Wpływ myśli oświeceniowej na przemiany społeczno- polityczne we Francji i wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej

Wiek XVIII to okres wielkich zmian zarówno w sposobie myślenia ludzi, jak i wprowadzania nowych idei w życie. Idee te upowszechniano różnymi nowymi metodami, co sprawiło, że zaczęły one docierać także do ludzi z innych klas społecznych, nie tylko arystokracji. Ceną tej wielkiej popularyzacji było uproszczenie myśli filozofów. W efekcie mamy do czynienia z dwoma zjawiskami- po pierwsze z wykorzystywaniem motywów oświeceniowego pisarstwa do bardzo różnych celów, Duch praw Monteskiusza był biblią umiarkowanej opozycji parlamentarnej, po rewolucji wywierał ogromny wpływ na twórców konstytucji z 1791 r. Dzieło Rousseau fascynowało żyrondystów, jakobinów, sankiulotów, ale także niektórych ludzi z kontrrewolucji. Po drugie nastąpiła tendencja do zacierania różnic między wybitnymi ludźmi Oświecenia. Akcentowano to wszystko, co było wspólne w ich twórczości: obronę Wolności, Prawdy, Rozumu, Praw Natury, Cnoty, Szczęścia. Klasycznym przykładem jest eklektyzm deklaracji praw człowieka i obywatela, w której idee Rousseau ( suwerenność ludu, prawo jako wyraz woli władz) koegzystują zgodnie z koncepcjami Monteskiusza( podział władz). Zaczęto wprowadzać w życie powszechny humanitaryzm, zniesiono tortury w sądownictwie, starano się sprostać oczekiwaniom i zadaniom nowej , nadchodzącej epoki. A ponieważ światłość umysłu w oświeceniu były najistotniejsze, toteż i prawo musiało być unowocześnione.
Każdy mógł znaleźć cos dla siebie w dorobku ludzi Oświecenia, bo też podstawy ich światopoglądu były niezmiernie zróżnicowane. Nie byli to radykałowie pragnący obalenia monarchii i zniesienia własności prywatnej jednak ich dzieła i sposób myślenia i oddziaływania na społeczeństwo odniosło trwały sukces wprawdzie dopiero w późniejszym okresie, jednak do dawnego ustroju politycznego i gospodarczego nie powrócono już nigdy.
Całe to zróżnicowanie przekonań filozofów francuskich odzwierciedlenie znalazło w największym zbiorowym wysiłku Oświecenia – Encyklopedii pod redakcja Diderota. Przedsięwzięcie to skupiało najświetniejsze nazwiska i miało być sumą ludzkiej wiedzy. Najogólniejsze tendencje miało wspólne: potępianie reakcji politycznej, postulat reformy ustroju, akcenty moralności świeckiej a nawet tezy antyreligijne...
Wśród ogromnych rozbieżności poglądów łączyła pisarzy oświecenia wiara w postęp nauki i techniki oraz w postęp społeczny a także wiara, że jeden przyczynia się do drugiego. Aspekt ten także jest ważnym czynnikiem kształtowania nowego państwa, którego podstawą jest przecież społeczeństwo.
Wielkość nowej filozofii upatrywano w tym, że nie jest ona oderwana od życia, że służy praktyce społecznej, zmianom praw i obyczajów.
Skoro wszystko oddawało się pod sąd rozumowi, szczególne zainteresowanie budziły osiągnięcia nauk, szczególne miejsce wśród nich zajmowało przyrodoznawstwo. Nauka i technika pozwalały lepiej objaśnić świat i ułatwiały panowanie człowieka nad nim, a zatem pozbawiały boga jego miejsca w świecie. Wpłynęło to głęboko nie tylko na rozwój intelektualny ludzi ale i także początek rewolucji religijnej : usprawiedliwienie ateizmu – próby globalnej i racjonalnej interpretacji świata, zmniejszenie władzy kościoła, który już nigdy nie powrócił do swojej dawnej potęgi, a także zwiększenie tolerancji religijnej...
Poważny problem dla obywateli Francji stanowił despotyzm i panujący ustrój polityczny. Wg Monteskiusza nie można wydawać ludzi na łup despotyzmu. Ustroje są różne i zmienne, jednak ich reguła powinien być zawsze umiar dający szansę wolności jednostek. Także nieco młodsze pokolenie filozofów- Wolter, d’Alambert, Diderot, Holbach- nie chciało się zgodzić z absolutyzmem . Rousseau natomiast w swojej Umowie społecznej zaproponował oddanie zwierzchnictwa całemu ludowi, co praktycznie miało się wyrażać w rządach „woli powszechnej”.
Dla większości pisarzy oświecenia własność była święta i nietykalna. Była prawem wyłącznym i nie mogła istnieć podzielona. Rousseau domagał się by państwo ograniczało swobodę bogacenia się jednych, drugich zaś chroniło przed polaryzacją. Idea „wyrównania fortun” była drobnomieszczańskim ideałem upowszechnienia własności. Właśnie w tej epoce zaczęto myśleć o korzyściach dla chłopstwa i drobnomieszczaństwa nie tylko w sferze politycznej ale i w finansowej i ekonomicznej. Budziło to coraz większe zainteresowanie ludności.
Wszystkie te zmiany postulowane i sugerowane przez filozofów i inteligencję prowadziły nieopatrznie do jednego : rewolucji społecznej i politycznej. I choć oni sami nie dążyli do rewolucji to ich idee wywarły ogromny wpływ na kształtującą się i dojrzewającą świadomość ludzką- zaczęli oni w końcu ubiegać się o swoje prawa. Postulaty ludu miejskiego były o wiele głębsze i konkretniejsze niż poprzednio, zaś formy ich dochodzenia wytrwalsze. Ale przede wszystkim dojrzewała burżuazja: rewolucja dokonała się, ponieważ zdecydował się ona stanąć na czele wielkich rebelii ludowych. A dla świadomości politycznej burżuazji, dla jej ambicji, zdecydowania i bojowości rola filozofii oświeceniowej była bardzo doniosła. Nawet jeśli w intencjach filozofów krytyka reżimu wcale nie uzasadniała rewolty. Tak więc możemy być pewni tego, że wspominani filozofowie przyczynili się nie tylko do zmian w państwie takich jak szerzenie oświaty, humanitaryzm, tolerancja, równość wobec prawa i wiele innych ale także pośrednio za ich przyczyna wybuchła rewolucja francuska...