Źródła prawa finansowego

Pojęcie i klasyfikacja źródeł prawa europejskiego
Pod pojęciem źródła prawa należy rozumieć akt prawny zawierający przepisy, z których można wyinterpretować normy prawne czyli przyjęte przez prawodawcę wzorce postępowania. Stworzony w ramach UE system prawny sklasyfikować można na potrzeby naszego wykładu na Prawo pierwotne i prawo wtórne czyli pochodne.
Prawo pierwotne (Primary law) obejmuje akty prawa międzynarodowego, które dały początek funkcjonowania i ewolucji UE. Są to traktaty założycielskie, ich uzupełnienia i nowelizacje. Źródła praw pierwotnego należy wiązać z ogólnymi zasadami prawa, które łącznie tworzą konstytucyjne podstawy systemu prawnego UE. Traktaty określają jaki akt prawny może być wydany w danej dziedzinie i przez kogo i w jaki sposób, a więc traktaty określają kto jest obowiązany wydać akt i w jakim terminie. Brak przepisu traktatowego w danej kwestii oznaczam iż regulacja w poszukiwanym obszarze leży w kompetencjach poszczególnych państw członkowskich.
Prawo wtórne (Seconadary law) – zaliczyć do niego należy zespół norm prawnych przyjętych przez instytucje (organy) wspólnotowe w celu realizacji zadań UE wynikających z traktatów. A więc prawo wtórne służy realizacji uprawnień i obowiązków wynikających z prawa pierwotnego. O treści prawa pochodnego decydują instytucje UE i to właśnie odróżnia prawa wtórne od prawa krajowego. Katalog źródeł prawa wtórnego obejmuje:
• Rozporządzenia – można je uznać za odpowiednik ustaw krajowych
• Dyrektywy – ustawodawstwo krajowe musi być z nimi zgodne
• Decyzje
a także:
• Opinie
• Zalecenia
• Konwencje
• Umowy międzynarodowe
Do określenia skutków danego aktu normatywnego należy brać pod uwagę nie tylko jego formę, ale również treść i cel danego aktu normatywnego (Substance over form).

Źródła prawa finansów publicznych
Mówiąc o źródłach prawa finansów publicznych w wymiarze europejskim należy zwrócić uwagę na traktat o funkcjonowaniu UE. Art. 121 TFUE nakłada na państwa członkowskie obowiązek koordynacji swoich polityk gospodarczych. Jednym z elementów służących tej koordynacji jest element odnoszący się bezpośrednio do polityki budżetowej. Jest nim wynikający z art. 126 nakaz skierowany do państw członkowskich by zachowując dyscyplinę budżetową unikały nadmiernego deficytu finansów. Deficyt finansów publicznych zwłaszcza w nadmiernych rozmiarach prowadzi bowiem do zadłużenia państw. Zadłużenie to utrudnia lub uniemożliwia prawidłowe wykonywanie zadań publicznych państwa. Z tego względu w protokole nr 12 dołączonym do TFUE wskazane zostały:
• Wysokości dopuszczalnego deficytu finansów publicznych w stosunku do PKB
• Wysokości dopuszczalnego deficytu długu publicznego w stosunku do PKB
Ich przekroczenie przez państwo powoduje uruchomienie przewidzianej traktatem procedury nadmiernego deficytu. Wskaźniki te wynoszą:
• 3% dla planowanego lub rzeczywistego deficytu publicznego w stosunku do PKB
• 60% da stosunku długu publicznego do PKB
Protokół wyjaśnia iż termin publiczny odnosi się do całej władzy publicznej - rządu centralnego, władz regionalnych i lokalnych oraz do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Protokół 12 narzuca na państwa członkowskie powinność kształtowania procedury krajowej w sferze budżetowej tak, aby wywiązać się ze zobowiązań wynikających z traktatu (art. 2)
Nie bez znaczenia dla źródeł prawa finansów publicznych ma także treść preambuły TFUE gdyż wskazuje ona państwom członkowskim na konieczność zapewniania stałe poprawy warunków życia i pracy narodów Europy oraz zagwarantowania stabilności w rozwoju i równowagi w wymianie handlowej.
Niskie deficyty gwarantują stabilizację wysokości długu publicznego w stosunku do PKB. Deficyt nie można wzrastać szybciej niż PKB. Jeśli dług publiczny nie wzrasta szybciej niż PKB to przyjmuje się, że dane państwo będzie cieszyło się zaufaniem instytucji finansowych. Państwa, w których nie wzrasta dług publiczny legitymują się najwyższym poziomem zaufania na rynku finansowym. Przestępstwa takie będę mogły otrzymać w miarę potrzeb środki pieniężne dla powyższych celów w formie kredytów czy sprzedaży obligacji. Państwa, które przekraczają limity określone powyżej legitymują się wysokim stopniem ryzyka więc wysokość wydatków na obsługę zadłużenia będzie wyższa np. w Polsce obligacje są oprocentowane na poziomie 7,5%-8% a w Greckie obligacje tylko na poziomie 4%.
TFUE wprowadza dość istotne dla funkcjonowania poszczególnych państw procedury nadmiernego deficytu. Traktat przewiduje obowiązek państw członkowskich przedkładania Komisji Europejskiej sprawozdań przedstawiających stan finansów publicznych z uwzględnieniem stanu przestrzegania ograniczeń co do deficytu i długu. Komisja Europejska ma obowiązek stałego monitorowania sytuacji finansowej państw członkowskich. Traktat określa postępowanie wobec państw, w których występuje nadmierny deficyt. Postępowanie przy takim deficycie jest kilkuetapowe. Realizacja każdego etapu następuje gdy państwo Ne dokonało poprawy zakresie ograniczeń deficytu i długu:
I etap – sformułowanie wobec państwa z nadmiernym deficytem zaleceń, ale nie podawanych do publicznej wiadomości
II etap – podanie zaleceń do publicznej wiadomości. Państwo wymienione w zaleceniu jako państwo nie przestrzegające limitów deficytu i długu publicznego traci wtedy na wiarygodności, a więc zwiększa się ryzyko nabywania akcji tego państwa. W tym upatruje się motywację państwa do zmniejszania deficytu i długu.
III etap – zastosowanie wobec danego państwa różnych sankcji (art. 12 par. 1 i 2). Jedną z nich jest nałożenie na państwo obowiązku wniesienia nieoprocentowanego depozytu na okres 2 lat. Sposób obliczania wysokości depozytu określa art. 12 Rozporządzenia WE nr 1467/97 w sprawie….i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu. Przepisy te będą w niedalekiej przyszłości zmienione w ramach przyjętego w wrześniu 2011 r. projektu tzw. 6-paku czyli pakietu 6 rozporządzeń regulujących stosowanie procedury do państw naruszających limity deficytu i długu publicznego.
Po okresie 2 lat od złożenia deficytu depozyt, o ile nie zostanie zwrócony ze względu na podjęcie przez państwo skutecznych działań prowadzących do zmniejszenie deficytu i długu publicznego, nie podlega zwrotowi w ogóle. Wówczas zgodnie z art. 13 stosuje się karę finansową. Mianowicie odsetki od depozytu i nie podlegający zwrotowi depozyt ma być rozdzielony na państwa, które nie przekraczają ograniczeń deficytu publicznego i długu publicznego (art. 16).
Traktat stwierdza przesłanki pojawienia się nadmiernego deficytu nawet stosunku do państw, które nie naruszają jeszcze ograniczeń. Istnieje więc duża swoboda w określeniu nadmiernego deficytu ale też i duża dolegliwość co do wielkości depozytu (nawet do 1,5% PKB).

Podsumowanie
Podsumowując źródłem prawa finansowego na poziomie europejskim jest np:
Przepisy TFUE:
Art. 119 ust. 3 – zawierający obowiązek poszanowania takich zasad jak stabilny cennik, pewne finanse, trwała równowaga pieniężna
Art. 126 ust. 1 – nakaz unikania nadmiernego deficytu finansów
Art. 126 ust. 2 – obowiązek monitorowania przez Komisję Europejską sytuację budżetową państw
Inne ustępy np.
Art. 126 ust. 5 – rola Komisji w sytuacji nadmiernego deficytu
Art. 126 ust. 11 - depozyt

Przepisy protokołu nr 12:
Art. 1 – określający limit deficytu (3% PKB) i długu publicznego (60% PKB)
Protokół definiuje też pojęcia: publiczny, deficyt, zadłużenie
Deficyt – pożyczka netto zgodnie z definicją przyjętą w systemie zintegrowanej działalności gospodarczej
Zadłużenie – całkowita suma zadłużenia brutto w wartości nominalnej wynikająca na koniec roku i skonsolidowana dla wszystkich sektorów władzy publicznej zgodnie z definicją zawartą w pierwszym tiret,
Znaczenie ma też rozporządzenie nr 1467/97 – wyjaśnia nadmierny deficyt publiczny, procedurę nadmiernego deficytu publicznego, właściwy poziom deficytu