Początki teatru greckiego datuje się na VI w. p.n.e. Słowo "teatr" pochodzi od greckich wyrazów teatos - dostrzegalny, teates - widz i teatron - miejsce dramatycznych przedstawień.
Prawdziwy początek teatru ma jednak swój początek w czasach prehistorycznych i wywodzi się od obrzędowych tańców ówczesnej ludności. Teatr grecki wyrósł z religijnych obrzędów ku czci boga Dionizosa, miał więc w związku z tym charakter sakralny. W czasie odbywających się raz do roku Wielkich Dionizji (miejskich) - które odbywały się jesienią w święto winobrania, w styczniu w święto wytłaczania wina (Lenaje) oraz pod koniec lutego - w święto otwierania beczek z młodym winem(Anesterie) - powstały przedstawienia dramatyczne. Podczas tzw. Małych Dionizji (wiejskich), które obchodzono trzy razy do roku - powstała komedia (nazwa pochodzi od słowa komos - tytułu pieśni ku czci Dionizosa). Oprócz znaczenia kultowego przedstawienia teatralne były swego rodzaju zawodami pomiędzy sławnymi dramaturgami. Oczywiście był też miejscem rozrywki i spędzania wolnego czasu przez Greków.
Pierwsze przedstawienie zorganizował Pizystrat - tyran ateński.
W pierwotnych przedstawieniach grał tylko jeden aktor, któremu towarzyszył chór. Później liczbę aktorów zwiększono do trzech.
Budowa teatru
Geneza i struktura dramatu greckiego
Dramat antyczny - rodzaj literacki, powstały w starożytnej Grecji, wywodzący się z pieśni pochwalnych, śpiewany w czasie misteriów dionizyjnych. Rozwinął się około V w. p.n.e. Opatrzony jest trzema normami: Zasadą odpowiedniości (jedności) stylu, zasadą trzech jedności (czasu, miejsca, akcji) oraz zasadą dekorum (obowiązek pisania tragedii stylem wysokim).
Strukturę dramatu charakteryzuje centralne znaczenie akcji, główną formą podawczą jest dialog. Utwór zawiera tekst główny (dialogi, monologi) oraz tekst poboczny (didaskalia, wskazówki inscenizacyjne). Specyfiką dramatu jest akcja ostrokonfliktowa, rozczłonkowana na szereg epizodów (scen, aktów), oraz - przeważnie - brak warstwy narracyjnej.
Tekst dramatu, zorientowany przede wszystkim na osiągnięcie maksymalnej wyrazistości scenicznej, skoordynowany jest z możliwościami techniki teatralnej, m.in. z rozwiązaniem inscenizacyjnym poszczególnych epizodów. Do elementów strukturalnych dramatu należą m.in.: dialog, monolog, ekspozycja, prolog, epilog, intryga, kolizja, kontrakcja, replika, odsłona, węzeł dramatyczny.
Główne odmiany dramatu: drama, komedia, tragedia, tragikomedia, a także dramat muzyczny (opera) oraz melodramat.
Funkcje dramatu
- Wywołanie u widza wstrząsu uczuciowego, czyli katharsis, spowodowanego przez uczucia litości, trwogi, które mają towarzyszyć widzowi w czasie obcowania ze sztuką.
- Odzwierciedlenie rzeczywistości.
Twórcy dramatu
- Ajschylos (525-456 r.p.n.e.)
- Sofokles (496-406 r.p.n.e.)
- Eurypides
- Arystofanes
Tragedia
Tragedia, utwór dramatyczny, w którym występuje silnie zarysowany konflikt między dążeniami bohatera a wartościami i mocami wyższymi, jakim musi się on przeciwstawić, co prowadzi do nieuniknionej katastrofy. Gatunek powstał w starożytnej Grecji z obrzędów religijnych, a jego klasyczną formę ukształtowali: Ajschylos, Sofokles i Eurypides.
Teatr pomagał też w osiągnięciu stanu katharsis. Stan ten był wywoływany wpływem tragedii, która pokazywała ludzkie dramaty, silnie oddziałując na psychikę tak widza, jak i aktora. Katharsis - miało charakter oczyszczający psychikę z negatywnych emocji i odczuć.
Cechy tragedii antycznej:
- zasada trzech jedności.
- istnienie chóru.
Budowa tragedii antycznej:
- Prologos - aktor wygłasza zapowiedź tragedii.
- Parodos - wejście chóru na scenę.
- Epeisodion - czyli "epizod", część akcji.
- Stasimon - czyli komentarz chóru.
- Epeisodion - kolejne wydarzenia.
- Stasimon - znów komentarz chór.
- Exodos - wyjście chóru.
Komedia
Jeden z podstawowych gatunków dramatu, znany od starożytności. Posługując się komizmem, przedstawia świat i ludzi w sposób pogodny.
W komedii staroattyckiej (starożytna Grecja) do głosu dochodziły zarówno polityka, jak i ówczesna obyczajowość. Do jej klasyków należał Arystofanes.