Pamflet
Pamflet, utwór publicystyczny lub literacki, nierzadko anonimowy, zmierzający do zdemaskowania, ośmieszenia i poniżenia osoby, środowiska społecznego, instytucji. Posługuje się ekspresywną retoryką, przejaskrawieniami w sformułowaniach, elementami satyrycznymi.
Pamflet był w przeszłości zwrócony najczęściej przeciwko osobom, instytucjom społecznym i stronnictwom politycznym (np. Lukian z Samosat, Seneka, P. Aretino, J. Swift, Wolter, H. Heine, H. Mann), a także zjawiskom życia społecznego i obyczajowego, religii, twórczości artystycznej i literackiej, szczególnie w epokach gwałtownych przemian i przewrotów historycznych, jak okres rewolucji francuskiej czy obrad Sejmu Wielkiego w Polsce.
Pamflety łączą powinowactwa z filipiką, inwektywą, paszkwilem i satyrą.
Pastisz
Pastisz (z francuskiego pastiche - "utwór naśladowany"), kompilacyjne dzieło sztuki świadomie naśladujące styl jakiegoś twórcy, epoki, szkoły, ale nie mające cech fałszerstwa. W literaturze świadome naśladowanie stylu określonego pisarza, dzieła, szkoły literackiej, prądu, epoki itp.
Pastisz jest zbliżony do parodii, nie zmierza jednak do karykaturowania czy wyjaskrawiania cech pierwowzoru, ale do uwyraźnienia jego rysów charakterystycznych.
Należy do zabaw literackich o charakterze żartobliwym, ale może również spełniać pewne oczekiwania badawcze, ujawniając właściwości stylistyczne bądź służąc do zrekonstruowania uszkodzonego tekstu, np. wiersz A. Mickiewicza Wsłuchać się w szum wód głuchy... w zbiorze pastiszów K. Wyki Duchy poetów podsłuchane. Pierwsze pastisze powstały w starożytnym Rzymie, gdzie naśladowano styl rzeźby greckiej.
Persyflaż
Persyflaż (z francuskiego persiflage - "przemówienie ironiczne, kpina"), wypowiedź głównie o charakterze literackim, zawierająca pod pozorami uprzejmości i powagi kpinę lub drwinę, w formie ironicznych pochwał, komplementów itp., których rzeczywisty sens jest odwrotny niż deklarowany werbalnie. Zbliża się do pastiszu i parodii.
W szerszym sensie persyflaż oznacza subtelną ironię, zawoalowane wykpiwanie cudzego stylu bądź wszelkie ukryte szyderstwo w utworze literackim lub innej formie wypowiedzi.
ALEGORIA
Alegoria to motyw zawarty w dziele literackim (przedmiot, postac, sytuacja, zdarzenie) lub zespól motywów przedstawiajacy w sposób obrazowy pewne abstrakcyjne pojecia lub idee. Motyw ów oprócz swego znaczenia jawnego, doslownego, danego bezposrednio przez sens poszczególnych wyrazów, które sie do niego odnosza, ma takze znaczenie ukryte (alegoryczne), wymagajace rozszyfrowania przez odbiorce. Znaczenie to odczytuje odbiorca dzieki znajomosci pewnych stalych zwiazków o charakterze konwencjonalnym, przekazywanych w tradycji kulturowej, religii sztuce. Znaczenie alegoryczne jest umowne i ustalone; daje sie zrozumiec tylko w jeden sposób. ANAFORA Srodek stylistyczny, który polega na powtarzaniu tego samego wyrazu lub zwrotu ANIMIZACJA ozywienie, nadanie przedmiotom martwym cech istot zywych APOSTROFA bezposredni zwrot do osoby, bóstwa, uosobionego przedmiotu
EPITET
Epitet (przydawka) to wyraz pelniacy w tekscie funkcje okreslajaca wobec rzeczownika. Glówne cele epitetu to wzbogacenie wiedzy o przedmiocie, ujawnienie stosunku mówiacego do przedmiotu, wprowadzenie elementu obrazowosci; przyklady: zalosne ubiory, sen zelazny.
INWERSJA
Inwersja to struktura skladniowa polegajaca na przestawieniu naturalnego szyku wyrazów w zdaniu lub czlonów skladniowych. Polega ona równiez na takim uksztaltowaniu fabuly, ze zostaje naruszona chronologia wydarzen; podane jest najpierw wydarzenie pózniejsze, mieszaja sie wydarzenia z róznych okresów zycia postaci (powiesci strumienia swiadomosci, np. J. Joyce "Ulisses").
METAFORA (PRZENOSNIA)
Metafora (przenosnia) to wyrazenie w którym zestawione ze soba wyrazy ulegaja wzajemnym przeksztalceniom znaczeniowym. Jeden ze skladników znaczenia wyrazu zostaje podkreslony w tym zestawieniu przez sasiedztwo innego wyrazu o podobnym skladniku znaczeniowym. Przytlumione zostaja natomiast pozostale jednostki sensu, np. "cerkwi helmy" - zostal uwydatniony ksztalt kopuly cerkiewnej, pokrycie jej blyszczacym metalem, przynaleznosc do sfery wznioslej wyrazu "cerkiew". Podobne elementy zostaly zaakcentowane w wyrazie "helm". Pominieta zostala natomiast przynaleznosc "helmu" do militariów, cerkwi do sfery religijnej. Metafory wystepuja równiez w jezyku potocznym, np. drapacz chmur. Z metafora zwiazane sa jeszcze dwa pojecia:
- personifikacja - nadawanie przedmiotom, zjawiskom, zwierzetom, pojeciom abstrakcyjnym cech ludzkich (uosobienie);
- animizacja - nadawanie przedmiotom martwym i abstrakcyjnym cech istot zywych (uspiony las, konajacy dzien).
PERSONIFIKACJA
Inaczej uosobienie. nadanie przedmiotom lub roslina cech ludzkich.
PYTANIE RETORYCZNE
Pytanie nie wymagające odpowiedzi. pytanie pozorne.
UTWÓR PARENETYCZNY
Utwór mający charakter pouczający, moralizatorski, ksztaltujacy i propagujacy wzory postepowania zwiazane z odgrywaniem okreslonych ról spolecznych. Przykladem utworu parenetycznego jest "Piesn o Rolandzie".
WIERSZ CIĄGŁY (STYCHICZNY)
Utwór liryczny, w którym wyodrebnione sa tylko wersy, nie ma podzialu na strofy. WIERSZ STROFICZNY utwór liryczny, w którym wyodrebnione sa strofy (zwrotki)
WIERSZ SYLABICZNY
Utwór liryczny. charakteryzuje sie:1 stala liczba sylab w wersie, 2 sredniówka w wersach dluzszych niz osmiosylabowe. 3 stalym akcentem. WIERSZ WOLNY wiersz odrzucajacy reguly budowy