Podboje Aleksandra Macedońskiego

W V w.p.n.e., po zwycięstwie nad persami, Ateny stały się najpotężniejszą polis w Helladzie. Korzystając z tego, Ateńczycy założyli Związek Morski. Nazywano tak sojusz miast-państw, którego celem była walka z Persami aż do uwolnienia spod ich panowania wszystkich Greków. Początkowo wiele polis chętnie przystępowało do związku, jednak szybko przekonały się, że opieka Ateńczyków może być kłopotliwa oraz kosztowna. Często bowiem traktowali sprzymierzeńców jak swych poddanych, a wspólnie składki przeznaczali na powiększanie własnej floty lub rozbudowę polis. Państwa, które chciały wycofać się ze Związku Morskiego, siłą zostały zmuszone do posłuszeństwa. Opór niewielkich polis okazał się bezskuteczny, ponieważ flota ateńska całkowicie opanowała Morze Egejskie.

Pozycja Aten niepokoiła pozostałe miasta-państwa. szczególnie Sparta nieprzychylnie odnosiła się do wzrostu potęgi rywala. Nieporozumienia między państwami spowodowały pod koniec V w.p.n.e. wybuch tzw. wojny peloponeskiej. Zwyciężyła w niej Sparta, ale do Grecji spokój nie powrócił. Najsilniejsze miasta-państwa nadal usiłowały narzucić pozostałym swoje zwierzchnictwo, co prowadziło do kolejnych konfliktów. Spory skłóconych Hellenów wykorzystał Filip II, władca Macedonii - krainy leżącej na północ od Grecji. W krótkim czasie uczynił ze swojego królestwa najpotężniejsze państwo w regionie, a następnie w 338 r.p.n.e. pokonał siły greckie w bitwie pod Cheroneą. Ogłosił się wówczas przywódcą całej Hellady. Największym marzeniem Filipa II był podbój Persji, lecz w trakcie przygotowań do wyprawy został zamordowany przez jednego ze swoich dworzan. Po śmierci Filipa II wybuchł bunt greckich polis, pragnących uwolnić się spod panowania chwilowo osłabionej Macedonii. W tym czasie na czele państwa macedońskiego stanął najstarszy syn Filipa II - Aleksander - który okazał się doskonałym wodzem i szybko poskromił Greków. Teby, przewodzące sojuszowi antymacedońskiemu, zostały zburzone, a ludność sprzedano w niewolę. Pozostałych Hellenów władca zmusił, aby razem z nim wyruszyli na wojnę z Persją.

Wyprawa rozpoczęła się w 334 r.p.n.e., gdy siły macedońskie dotarły do Azji Mniejszej. Państwo perskie było wówczas dużo słabsze niż za rządów Kserksesa, dlatego wojska Aleksandra szybko zajmowały kolejne miasta i prowincje. Świetnie zorganizowana armia już w pierwszym starciu z Persami, nad rzeką Granik, udowodniła swą przewagę. Rok później, pod Issos na drodze Aleksandra stanął sam władca Persji - Dariusz III. Wojska perskie poniosły jednak całkowitą klęskę, a on sam uciekł z pola bitwy. Macedończycy szybko opanowali wówczas Syrię, Palestynę oraz Egipt. Kiedy armia skierowała się do Mezopotamii, doszło do kolejnej wielkiej bitwy między wojskami władców obu państw.

W 331 r.p.n.e. pod Gaugamelą ponownie zwyciężył Aleksander, a Dariusz uciekł z pola walki. W końcu władcę Persji zamordował jeden z jego dowódców. Wkrótce Macedończycy wkroczyli do stolicy Persji - Persepolis - a w ich rękach znalazło się całe imperium perskie. Później wojska Aleksandra dotarły do Afganistanu i do granic Indii. Dopiero tam wyczerpani wieloletnimi walkami żołnierze zbuntowali się przeciwko wodzowi. Pod ich naciskiem musiał zrezygnować z dalszych wypraw. Po opanowaniu ogromnego państwa Aleksander uznał się za spadkobiercę władcy Persji. Poślubił jego córkę i zaczął nosić perskie stroje, a wysokie stanowiska w armii powierzał niedawnym wrogom - Persom. Wielu Macedończyków czuło się takim postępowaniem urażonych i buntowało się przeciwko królowi. Potrafił on jednak zmusić swoich rodaków do uległości, często stosując okrutne metody. W następnych stuleciach, w uznaniu dla czynów i talentu dowódczego Aleksandra Macedońskiego, nadano mu przydomek Wielki.