Państwo

Trójpodział władzy- powstała w czasach oświecenia idea, której autorem był Monteskiusz, zakładała wprowadzenie podziału władzy państwowej na 3 niezależne od siebie władze: ustawodawczą (legislatywa), wykonawczą (egzekutywa), sądowniczą (judykatywa); występuje aktualnie w większości państw demokratycznych. Państwo- suwerenna jednostka geopolityczna, która ma ludność, sprawuje za pomocą aparatu przymusu władzę na danym terytorium, wypełniając określone cele; ma zdolność do wchodzenia w relacje międzynarodowe. Funkcje państwa- zewnętrzne: obrona granica państwowych, prowadzenie polityki zagranicznej; wewnętrzne: prawodawcza (tworzy prawo), porządkowa (pilnuje porządku i bezpieczeństwa), administracyjna (zarządza terytorium za pomocą urzędników), gosp-organizacyjna (zarządza gosp i finansami), socjalna (zapewnienie godnych warunków życia), kulturalno-oświatowa (służy rozwojowi intelektualnemu). Państwo unitarne (jednolite)- państwo mające jednolite systemy prawa i organów państwowych oraz jednolite obywatelstwo; może mieć ustrój scentralizowany lub zdecentralizowany; najbardziej powszechna forma terytorialnej organizacji państwa. Państwo złożone- państwo niejednolite, którego części składowe mogą być połączone na zasadach unii, federacji lub konfederacji. Monarchia- ustrój, w którym na czele państwa stoi monarcha będący suwerenem. Monarchia absolutna- ustrój, w którym osoba panująca skupia w swoim ręku wszystkie rodzaje władzy, np. Arabia Saudyjska. Monarchia konstytucyjna- kompetencje panującego są ograniczone przez konstytucję, która szczegółowo określa sposób sprawowania władzy, np. do końca XVIIIw UK. Monarchia parlamentarna- ustrój polityczny, w którym kompetencje głowy państwa są ograniczone do funkcji reprezentacyjnych. Głowa państwa jest symbolem państwowości i jednolitości władzy państwowej, ale realną władzę sprawuje parlament i odpowiedzialny przed nim politycznie rząd z premierem, np. UK. Republika- ustrój, w którym suwerenem jest cały naród, a władza prawodawcza jest sprawowana przez organ pochodzący z wyborów. System parlamentarno-gabinetowy- zakłada odpowiedzialność polityczną rządu przed parlamentem; występuje w większości państw europejskich, np. UK, PL, Włochy. System kanclerski- odmiana systemy parl-gab, dla którego charakterystyczna jest silna pozycja szefa rządu; nazwa pochodzi od urzędu kanclerza- szefa rządu RFN. System parlamentarno-komitetowy- nie występuje klasyczny podział władz; władza jest jednolita; najwyższym organem władzy jest parlament, rząd natomiast działa jako jego komitet wykonawczy, np. Szwajcaria. System prezydencki- prezydent ma pełnię władzy wykonawczej, nie odpowiada politycznie przez parlamentem, ponosi jedynie odpowiedzialność konstytucyjną, np. USA, Rosja. Demokracja- rządu ludu; ustrój, w którym najważniejsze decyzje państwowe podejmuje większość obywateli, którzy mają zagwarantowane prawo głosu oraz inne prawa i wolności polityczne. Demokracja bezpośrednia- demokracja, w której decyzje są podejmowane bezpośrednio przez wszystkich obywateli; formy: referendum, plebiscyt, inicjatywa obywatelska. Demokracja pośrednia- demokracja, w której decyzje są podejmowane przez przedstawicieli wyznaczonych w wyborach przez wszystkich obywateli i zgromadzonych w przedstawicielskim organie władzy, np. w sejmie. Totalitaryzm- reżim polityczny będący zaprzeczeniem ustroju demokratycznego, w którym o losie państwa i wszystkich obywateli decyduje tylko mała grupa osób lub jednostka; cechy: dominacja jednej ideologii, kult wodza, indoktrynacja, propaganda, rozbudowany aparat przymusu, brak pluralizmu politycznego, ekspansywność wew i zew. Autorytaryzm- reżim polityczny stanowiący rozwiązanie pośrednie między demokracja a totalitaryzmem, zachowujący pozory demokracji przy stosowaniu niektórych metod totalitarnych; władza opiera się przeważnie na autorytecie, charyzmie przywódcy; dopuszcza istnienie pluralizmu i wolności słowa, ale tylko w wąskim zakresie i pod kontrolą. Konstytucja- akt normatywny o najwyższej mocy prawnej w państwie, który ustanawia zasady systemu politycznego danego państwa oraz określa prawa i obowiązki obywatelskie; funkcje: prawna (stanowi podstawę całego systemu prawnego), ustrojotwórcza (zawiera najważniejsze zasady funkcjonowania państwa), integracyjna (formalne przekształcenie zbiorowości społecznej w byt polityczno-prawny), narodowotwórcza (może stworzyć nowe państwo, np. USA). Zgromadzenie narodowe- połączone obie izby parlamentu polskiego zwoływane pod przewodnictwem marszałka sejmu tylko na specjalne okazje, np. na zaprzysiężenie prezydenta. Immunitet- przywilej chroniący osoby pełniące określone funkcje przed pociągnięciem do odpowiedzialności sądowej. Immunitet parlamentarny- przywilej przysługujący parlamentarzystom z racji pełnienia przez nich urzędu; nie pozwala na aresztowanie lub zatrzymanie parlamentarzysty bez zgody sejmu lub senatu. Korupcja- pozyskiwanie korzyści majątkowych przez nadużywanie swojego stanowiska publicznego; może przybrać różne formy zależnie od skali, np. łapówkarstwo, kleptokracja. Nepotyzm- faworyzowanie członków rodziny podczas obsadzania stanowisk i przydzielania godności, rozdzielanie urzędów wg pokrewieństwa, a nie kwalifikacji. Sejm: izba niższa; rok założenia- 1493, marszałek- Ewa Kopacz, V-ce marszałkowie: Grabarczyk, Grzeszczak, Kuchciński, Nowicka, Wenderlich; 460 członków (PO 206, PSL 29, PiS 138, RP 41, SLD 26, Sol PL 17, niezrzeszeni 3); VII kadencja; ostatnie wybory: 9.10.2011; kadencja: 4 lata; wiejska 4/6/8. Senat: izba wyższa, rok założenia: 1493; marszałek: Bogdan Borusewicz, v-ce Marszalkowie: Pańczyk-Pozdziej, Wyrowiński, Karczewski; wiejska 6; kadencja: 4 lata; 100 senatorów(PO 63, PiS 29, PSL 2, Sol PL 2, niezależni 4).Prezydent RP- najwyższy przedstawiciel polskich władz, najwyższy organ państwa w zakresie władzy wykonawczej, zwierzchnik Sił Zbrojnych RP, reprezentuje kraj za granicą. Siedzibą Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1922–1926 i 1989–1993 był Belweder, w latach 1926–1939 Zamek Królewski, od 1993 jest nią Pałac Prezydencki. Data utworzenia: 11.12.1922, pierwszy: Gabriel Narutowicz. Kadencja: 5 lat; G. Narutowicz, S. Wojciechowski, I. Mościcki x2, B. Bierut, W. Jaruzelski, L. Wałęsa, A. Kwaśniewski x2, L. Kaczyński, B. Komorowski (6 sierpnia 2010). Rada Ministrów: konstytucyjny organ władzy wykonawczej w Polsce; premier: D. Tusk, v-ce premier: J. Piechociński.> Mazowiecki, Bielecki, Olszewski, Pawlak, Suchocka, Pawlak, Oleksy, Cimoszewicz, Buzek, Miller, Belka, Marcinkiewicz, Kaczyńska, Tusk. Gmina (podst jednostka samorządu, jej org to Rada Gminy i Wójt/ Burmistrz/ Prezydent), powiat (org są Rada Powiatu, Zarząd Powiatu- skład: Starosta jako przewodniczący, Vce Starosta i pozostali członkowie), województwo (org są Sejmik Woj i Zarząd Woj- wybierany przez Sejmik; skład: Marszałek Woj jako przewodniczący, Vce Marszałek/ 2 Vce Marsz i pozostali członkowie).