Prawo zobowiązań - przypadki odpowiedzialności absolutnej.

Odpowiedzialność absolutna
• Art. 142, 149, 182 §2
• Naprawienie szkody wyrządzonej w pewnych przypadkach właścicielowi gruntu przy wykonywaniu uprawnień do połowu ryb
• Odpowiedzialność państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne
• Przypadki wyrządzenia szkody powstałej przy wykonywaniu prac geologicznych, górniczych, objętych normami prawa wodnego

Cechy wyróżniające odpowiedzialność absolutną
• Nieuchronność odpowiedzialności, która znajduje swoje oparcie w prawie
• Brak możliwości zwolnienia się od odpowiedzialności przez wykazanie niewinności czy z powołaniem się na okoliczności egzoneracyjne
• Regułą jest odejście od normalnego, adekwatnego związku przyczynowego jako podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej
Szkody wielkie – szkody dotykające znaczne grupy społeczeństwa

Poniesienie szkody w cudzym lub wspólnym interesie
• Kompensowanie uszczerbku majątkowego poniesionego celem zapobieżenia grożącej komukolwiek szkodzie
• Szkoda musi być skutkiem akcji prewencyjnej dla odwrócenia szkody lub wspólnego niebezpieczeństwa
• Podmiotem uprawnionym do żądania odszkodowania jest poszkodowany, niezależnie od tego czy działanie było podjęte z własnej inicjatywy czy też było wymuszone na poszkodowanym
• Podmiotem zobowiązanym jest osoba, która z działania poszkodowanego poniosła korzyść
• Zakres kompensaty jest ograniczony do damnum emergens

Roszczenia zapobiegawcze szkodzie
• Zagrożenia stwarzające stan zagrożenia zostały wyliczone w art. 439 k.c. przykładowo, ale zostały ograniczone jedynie do reżimu odpowiedzialności ex delicto
• Roszczenie zapobiegawcze z art. 439 k.c. może występować w zbiegu z innymi roszczeniami zapobiegawczymi (np. art. 24 k.c. czy art. 347 k.c.)
• Podstawą roszczenia zapobiegawczego jest podstawa jaka byłaby podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej gdyby nastąpiła szkoda rzeczywista
• Przesłanką roszczenia jest bezpośredniość zagrożenia (związek hipotetyczny budowany w oparciu o zasadę normalności następstw np. nie potencjalny gość hotelowy)
• Przedmiotem roszczenia jest żądanie podjęcia środków dla odwrócenia stanu zagrożenia a w razie potrzeby dania odpowiedniego zabezpieczenia (np. złożenie odpowiedniej sumy do depozytu sądowego)

Przedawnienie roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych
• Reguła dotyczy wszelkich roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonych czynem niedozwolonym (także niemajątkowej)
• Do przedawnienia z art. 442 k.c. należy zasadniczo stosować ogólne zasady prawa cywilnego (art. 117 k.c. i nast.). Istotne modyfikacje dotyczą określenia terminów przedawnienia i ich biegu
• W zasadzie roszczenie odszkodowawcze przedawnia się z upływem 3 lat licząc od dnia w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. W każdym razie roszczenie odszkodowawcze ulega przedawnieniu z upływem 10 lat od zdarzenia wyrządzającego szkodę.
• W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do uprawnienia szkody
• Intensywność ochrony poszkodowanego rośnie w sytuacji szkody będącej wynikiem zbrodni lub występku. Roszczenie ulega przedawnieniu z upływem 20 lat, licząc od dnia popełnienia przestępstwa, bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia
• W odniesieniu do poszkodowanego małoletniego przedawnienie roszczeń nie może skończyć się wcześniej niż z upływem 2 lat od uzyskania przez nią małoletności
Nie można stosować znowelizowanych przepisów do wydarzeń, które miały miejsce przed 10 sierpnia 2007 r.

Zbieg roszczeń ex delicto i ex cotracto
• Do zbiegu roszczeń dochodzi gdy to samo zdarzenie stanowi czyn niedozwolony i może być jednocześnie kwalifikowane jako niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania np.
o Uszkodzenie ciała w związku z wadliwie wykonywanym zabiegiem medycznym przez lekarza, z którym była zawarta umowa na obsługę medyczną
o Nadużycia finansowe na szkodę spółki dokonane przez głównego księgowego odpowiedzialnego na podstawie umowy o obsługę finansową
o Sporządzenie wadliwego projektu technicznego instalacji elektrycznej, którego realizacja prowadzi do wyrządzenia szkody mieszkańcom budynku:
• Przyjęte rozwiązania dopuszczające zbieg roszczeń wynikających z reżimu odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej nie wskazują na pierwszeństwo któregokolwiek z wchodzących w grę roszczeń traktując je co do zasady jako równorzędne.

Wyłączenie zbiegu roszczeń
• Treść zobowiązania może przesądzać o zastrzeżeniu wyłączności reżimu kontraktowego jako podstawy przyszłych roszczeń wynikłych z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań
• Nieważne jest zastrzeżenie dotyczące wyłączenia odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wierzycielowi umyślnie (art. 473 §2 k.c.). bezskuteczność takiego zastrzeżenia należy także rozciągnąć na reżim deliktowy
• Prymat reżimu kontraktowego może wynikać z postanowień umowy ograniczających wysokość odszkodowania
• Granice swobody stron przez ustalaniu umownych reguł odpowiedzialności odszkodowawczej, która miałby pierwszeństwo wobec reżimu deliktowego wyznaczają kryteria z art. 353 k.c.



Cd
• W sytuacji gdy przepis szczególny wskazuje na pierwszeństwo jednego z wchodzących w grę reżimów odpowiedzialności (np. art. 435 i art. 436 k.c. w zw. z art. 437 k.c.)
• Zbieg roszczeń i powołanie się na reżim deliktowy jest wykluczony również wtedy, gdy ustawa łagodzi odpowiedzialność lub ogranicza ją do określenia szkód (art. 777, 801, 849, 891 §1) – właściciel hoteli, przewóz osób i rzeczy, spedytora

Skutki zbiegu roszczeń
• Poszkodowanemu pozostawiono prawo wyboru pomiędzy wchodzącymi w grę reżimami odpowiedzialności odszkodowawczej
• Nie jest dopuszczalne kumulowanie podstaw odpowiedzialności, które oznaczałoby ocenę pewnych elementów odpowiedzialności wg reżimu deliktowego (np. termin przedawnienia roszczeń) a innych wg reżimu kontraktowego (np. ciężar dowodu)
• Wybór jednego z roszczeń przez poszkodowanego nie prowadzi do automatycznego wygaśnięcia drugiego, którego pozostaje w biegu. Drugie roszczenie wygaśnie z chwilą uzyskania przez poszkodowanego pełnego naprawienia szkody, ponieważ cel obu roszczeń był identyczny, a poszkodowany nie może uzyskać podwójnej kompensacji.

Wykonanie zobowiązań
Reguły dotyczące wykonania zobowiązań
Wykonanie zobowiązania następuje przez spełnienie świadczenia tzn. przez pełne zaspokojenie interesu wierzyciela określonego w treści stosunku zobowiązaniowego. Podstawą oceny zachowania się stron zobowiązania w odniesieniu do jego wykonania są:
• Treść zobowiązania
• Cel społeczno-gospodarczy
• Zasady współżycia społecznego
• Ustalone zwyczaje

Kryteria oceny wykonania zobowiązania
• Podmioty wykonywanie zobowiązania
• Przedmiot wykonania zobowiązania
• Miejsce spełnienia świadczenia
• Termin spełnienia świadczenia
• Dowody spełnienia świadczenia

Udział dłużnika w wykonaniu zobowiązania
Obowiązek osobistego świadczenia spoczywa na dłużniku jedynie wtedy, gdy:
• Wynika to z treści czynności prawnej
• Wynika to z ustawy (np. art. 840 k.c., art. 738 k.c. – umowa zlecenie)
• Wynika to z właściwości świadczenia
• „zasadą jest, że wykonawcą świadczenia nie musi być dłużnik, który celem spełnienia świadczenia może się posłużyć innymi podmiotami jako swoimi pomocnikami, albo też powierzyć wykonanie zobowiązania osobie trzeciej, ponosząc odpowiedzialność za jej działania (art. 474 k.c.)”


Zarachowanie wpłaty na długi (Kilka długów wobec tego samego wierzyciela)
• Decyzja w kwestii zarachowania należy do dłużnika, który jest ograniczony przez
o Zaległe należności uboczne (np. odsetki, koszty postępowania)
o Zaległe świadczenia główne (np. Zaległe raty czynszu):
• Wierzyciel w braku możności tamowania uprawnień dłużnika, nie może sprzeciwić się jego woli, w przeciwnym razie popadnie w zwłokę
• W razie braku decyzji dłużnika, wierzyciel ma prawo zdecydować o sposobie zarachowania długu wskazując sposób zarachowania w pokwitowaniu
• W braku decyzji dłużnika i wierzyciela o sposobie zarachowania, świadczenie zalicza się na poczet długu wymagalnego, a w razie kilku długu wymagalnych, na poczet długu najdawniej wymagalnego (decyduje data powstania a nie termin zapłaty)