Jan Sebastian Bach

Wielki kompozytor Jan (Johann) Sebastian Bach był pierwszym muzykiem, który z powodzeniem połączył odmienne narodowe style muzyczne występujące w Europie Zachodniej. Łącząc to, co było najlepsze w muzycznych tradycjach Włoch, Francji i Niemiec, ogromnie je wzbogacił. Za życia nie zyskał wielkiej sławy, a przez 50 lat po śmierci był niemal zapomniany. W ciągu ostatnich 150 lat stopniowo coraz bardziej doceniano jego dzieła i obecnie jest uważany za jednego z dwóch lub trzech kompozytorów w historii; niektórzy przyznają mu nawet pierwsze miejsce.

Przyszedł na świat w 1685 roku w Eisenach w Niemczech. Miał szczęście urodzić się w środowisku, w którym podziwiano talent muzyczny i popierano dążenia do muzycznych osiągnięć. Przez wiele lat przed narodzinami Bacha członkowie jego rodziny wyróżniali się swymi osiągnięciami muzycznymi. Ojciec Jana był doskonałym skrzypkiem, dwaj jego cioteczni dziadkowie byli utalentowanymi kompozytorami, a paru kuzynów - wysoko cenionymi muzykami.

Matka Bacha zmarła , gdy chłopiec miał dziewięć lat, a rok później umarł jego ojciec. W wieku kilkunastu lat otrzymał stypendium na naukę w szkole św. Michała w Lneburgu, częściowo ze względu na dobry głos, a częściowo z uwagi na kiepską sytuację finansową. Szkołę skończył w 1702 roku i w rok później został skrzypkiem w orkiestrze kameralnej. W ciągu następnych 20 lat zajmował różne stanowiska. Za życia słyną przede wszystkim ze wspaniałej gry na organach, był również kompozytorem, nauczycielem muzyki i dyrygentem. W 1723 roku, mając 38 lat objął stanowisko kantora w kościele św. Tomasza w Lipsku i piastował go przez pozostałe 38 lat życia. Zmarł w 1750 roku. Bach zawsze zajmował dobre stanowiska i nie miał kłopotów z utrzymaniem rodziny, za życia nie był jednak nawet w przybliżeniu tak sławny, jak Mozart i Beethoven w swoich czasach (lub nawet Franciszek List czy Fryderyk Chopin). Nie wszyscy pracodawcy Bach doceniali jego geniusz. W Lipsku rada pragnęła zatrudnić "pierwszorzędnego muzyka" i dopiero gdy nie udało się jej zaangażować dwóch pierwszych kandydatów, z ociąganiem zaofiarowała to stanowisko Bachowi! (Z drugiej strony parę lat wcześniej, gdy Bach pragnął zrezygnować ze stanowiska organisty i koncertmistrza na dworze książęcym w Weimarze, aby objąć inną posadę, książę był do tego stopnia przeciwny jego odejściu, że wsadził Bacha do wiezienia. Bach przesiedział za kratkami trzy tygodnie, nim książę uległ).

Mając 22 lata, Bach ożenił się z kuzynką drugiego stopnia. Mieli siedmioro dzieci. Pierwsza żona zmarła, gdy Bach miał 35 lat. W rok później ożenił się ponownie; druga małżonka nie tylko wychowała jego siedmioro dzieci z pierwszego małżeństwa, ale jeszcze urodziła trzynaścioro następnych. Tylko dziewięcioro dzieci przeżyło Bacha, aż czworo z nich zostało znanymi muzykami. Naprawdę utalentowana rodzina!

Bach był płodnym kompozytorem. Na jego twórczość składa się ok. 300 kantat, 48 fug i preludiów tworzących zbiór "Das wohltemperierte Klaver", co najmniej 140 innych preludiów, ponad 100 utworów na klawesyn, 23 koncerty, 4 uwertury, 33 sonaty, 5 mszy, 3 oratoria i mnóstwo innych utworów. Razem Bach skomponował w ciągu swojego życia 800 poważnych utworów muzycznych.

Bach był głęboko wierzącym luteraninem. Pragnął, by jego muzyka służyła Kościołowi, większość jego dzieł stanowią utwory religijne. Nie kusił się tworzyć nowych form muzycznych, raczej doprowadzał już istniejące do szczytu doskonałości.

W okresie 50 lat po śmierci Bacha jego muzyka uległa w dużym stopniu zapomnieniu. Warto jednak zauważyć, że najwięksi muzycy tego okresu – Haydn, Mozart i Beethoven – w pełni doceniali jego geniusz. Rozwijały się nowe style muzyczne, które przyćmiły blask "staroświeckiej" muzyki Bacha.

Na początku XIX wieku odżyło zainteresowanie jego muzyką i od tej pory popularność Bacha stale rośnie. W naszym świeckim stuleciu jest on bardziej popularny, niż był za życia. Jakie to jednak zaskakujące, że tak powszechnie podziwia się dzisiaj kompozytora, którego 200 lat temu uważano za staroświeckiego, zarówno pod względem stylu, jak i treści utworów. Jaka jest przyczyna tego niezwykłego kultu Bacha? Po pierwsze, zgodnie z powszechną opinią, jeśli chodzi o technikę muzyczną, przewyższał on wszystkich innych kompozytorów. Znał wszystkie muzyczne formy swoich czasów i potrafił je bezbłędnie wykorzystywać. Np. żaden późniejszy kompozytor nie dorówna Bachowi w jego mistrzowskim opanowaniu kontrapunktu (technice polegającej na jednoczesnym wykonywaniu dwu lub więcej niezależnych melodii). Dzieła Bacha odznaczają się niezwykłą logiką, urozmaiconą instrumentacją, przyciągającą tematyką i muzyczną ekspresją.

Głębia i złożoność struktury jego kompozycji wywiera na znawcach muzyki poważnej znacznie silniejsze wrażenie niż łatwiejsze do zrozumienia dzieła większości innych kompozytorów. Ludzie, którzy tylko luźno interesują się muzyką, często uważają, że Bach jest raczej trudnym kompozytorem, ale mimo to ma on wielu zwolenników z poza ścisłej elity znawców muzyki. Nagrania Bacha cieszą się chyba większym powodzeniem na rynku, niż dzieła jakiegokolwiek innego klasycznego kompozytora (za wyjątkiem Beethovena). W dłuższej skali czasowej Bach i Beethoven mają z pewnością więcej słuchaczy niż kompozytorzy muzyki popularnej, których sława nie trwa długo.