Notatki z działu demografia

Okresy największego wzrostu liczby ludności świata w dziejach ludzkości:
-rewolucja rolnicza;
-rewolucja przemysłowa;
-druga poł. XXw. największy wzrost w historii ludzkości;
-eksplozja demograficzna(pań. biedne; postęp medycyny, lepsze środki higieniczne).

Współczynnik urodzeń(stopa uro.)-WU=U(urodzenia)/Li(liczba ludność.) *1000%;
Współczynnik zgonów(stopa zgon.)- WZ=Z(zgony)/Li * 1000%;
Współ. przyrostu naturalnego(stopa przyr. natu.)- WU=WU-WZ.
Ujemny przyrost naturalny(Rosja, Białoruś, Ukraina, Węgry, Litwa, Łotwa).
Dodatni ale niewielki(Europa Zach., USA, Kanada).
Dodatni-rozwijające się państwa(Azjatyckie, Ameryka Płd., Afryka).

Fazy rozwoju demograficznego:
-I faza(pań. bardzo biedne; urodz. wysokie; przyrost mały; zgony wysokie; 45-60lat);
-II faza(pań. biedne; urodz. wysokie; zgony maleją; przyrost duży; 20-45lat);
-III faza(rozwijające państwa; urodz. wysokie; zgony niskie; przyrost duży; 55-65lat);
-IV faza(bogate pań.; urodz. niskie; zgony niskie; przyrost mały; 65lat i wzwyż).

Średnia długość życia: dużo panów w wieku 30lat umiera na choroby sercowe, stres, nałogi w kraj. bogatych; w kraj. biednych przez kopalnie, trud fizyczny.
W Polsce(71-mężczyźni; 79-kobiety). Równowaga pomiędzy kobietami a men(do 18 więcej mężczyźni, od 60 więcej kobiet).

Współczynnik dzietności-liczba dzieci urodz. na jedną kobietę płodną.
Współczynnik maskulinizacji-liczba men na 100 kobiet(liczba kobiet/liczba men razy 100).
Współczynnik feminizacji-liczba kobiet na 100 men(liczba men/liczba kobiet razy 100).
Współczynnik obciążenia demograficznego-liczba ludności w wieku 0-15lat oraz 65lat i więcej(nie produkcyjny) na 100 osób w wieku 15-64lat(produkcyjny).
W Polsce - 106k/100m. W Afryce(pań. biedne; mniej kobiet niż man; ciężka praca na roli; słaba higiena; liczne porody; zgony przy porodach).

Konsekwencje wysokiego i niskiego przyr. naturalnego na danym obszarze:
-wysoki(słaby rozwój gospodarki; duże bezrobocie; głód; brak wody; brak higieny; choroby; brak mieszkań);
-niski(brak rąk do pracy, specjalistów; zahamowanie wzrostu gospodarczego).

Przyczyny wysokiego i niskiego przyr. natur.:
-wysoki(duża liczba kobiet w wiek rozrodczy; wielodzietny model rodziny; rozwój medycyny; wydłużenie życia; duży współ. dzietności);
-niski(mały współ. dzietności; stare społeczeństwo więc mało dzieci; mało zawieranych małżeństw).

Przyczyny malejącej liczby ludności w Polsce:
-migracje zagraniczne;
-mała liczba urodzeń;
-choroby cywilizacyjne;
-mniej małżeństw;
-więcej rozwodów.

Piramida wieku i płci w Polsce:
-wyrwy w strukturze ludności(mało liczne roczniki urodzeń podczas II WŚ; niż demograficzny lat 60, wiej dojrzały osiągnęły osoby urodzone podczas II WŚ, było mało więc mało dzieci);
-wybrzuszenia w strukturze(wyż powojenny(kompensacyjny; 55-65lat); wyż demograficzny lat 70 i początek lat 80(echem wyż. kompensacyjnego).
Od 2006r. wzrost urodzeń ponieważ w wiek rozrodczy weszły osoby z echa kondensacyjnego.
Prognoza: za kilka lat osoby z wyżu kondensacyjnego przejdą na emeryturę i zwolnią miejsca pracy.

Osób w wieku emerytalnym w Polsce jest ok.13%.
Efekt florydyzacji-próg starości społeczeństwa w państwie co najmniej 19% emerytów.

Obszary środowiska geograficznego(przekształcone przez człowieka):
-ekumena(gęsto zaludnione i intensywnie zagospodarowane np. Europa Zach.);
-paraekumena(mała gęstość zaludnienia i w małym stopniu przekształcony obszar np. Mongolia);
-subekumena(obszar okresowo-przejściowo zamieszkany np. tereny do wypasu owiec, stepy); anekumena(obszar niezamieszkany np. Antarktyda).

Bariery osadnictwa: termiczna; wodna; wysokościowa; świetlna.

Czynniki warunkujące rozmieszczenie ludności:
-przyrodnicze(17% żyje w klim. umiark. i podzwrotnikowym; odległość od morza-25% żyje w pasie 50 km od morza, 50% w pasie 200km od morza; ukształtowanie pow. połowa świata-niziny, równiny nadmorskie i kotliny).
-poza przyrodnicze(sytuacja gospodarcza kraju-bezrobocie; polityczna sytuacja; rozwój przemysłu; obecność dużych miast).

Obszary koncentracji ludności na świecie:
-obszar wschodnio azjatycki-nizina chińska(umiarkowany klimat monsunowy; żyzne gleby; rozwój przemysłu; wysoki naturalny przyrost);
-obszar płd. azjatycki-płw.indyjski(żyzne gleby; dostęp do wody; obszar nizinny; klimat monsunowy zwrotnikowy);
-obszar europejski-Europa zach.(rozwinięty przemysł);
-obszar płn. amerykański-wschodnie wybrzeże(obszar imigracyjny; umiarkowany klimat).

Średnia ilość osób na świecie na km2 to 48. Bangladesz-933; Holandia-393; Chiny-136; Polska-122.

Skutki nadmiernej koncentracji ludności:
-zanieczyszczenia;
-antropopresja(presja demograficzna na środowisko);
-szerzenie chorób;
-duże bezrobocie;
-przestępczość;
-korki na drogach;
-emigracje zarobkowe;
-migracje z miast do wsi(kraj. bogate);
-migracje ze wsi do miast(kraj. biedne).

Obszary koncentracji ludności w Polsce: woj. śląskie(po 300); małopolskie(200-300); dolnośląskie(125-200); łódzkie(125-200); mazowieckie(125-200).

Struktura zatrudnienia:
-I-rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo(27-28%);
-II-przemysł i budownictwo(ok.19%);
-III-sługi(54%);
-IV-usługi wyższego rzędu. marketing.

Zjawisko bezrobocia:
-ludność zawodowo czynna(pracujący; os. bezrobotne(zdolna do pracy, wiek produkcyjny, szuka pracy));
-ludność zawodowo bierna(dzieci, młodzież, emeryci , renciści, osoby zdolne do pracy ale nie chcą).

Stopa bezrobocia=l.bezrobotnych/l.zawodowo czynnych * 100%.

Rodzaje bezrobocia:
-frykcyjne(szuka pracy po szkole, zmienia pracę);
-strukturalne;
-koniunkturalne;
-technologiczne(roboty zastępują ludzi);
-sezonowe(praca jest i nie ma np. turystyka latem);
-ukryte(zatrudnienie jest niewspółmiernie duże).

Przyczyny bezrobocia w kraj. wysoko rozwiniętych:
-dużo emigrantów(pracują za małe pieniądze);
-przemysł zautomatyzowany;
-w usługach(internet zastępuje);
-przenoszenie firm do krajów taniej siły roboczej.
Przyczyny bezrobocia w kraj. rozwijających się: strukturalne; brak pieniędzy na inwestycje; brak kwalifikacji.
W Polsce: upadek państwowych zakładów przemysłowych; upadek PGR-u, bezrobocie strukturalne; wyż demograficzny; zwolnienia po upadku PRL.

Współczynnik aktywności zawodowej(pracujący/aktywni zawodowo * 100%).

Przyrost rzeczywisty=przyr. naturalny+saldo migracji.

Repatriacja-powrót do ojczyzny osób które wcześniej wysiedlono przymusowo. Reemigracja-emigranci, którzy powrócili do ojczyzny.

Rodzaje migracji:
-wewnętrzne(wewnątrz obszary);
-zewnętrzne(pomiędzy obszarami);
-jednokierunkowe(na stałe);
-czasowe(na jakiś czas);
-wymuszone(za chlebem, deportacje, klęski żywiołowe);
-swobodne(rodzinne, klimatyczne, zdrowotne).

Największe fale migracji w dziejach ludzkości:
-wielkie emigracje(1820-1920; do Ameryki Płn. i Płd., głównie Europejczycy);
-wielkie ruchy migracyjne przez II WŚ; upadek systemu kolonialnego(wysokie migracje w Afryce i Azji płd.-wsch.; 1960-rok Afryki, najwięcej państw otrzymało niezależność).

Paneuropeizm-jest to zjawisko dominacji kultury europejskiej w wyniku opanowania przez Europejczyków ameryk i Australii.

Migracje współczesne:
-czynnik ekonomiczny(z obszarów słabo rozwiniętych do wysoko; największym obszarem imigracyjnym jest Europa i Am płn.);
-dobra koniunktura gospodarcza; sytuacja demograficzna);
-migracje na tle politycznym(pod pretekstem gnębień; klęski demograficzne i ekologiczne; przeludnienie; głód; migracje rezydencjalne(ku wybrzeżom).

Państwa z największą liczbą imigrantów: USA, Rosja, Niemcy, Wlk. Brytania, Hiszpania.

Skutki migracji dla kraju emigracyjnego:
-odciążenie rynku pracy;
-zmniejszenie bezrobocia;
-czasowa lub stała utrata zasobów ludzkich;
-rozdzielenie rodzin;
-napływ dewiz.
Dla krajów imigracyjnych:
-obciążenie rynku pracy;
-naturalny przyrost wzrasta;
-może być bezrobocie;
-wkraczanie obcego kapitału rozwój gospodarczy.

Ruchy migracyjne w Polsce:
-migracje inteligencji polskiej po utracie niepodległości w 1795r.;
-emigracja za chlebem na przełomie XIX i XX do Ameryki;
-przemieszczenie związane z I WŚ;
-migracje przez II WŚ;
-przemieszczenie w drugiej poł. lat 40;
-emigracja w latach 70 i 80;
-po przystąpieniu do UE.
Najwięcej polonii w: USA; Niemcy; Brazylia; Kanada; Wlk. Brytania: Francja; Argentyna.

Mniejszości narodowe w Polsce:
-Niemcy(pomorze, woj. Opolskie);
-Białorusini(woj. podlaskie);
-Ukraińcy(woj. Warmińsko-mazurskie, pomorze zachodnie);
-Łękowie;
-Romowie;
-Litwini(Suwalszczyzna).

Rasowe różnice:
-budowa ciała zależy od temperatury panującej na danym terenie(ciepło-wysocy, szczupli, twarz mongoloidalna(mniejsza wielkość, oczy otoczone poduszkami tłuszczu);
-mieszkańcy gór mają powiększoną klatkę piersiową.

Ogólny podział na 3 rasy:
-biała(europoidalna-50%);
-żółta(mongoloidalna-40%);
-czarna(negroidalna-10%).

Podział na 8 ras:
-rasa europejska(ludy Europy, napływowa ludność Ameryk, Australii, Nowej Zelandii, Rosjanie w Azji, Arabowie w Afryce i Azji; jasny kolor skóry, jasne oczy);
-rasa indyjska(Płw. Indyjski; ciemniejsza skóra, czarne proste);
-rasa azjatycka(Azja, na wybrzeżach Ameryki Płn. i na Madagaskarze, Eskimosi, Japończycy; fałda mongolska(skośne oczy), czarne proste włosy, żółtawo-brunatna skóra, mało osób wysokich, wydatne kości policzkowe);
-rasa amerykańska(Indianie obu Ameryk(do rasy żółtej); żółtawo-brunatna skóra z odcieniem czerwonym, czarne proste włosy, duży wystający nos(orli));
-rasa polinezyjska(ludy Polinezji i Mikronezji, wyspy Oceanu Spokojnego; jasny odcień brązu skóry);
-rasa afrykańska(ludność na południe od Sahary; ciemna skóra, wełniste włosy, szeroki płaski nos, grube wargi);
-rasa australijska(aborygeni(rasa czarna); faliste włosy, wystająca twarz);
-rasa melanezyjska(Nowa Gwinea, wyspy Melanezji; niski wzrost, szeroki nos, włosy wełniaste, ciemnobrunatny kolor skóry).
Szczególna mozaika w Ameryce Środ, a Europa jednolita.

Mieszanki ras:
-mulat(biała i czarna, europejska i afrykańska);
-metys(amerykańska i europejska);
-zambo(amerykańska i afrykańska).

Zróżnicowanie językowe: 2/3 ludności świata posługuje się 19 językami które są najbardziej rozpowszechnione;
-1.chiński(wschodnia Azja i Azja Płd-Wsch);
-2.angielski(wys. brytyjskie, USA, Australia, Nowa Zelandia);
-3.hiszpański(Hiszpania, Ameryka Płd.);
-4.Hindi(głównie Indie);
-5.rosyjski(obszar byłego ZSRR);
-6.Arabski(Bliski wschód, Afryka Płn.);
-7.Bengalski(Bangladesz, Indie);
-8.Portugalski(Brazylia, Portugalia).

Podstawowy podział języków:
-oficjalne urzędowe w ONZ(angielski, chiński, francuski, rosyjski, niemiecki, hiszpański, arabski);
-języki martwe(łacina, sanskrypt, starogracki, esperanto).

Najbardziej liczne rodziny językowe:
-1.Rodzina indoeuropejska(grupa ablańska-ablański; gr. bałtycka-litewski, łotewski; gr.celtycka-irlandzki, walijski, bretoński, szkodzki, mański; gr.germańska-niemiecki, angielski, norweski, islandzki, duński, szwedzki, fryzyjski, flamancki; gr. cheleńska-grecki; gr.romańska-włoski, francuski, prowansalski, hiszpański, kataloński, portugalski, rumuński, sardyński);
-2.Rodzina Uralska(gr.ugrofińska-węgierski, fiński, estoński, lapoński).

Zróżnicowanie religijne ludności świata: główne religie(chrześcijaństwo-Europa, obie Ameryki-35% ludności świata; islam-Azja Mniejsza, Afryka płn.-20%; hinduizm-15%; buddyzm i inne chińskie-5-7%; Judaizm).
Judaizm-najstarsza na świecie, żydowska, Tora(św. księga), Szabat, zakaz jedzenia wieprzowiny.
Chrześcijaństwo(odłam Judaizmu): Katolicyzm(odłam chrześcijaństwa)-Europa zach. środ., Ameryka Płd., środkowa Afryka; Protestantyzm-Wlk. Brytania, Niemcy, Skandynawia, Australia, USA, Grenlandia, Afryka Płd.; Prawosławie-Europa wsch.; Islam- sunnici i szyici-płn. Afryka, Bliski Wschód; Hinduizm-podział na kasty, wielobóstwo, reinkarnacja-Indie, Nepal; Buddyzm-Mongolia, Tybet(odmiana Tybetańska), Japonia; Konfucjonizm-Japonia.