"Chłopi" jako epopeja narodowa

Tetralogia pt. „Chłopi” Władysława Reymonta jako obszerny utwór powieściowy przedstawia szczegóły życia na wsi i ukazuje obraz społeczeństwa chłopskiego w przełomowych momentach historycznych. „Chłopi” cechują się przy tym wieloma opisami o charakterze lirycznym, a bohaterowie powieści i zależności między nimi są przedstawione w realistyczny sposób. W utworze Reymonta ważną rolę odgrywają impresjonistyczne opisy przyrody oraz ukazanie jej ogromnego wpływu na życie człowieka. Wielość i różnorodność opisu życia wiejskiego w „Chłopach” pozwala nazwać dzieło Reymonta jako epopeję.

Epopeja to duży poetycki utwór o charakterze epickim opisujący czyny bohaterskie na historycznym tle. Właściwą jej nazwą jest epos. Epopeja to zarazem dzieło literackie przedstawiające dzieje narodu w przełomowym dla niego momencie. Z pewnością powieść „Chłopi” spełnia warunki tej definicji. Mimo iż nie jest to utwór pisany wierszem i nie występują w nim charakterystyczne dla eposu elementy, takie jak inwokacja, „Chłopi” spełniają szereg założeń epopei i są bez wątpienia utworem, w którym obecna jest liryzacja epiki, szczególnie w opisach impresjonistycznych.

Wiele argumentów przemawiających za tym, powieść Reymonta jest epopeją, wynika z kunsztu i wiedzy samego autora. Reymont, jako syn wiejskiego organisty, posiadał pełną znajomość środowiska, które przedstawił w swoim utworze. Dzięki jego pochodzeniu udało mu się pokazać możliwie bezstronnie i obiektywnie życie na wsi, tak że człowiek nie znający realiów wsi może wyrobić sobie własny światopogląd na ten temat.

Narracja „Chłopów” cechuje się wielopłaszczyznowością widzenia postaci i sytuacji. Losy głównych bohaterów są ukazane na szerokim tle obyczajowym. Inną cechą epopei, którą można znaleźć w utworze Reymonta, jest ukazanie tła historycznego. Ukazana jest sytuacja po Powstaniu Styczniowym, rusyfikacja, świadomość narodowowyzwoleńcza chłopów i ich stosunki z dworem.

Powieść-epopeja powinna również wykazywać bezpośrednie podobieństwa do eposu. Epos posiadał wiele właściwych sobie elementów, takich jak inwokację, porównania homeryckie, realizm szczegółu, retardacje, sceny batalistyczne, obiektywizm narratora i występowanie heroicznych postaci. W gruncie rzeczy niemal wszystkie te cechy można odnaleźć w powieści Reymonta.

Jest tu widoczny zarówno realizm szczegółu (opis żniw, jarmarku, pracy na polu) jaki i retardacja, czyli zabieg polegający na wstrzymaniu akcji, przez co zwiększa się napięcie i czas oczekiwania na następne wydarzenie. Autor dokonuje też mitologizacji - upodabnia nieco bohaterów i ich dzieje do mitu. Natomiast doskonałą sceną batalistyczną jest wystylizowany na homerycki obraz bój o las.

Realistycznie przedstawione życie na wsi pełne jest opisów przyrody i wszystkiego z nią związanym. Ukazana jest zmienność pór roku i ich wpływ na życie człowieka. Podobnie widoczna jest nadzwyczajna dbałość o szczegóły przy opisach żniw, wykopków, obyczajów, obrzędów, tradycji, i świąt.

Dlatego też utwór „Chłopi” przedstawia w detaliczny sposób życie społeczności wiejskiej i spełnia szereg elementów eposu. Może być zatem nazwanym polską epopeją życia wiejskiego.