tworzą grupę współrządzącą w ramach wojewódzkich władz samorządowych (reprezentantami mniejszości niemieckiej są wicemarszałek województwa i wicewojewoda).

Przedstawiciele mniejszości niemieckiej zasiadają w polskim Parlamencie od czasu wyborów uzupełniających do Senatu w lutym 1990 roku. Po wyborach 27 września 2001 r. w Sejmie RP zasiada dwóch przedstawicieli mniejszości niemieckiej: Henryk Kroll i Helmut Paździor.
Wśród szkół dla mniejszości narodowych najwięcej jest szkół z nauką języka niemieckiego. Ogólna liczba publicznych placówek oświatowych (przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów i liceów), w których nauczany jest jako ojczysty język niemiecki wynosi 325, a uczęszcza do nich 37 005 uczniów.
Przedstawiciele mniejszości niemieckiej są w większości katolikami, a tylko nieliczni deklarują protestantyzm (Kościół Ewangelicko - Augsburski).

Litwini to mniejszość narodowa, licząca 5 639 obywateli RP w tym: w województwie podlaskim - 5 097, mazowieckim - 99, warmińsko-mazurskim - 83, pomorskim - 75, zachodnio-pomorskim - 67, dolnośląskim - 53. Największe skupisko osób należących do mniejszości litewskiej znajduje się na terenie gmin: Puńsk, Szypliszki, Krasnopol i Sejny (województwo podlaskie).
W gminie Puńsk Litwini, stanowiący ponad 80% ludności, dominujący udział we władzach samorządowych. Mają także swoich przedstawicieli we władzach powiatu sejneńskiego.
Nauczanie języka litewskiego i w języku litewskim zorganizowane jest na wszystkich poziomach nauczania w 19 placówkach. Do szkół tych uczęszcza łącznie 720 uczniów należących do litewskiej mniejszości narodowej. Mniejszość litewska jest jedyną mniejszością w Polsce, która jako dominujący model nauczania wybrała nauczanie prawie wszystkich przedmiotów w swoim języku ojczystym.
W zdecydowanej większości Litwini mieszkający w Polsce należą do Kościoła Rzymskokatolickiego.
Główne organizacje:
· Wspólnota Litwinów w Polsce,
· Stowarzyszenie Litwinów w Polsce,
· Stowarzyszenie Młodzieży Litewskiej,
· Fundacja Seina,
· Fundacja im. bpa. Antanasa Baranauskasa "Dom Litewski w Sejnach".


Czesi - to mniejszość narodowa licząca 386 obywateli RP, w tym: w województwie łódzkim - 111, śląskim - 61, dolnośląskim - 47, mazowieckim - 37. Przedstawiciele mniejszości czeskiej zamieszkują przede wszystkim rejon Kotliny Kłodzkiej, i miejscowość Zelów (koło Piotrkowa Trybunalskiego).
Przodkowie obecnej mniejszości czeskiej przybyli do Polski między XVI
a XVIII w. Należeli do nich głównie ewangelicy, którzy uciekali z Czech w wyniku prześladowań na tle religijnym.
Mieszkający w Polsce Czesi tradycyjnie są ewangelikami.

Białorusini to mniejszość narodowa tradycyjnie zamieszkała na terenach województwa podlaskiego. Narodowość białoruską, podczas narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań przeprowadzonego w 2002 r. zadeklarowało 47 640 obywateli RP, w tym: w województwie podlaskim - 46 041, mazowieckim - 541, warmińsko-mazurskim - 226, lubelskim - 137, pomorskim - 117, zachodnio-pomorskim - 117.
Należy zaznaczyć, że w województwie podlaskim przedstawiciele społeczności białoruskiej zasiadają we władzach samorządowych, dysponując większością w radach niektórych powiatów i gmin. Mniejszość białoruską reprezentują w Sejmie RP posłowie Eugeniusz Czykwin i Aleksander Czuż, natomiast w Senacie RP Sergiusz Plewa (wszyscy trzej SLD-UP).
Języka białoruskiego, jako języka ojczystego, uczy się w 40 placówkach oświatowych 3664 dzieci i młodzieży należących do mniejszości białoruskiej.
Zdecydowana większość przedstawicieli mniejszości białoruskiej należy do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Ormianie to mniejszość narodowa licząca 262 obywateli RP, w tym: w województwie mazowieckim - 73, wielkopolskim – 26, śląskim - 23, małopolskim - 22, lubuskim - 20.
Kolonie ormiańskie powstałe około XI w. na Rusi Kijowskiej (Lwów, Łuck, Kamieniec Podolski) weszły w skład Państwa Polskiego za panowania Kazimierza Wielkiego. W 1356 roku kolonie w Kamieńcu Podolskim i we Lwowie uzyskały potwierdzenie swojej autonomii, a Lwów został siedzibą biskupa ormiańskiego.
Po II wojnie światowej polscy Ormianie z dawnych kresów południowo-wschodnich w ogromnej większości osiedlili się na Ziemiach Odzyskanych oraz w Gliwicach, Gdańsku, Krakowie i Warszawie.
Mieszkający w Polsce Ormianie są przeważnie katolikami obrządku ormiańskiego lub łacińskiego.

Żydzi to mniejszość narodowa, do której przynależność zadeklarowało, podczas przeprowadzonego w 2002 r. narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań - 1 055 obywateli RP w tym: w województwie mazowieckim - 397, dolnośląskim - 204, śląskie - 92, łódzkim - 65, małopolskim - 50. Żydzi mieszkają w rozproszeniu, przede wszystkim w dużych miastach.
Pierwsze wzmianki o Żydach na terenach polskich pochodzą z X wieku, a pierwszym oficjalnym polskim dokumentem, nadającym Żydom przywileje i autonomię był statut kaliski z XIII wieku. II wojna światowa przyniosła nie tylko zagładę prawie 90% polskich Żydów, doprowadziła również do przerwania ciągłości żydowskiej tradycji oraz życia religijnego i kulturalnego w Polsce. Tuż po zakończeniu II wojny światowej w kilku falach emigracyjnych wyjechała większość z tych, którzy przeżyli holocaust, ale dopiero wydarzenia końca lat sześćdziesiątych (marzec 1968), kiedy użyto problemu żydowskiego do rozgrywek politycznych, przyczyniły się do rozbicia środowiska żydowskiego w Polsce.
Obecnie nie ma w Polsce szkół publicznych, w których wykładany byłby hebrajski lub jidysz jako języki ojczyste. W Warszawie i Wrocławiu funkcjonują dwie prywatne szkoły,w których prowadzona jest nauka języka hebrajskiego, a Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce organizuje kursy języka jidysz.
Żydzi to wyznawcy religii mojżeszowej.

Ukraińcy to mniejszość narodowa, licząca 27 172 obywateli RP w tym: w województwie warmińsko-mazurskim - 11 881, zachodniopomorskim - 3 703, podkarpackim - 2 984, pomorskim - 2 831, dolnośląskim - 1 422, podlaskim - 1 366, lubuskim - 615, mazowieckim - 579, małopolskim - 472, lubelskim - 389, śląskim - 309. W wyniku przeprowadzonej w 1947 r., przez ówczesne władze komunistyczne, akcji "Wisła", ludność ukraińska, zamieszkująca tereny południowo-wschodniej Polski, została przesiedlona na tereny Polski północnej i zachodniej. W efekcie największe skupiska mniejszości ukraińskiej znajdują się na terenach województw: warmińsko–mazurskiego, zachodniopomorskiego i dolnośląskiego. Części Ukraińców udało się uniknąć przesiedlenia z rodzimych terenów, a części pozwolono na powrót w 1956 roku. Stąd też skupiska mniejszości ukraińskiej w województwie podkarpackim i małopolskim.
Mniejszość ukraińska posiada własnych przedstawicieli we władzach samorządowych, głównie w województwie warmińsko–mazurskim, (przedstawiciel społeczności ukraińskiej pełni funkcję przewodniczącego sejmiku województwa).
Nauczanie języka ukraińskiego, jako języka ojczystego, prowadzone jest w 136 placówkach dla 2 774 uczniów.
Ukraińcy w Polsce należą do dwóch Kościołów: Kościoła Katolickiego Obrządku Greckokatolickiego i Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Tatarzy to mniejszość etniczna, licząca 447 obywateli RP, w tym: w województwie podlaskim - 319, pomorskim - 28, mazowieckim - 22, wielkopolskim - 20. Tatarzy zamieszkują rdzenne kolonie tatarskie na Białostocczyźnie (Bohoniki i Kruszyniany) oraz miasta: Białystok, Sokółka, Dąbrowa Białostocka i Gdańsk.
Polscy Tatarzy mieszkali na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego od końca XIV wieku. Ich przodkami byli emigranci lub uciekinierzy z terenów ówczesnej Złotej Ordy i z Krymu.
Tatarzy w Polsce zatracili znajomość swojego ojczystego języka, pozostali natomiast wierni religii i nadal są wyznawcami islamu.
W Polsce w pierwszych latach po II wojnie światowej nie było jednej polityki narodowościowej. W stosunku do każdej mniejszości narodowej aparat państwowy podejmował działania będące najczęściej odzwierciedleniem relacji z krajem, w którym dana narodowość stanowiła większość. W przypadku litewskiej, białoruskiej, ukraińskiej mniejszości narodowej polityka państwa polskiego w dużym stopniu odzwierciedlała stosunek centralnych władz radzieckich do każdej z tych narodowości w ZSRR. O polityce wobec Słowaków decydował skomplikowany układ zależności, w którym ważną rolę odgrywała także chęć zagwarantowania przez władze znośnej egzystencji dla polskiej mniejszości narodowej na Zaolziu. Działania podejmowane wobec Niemców były w dużej mierze konsekwencją hitlerowskiej polityki okupacyjnej na ziemiach polskich w latach 1939-1945. Żydzi, którzy ponieśli największe ofiary podczas wojny, zostali potraktowani przez władze jako naturalni sojusznicy w walce z faszyzmem. Pozwolono im, jako jedynej mniejszości narodowej, na organizację życia narodowego, oczekując jednak, że większość wkrótce wyjedzie do Palestyny.