Wynalazki XX wieku

Od radia do szklanego włókna

1901 – nawiązanie łączności radiowej poprzez Atlantyk (Marconi, Włochy), grupa krwi (Landsteiner, Austria), detektor kryształowy (Braun, Niemcy), aparat do golenia z wymiennym ostrzem (K. Camp, USA), odkurzacz z workiem filtracyjnym (C. Booth, Anglia).

1902 – samochód pancerny (Francja, Anglia), prostownik rtęciowy (Cooper, Hewitt), otrzymanie radu (M. i P. Curie, Francja).

1903 – samolot: pierwsze udane loty (Wright, Hawk, USA), traktor gąsienicowy (Hotl, USA), otrzymywanie kwasu azotowego z powietrza (Birkeland, Eyde, Norwegia i I. Moscicki, Szwajcaria), podstawy teoretyczne lotu rakietowego (Ciolkowski, Rosja), metoda pomiaru twardosci cial stalych (A. Brinell), odkrycie chromatografii (M. Cwiet).

1904 – wynalezienie diody próżniowej (A. Fleming, Anglia), przesyłanie obrazów i fototelegrafia (Korn, Niemcy).

1905 – produkcja pralek elektrycznych (USA), pompa rtęciowa do uzyskiwania próżni (Goede, Niemcy), teoria względności (Einstein, Niemcy), turbina gazowa (H. Holzwarth, Niemcy), żarówka o kształcie gruszki “Osram” z żarnikiem z osmu i wolframu (Niemcy).

1906 – bakelit (Baekeland, Belgia), trioda (Forest, USA), duraluminium (Wilm, Niemcy).

1908 – prototyp użytecznej turbiny gazowej (Holzwarth, Niemcy), wytworzenie celofanu (E. Brandenberger).

1909 – licznik promieniowania (Geiger, Niemcy), przelot samolotem nad kanałem La Manche (Bleriot, Francja), pierwszy konkurs lotniczy (Reims, Francja), kauczuk syntetyczny (F. Hofmann, Niemcy).

1910 – świetlówka neonowa (Clande, Francja), wodnopłatowiec (Fabre, Francja), pierwsze większe statki spalinowe (Wlochy, Holandia, Anglia), rotograwiatura (Klic), pierwsza ręczna kamera filmowa “aeroskop” (K. Prószynski), start samolotu z pokladu statku (B. Ely, USA), samochód osiąga prędkość 228 km/godz. (B. Burman).

1911 – przekazanie obrazu telewizyjnego za pomoca elektrycznosci (W. Kosma), odkrycie promieni kosmicznych (F. Hess).

1912 – pierwszy statek oceaniczny z silnikiem Diesla (Dania), lokomotywa dieslowska (Niemcy), komora Wilsona (Anglia), pojecie witaminy (Funk, Polska).

1913 – taśmowa produkcja samochodów (Ford, USA), benzyna syntetyczna (Bergins, Niemcy), modele atomów (Bohr, Dania), nierdzewna stal chromowa (H. Brarley, Anglia), lampa rentgenowswka (D. Coolidge, USA).

1914 – kanał Panamski (Panama), stały, świetlny sygnalizator drogowy w Cleveland (USA).

1915 – pierwszy całkowicie metalowy samolot (Junkers J1, Niemcy), wyposażenie samolotów w karabiny maszynowe (Fokker E–1, Niemcy), miotacze ognia jako bron (Niemcy).

1916 – pierwszy lotniskowiec (Anglia), pierwsze użycie bojowe czołgów (Francja), wprowadzenie w samochodach świateł hamowania (USA).

1917 – masowa produkcja traktorów (Ford, USA), produkcja lodówek elektrycznych na skale handlowa (USA), wyjaśnienie zjawiska dyfrakcji światła (W. Rubinowicz).

1918 – seryjna produkcja lamp elektronowych (Francja).

1919 – transatlantycki przelot samolotu (Alcock, Brown, N. Funlandia–Irlandia), pierwsze regularne pasażerskie linie lotnicze (Paryż–Londyn, Berlin–Weimar), brytyjski sterowiec przebył Atlantyk w obu kierunkach.

1920 – pierwsza rozgłośnia radiowa nadająca stały program (USA), kompensator prądu zmiennego (Krukowski, Polska).

1921 – produkcja sztucznego jedwabiu (Anglia, USA).

1922 – parowóz turbinowy (Ljungstrm, Szwecja), film dźwiękowy: pierwszy pokaz (Berlin, Niemcy), insulina (Banting, Macleod), wiercenia turbinowe w górnictwie (M. Kapelusznikow, Rosja).

1923 – początki automatycznej kontroli pracy maszyn i przebiegu procesów technologicznych (USA), elektryczne wycieraczki do samochodów (USA), elektroniczna lampa odtwarzająca obrazy (W. K. Zworykin).

1924 – pierwsza autostrada (Mediolan–Varese), pierwsze udane próby telewizji (Baird, Anglia), głośnik elektrodynamiczny (H. Riegger).

1925 – pierwsza kopula łupinowa (Jena, Niemcy), pierwsza kamera małoobrazkowa “Leica”, mikrofon elektryczny (J. Maxfield, USA).

1926 – praktyczna telewizja, pierwszy pokaz (Baird, Anglia), spray (E. Rotheim, Norwegia), antena typu dipol (H. Yagi i S. Uda, Japonia).

1927 – samotny przelot transatlantycki (Lindbergh, N. Jork – Paryż), syntetyczny kauczuk (Niemcy).

1928 – elementy strunobetonowe w budownictwie (Francja), licznik Geigera–Mllera (H. Geiger i W. Mller), modulacja częstotliwości w odbiorniku radiowym (H. Armstrong), zgłoszenie do opatentowania taśmy magnetofonowej (F. Pfleumer), powstają telewizory domowe (Wielka Brytania).

1929 – początki telewizji elektronicznej: kineskop (Zworykin, USA), penicylina (Fleming, Anglia), elektroencefalograf (H. Berger), zegar kwarcowy (A. Marrison).

1930 – batysfera (USA), ikonoskop (Zworykin, USA), zastosowanie pierwszej analogowej maszyny liczącej (USA).

1931 – cyklotron (USA), początki radioastronomii (USA), zbudowano w 15 miesięcy Empire State Building (381 m z wieża telewizyjna 450 m) w Nowym Jorku, odkryto ciezki wodór (H.C. Urey).

1932 – podstawy cybernetyki (H. Nyquist).

1933 – mikroskop elektronowy (Niemcy), polietylen (W. Brytania), walcarka do ciągłego walcowania (T. Sedzimir).

1934 – sztuczna promieniotwórczość (Curie, Francja).

1935 – organy elektryczne (L. Hammond, USA), pierwszy w pełni udany film barwny: “Technicolor” (USA), cyklotron (Lawrence, USA).

1936 – BBC nadaje stały program telewizyjny (Anglia), pierwszy lot helikoptera o podwójnym rotorze (Niemcy).

1937 – nylon (USA), perlon (Niemcy), silnik odrzutowy (Whittle, Anglia), radioteleskop (G. Reber, USA), sprawnie funkcjonujący helikopter (H. Focke).

1938 – pierwszy funkcjonujący magnetofon (Niemcy, długopis kulkowy (L. i G. Biro).

1939 – nowoczesny śmigłowiec (USA), samolot odrzutowy “Heinkel 178” (Niemcy), radar (Watson–Watt, Anglia), telewizja barwna (J. L. Baird, Anglia), maszyna do skladu fotograficznego (W.C. Huebner), automatyczna skrzynia biegów (USA).

1941 – pierwsza lokomotywa turbospalinowa (Szwajcaria), środki owadobójcze w pojemniku aerozolowym.

1942 – pierwszy reaktor jądrowy (Fermi, Chicago), “sztuczna nerka” aparat do dializy (W.J. Kolff, Holandia), skonstruowano katapultę dla pilotów (Niemcy).

1943 – eidofor (F. Fischer).

1944 – pierwsza użyteczna przekaźnikowa maszyna cyfrowa “Mark–1” (Aiken, USA), mikroskop protonowy (600 000 razy) (Francja), zdalnie kierowane rakiety (W. von Braun i zespól, Niemcy).

1945 – bomba atomowa (Oppenheimer, USA), zapalniczka z plynnym gazem.

1946 – elektroniczna maszyna liczaca “Eniac” (USA), zasada zegara atomowego, firma Dupont rozpoczęła produkcje teflonu, prototyp skutera (E. Piaggio, Wlochy).

1947 – samolot osiaga predkosc naddzwiekowa, “Bell X–1” (USA), polaroid – aparat fotograficzny (E. Herbert, USA), rozpoznanie wieku szczatków organicznych przy pomocy 14C (F. Libby, USA), pierwszy landrower z napędem na cztery kola.

1948 – batyskaf (Piccard, Szwajcaria), tranzystor (USA), frezarka sterowana elektronicznie (zespól, USA), holografia (D. Gabor), wprowadzenie pojęcia “bit” (W. Tukey).

1949 – pierwszy lot non–stop “dookoła świata” “Lucky Lady II” (Gallagher, USA), obwody drukowane, tranzystor warstwowy (W. Shockley, USA).

1950 – pierwsze programy telewizji barwnej (USA), początki produkcji włókien poliakrylonitrylowych (orlon) (USA), 10 mln zdjęć na sekundę w kinematografii szybkoklatkowej.

1951 – odtwarzacz video (Ch. Ginsburg).

1952 – pierwszy samolot odrzutowy w komunikacji pasażerskiej (Anglia), bomba wodorowa (USA), film panoramiczny (USA, Cinerama), pierwsza sztuczna zastawka serca (M. Zoll, USA), uruchomienie polskiej stacji telewizyjnej.

1953 – zastosowanie izotopów i promieniowania w lecznictwie (USA), frezarka sterowana elektronicznie (USA), panoramiczny film ze stereofonicznym dźwiękiem (USA), kuchenka mikrofalowa (USA).

1954 – maser (USA, ZSRR), pierwsza elektrownia jądrowa (ZSRR), pierwsze całkowicie zautomatyzowane zakłady przemysłowe (USA, ZSRR), okret podwodny o napedzie jadrowym “Nautilus” (USA), elektroniczna maszyna do tlumaczen (USA), pierwszy lot samolotu pionowego startu (W. Brytania), radio tranzystorowe (USA).

1955 – światłowód (S. Kapany, W. Brytania), syntetyzator muzyczny, opony bezdętkowe, mikroskop jonowy (E. Mller, Niemcy).

1956 – transatlantycka kablowa linia telefoniczna, początki chirurgii ultradźwiękowej (USA), wprowadzono hamulce tarczowe, tranzystorowy komputer (USA).

1957 – pierwszy sztuczny satelita Ziemi (Sputnik – 1)(ZSRR), jednoszynowa kolej podwieszona (Kolonia), opony bezdętkowe (USA), elektryczne zegarki na rękę, silnik z wirującym tłokiem (F. Wankel).

1958 – regularne loty transatlantyckie odrzutowców pasazerskich (USA), obróbka ultradzwiekowa w przemysle (USA, ZSRR), pierwszy uklad scalony (S. Kilby, USA).

1959 – rakieta osiaga Ksiezyc (ZSRR), sfotografowanie niewidocznej z Ziemi strony Ksiezyca (ZSRR), lodolamacz o napedzie jadrowym (ZSRR), poduszkowiec (Cockerell, Anglia).

1960 – maszyna elektroniczna odcyfrowuje pismo Majów (ZSRR), pierwszy satelita telekomunikacyjny i meteorologiczny (USA), laser rubinowy i gazowy (USA), atomowa lódz podwodna TRITON oplywa Ziemie pod woda.

1961 – pierwszy lot kosmiczny czlowieka (Gagarin, ZSRR), emitowane sa audycje stereofoniczne (USA), maszyna do pisania z glowica kulowa (USA), lotniskowiec “Enterprise” o napedzie atomowym (USA), sonda kosmiczna Venus 1 (ZSRR), Alan Shepard leci w kosmoc po torze balistycznym (USA).

1962 – poczatki telewizji miedzykontynentalnej: “Telstar” (USA), tunel pod Mt. Blanc (Francja–Wlochy), fotodioda (N. Holonyak), najdluzszy most betonowy nad jeziorem Maracaibo (8679 m).

1963 – pierwszy stacjonarny satelita telekomunikacyjny (USA), superlinie kolejowe Tokaido (Japonia), pierwsza kobieta W. Tiereszkowa w kosmosie (ZSRR).

1964 – operacja za pomoca skalpela laserowego (USA), statek kosmiczny Woschod 1 z trzyosobowa zaloga (ZSRR).

1965 – pierwszy próbny pociag na poduszkach powietrznych (Francja), elektroniczny flesz z automatycznym sterowaniem blysku, A. Leonow jako pierwszy opuszcza pojazd kosmiczny w kosmosie (ZSRR), Mariner 4 przelatuje okolo 10 tys. km od Marsa i przekazuje zdjecia (USA).

1966 – psychogalwaniczne reakcje roslin (Buttlar, USA), czytnik “IBM 1287” odczytuje pismo maszynowe i reczne (USA), sonda kosmiczna laduje na Wenus (ZSRR), N. Armstrong i D. Scott lacza dwa statki w kosmosie (USA).

1967 – pierwszy kalkulator (N. Kitz), elektrownia plywowa w St. Malo (Francja).

1968 – statek kosmiczny z zaloga na pokladzie okraza Ksiezyc (USA), pierwszy ponaddzwiekowy samolot pasazerski Tu–114 (ZSRR).

1969 – firma Sony wprowadza system wideokaset (Japonia), Boening 747 odbywa pierwszy lot (USA), ponaddzwiekowy samolot pasazerski Concorde (Francja), E. Aldrin i N. Armstrong jako pierwsi ludzie przebywaja na Ksiezycu (USA).@A DZIELO = 1970

1970 – elektronika w maloobrazkowych aparatach fotograficznych, udalo sie zobaczyc atomy uranu, linia falowodowa do rozmów telefonicznych (Francja), sonda Luna–16 wyladowala na Ksiezycu, a nastepnie wrócila na Ziemie (ZSRR), tworzywa sztuczne zdominowaly produkcje opakowan.

1971 – stacja kosmiczna Salut–1 (ZSRR), pierwszy mikroprocesor (USA), Mariner 9 wprowadzony na orbite Marsa (USA), “Lunar Rover” obwozi astronautów po Ksiezycu w czasie piatej wyprawy (USA), imponujacy radioteleskop na wyspie Puerto Rico w Arecibo (USA).

1972 – pojawily sie kwadrofoniczne plyty gramofonowe, uruchomiono akcelerator o energii 200 mld eV (USA), pojazd na poduszcze magnetycznej (Niemcy), transporter tasmowy na Saharze o dlugosci 100 km.

1973 – dom zasilany energia słoneczna (USA), można badać “warstwowo” wnętrze ciała ludzkiego, metoda przedzenia bezwrzecionowego (Polska), sonda kosmiczna Pionier minęła Jowisza i przeslala zdjecia.

1974 – porche sportowy z turbodoladowaniem, klucz zastąpiono karta magnetyczna (USA).

1975 – magnetowid domowy na rynku (Japonia), Venus 9 przekazuje pierwsze zdjęcia powierzchni Wenus (ZSRR).

1976 – gry telewizyjne na rynku, Viking–1 ląduje na Marsie i przekazuje obrazy (USA).

1977 – bomba neutronowa (USA), wprowadzenie systemu fotografii na poczekaniu.

1978 – największą koparka czerpakowa, 240 000 m³ na dzień (Niemcy).

1979 – pokonanie kanału La Manche samolotem napędzanym pedałami (B. Allen), ciekłokrystaliczny ekran telewizyjny (Japonia).

1980 – kieszonkowe komputery na rynku, nierozpoznawalny samolot bojowy (USA).

1981 – na rynku pierwsze odtwarzacze płyt kompaktowych, francuski pociąg TGV osiągnął prędkość 380 km/godz. start pierwszego promu kosmicznego Columbia (USA).

1982 – tomografia komputerowa ciała człowieka, zaczęto używać “teletextu”.

1983 – zdefiniowano metr jako 299 792 488 część drogi przebytej w ciągu sekundy przez światło, komputer biurowy wyposażony w myszkę, ukończono najdłuższy tunel świata Saikau (53 850 m, Japonia).

1984 – system hamulcowy ABS w produkcji masowej.

1985 – nawigacja poprzez satelity, pierwsze modele samochodów z komputerem pokładowym.

1986 – określenie pozycji w nawigacji z dokładnością 1 m (USA), Voyager 2 mija Uran i Neptuna, katastrofa promu Challenger, piec statków kosmicznych minęło kometę Halleya, katastrofa elektrowni atomowej w Czarnobylu.

1987 – nowa generacja nadprzewodników, odkryto gwiazdę supernowa w odległości 170 000 lat świetlnych.

1988 – tranzystor zmniejszający obwód scalony o 99% (USA), największy kompleks mostów łączących wyspy (Japonia), wirus komputerowy zaraza 20 tys. komputerów, światłowód pod Atlantykiem.

1989 – największy samolot świata An–225 (ZSRR), akcelerator LEP o obwodzie 26,7 km (Francja), TGV na poduszcze magnetycznej osiagnal predkosc 482 km/godz. (Francja).

1990 – teleskop kosmiczny Hubble na orbicie, ostateczne przebicie Eurotunelu pod kanałem Lam Manche, grający robot Wabot potrafi zagrac skomplikowane utwory.

1991 – helikoptery bez rotora ogonowego (USA), wideokamera na wzór oka ludzkiego, nowe wytrzymale włókno szklane.