Oświecenie.

Druga połowa XVIII wieku to okres wspaniałego rozkwitu nauki i kultury polskiej . Nie zdołał go przerwać nawet pierwszy rozbiór Polski ,mimo ,że działalność przedstawicieli ściśle wiązała się z programem reform politycznych. Starania zwolenników postępu i samego monarchy doprowadziło do znacznej poprawy stanu szkolnictwa , zaniedbanego w poprzednich dziesięcioleciach. W 1765 roku Stanisław August Poniatowski powołał do życia szkołę Rycerską . Była ona pierwszą uczelnią rycerską w naszym kraju . Osiem lat później na myśl decyzji sejmu i króla powstała Komisja Edukacji Narodowej – pierwsze ministerstwo oświaty w Europie . Sprawami programu nauczania i podręczników zajęło się towarzystwo do ksiąg elementarnych . Ostatni król , także był mecenasem sztuki . Swoją opieką otaczał rodzimych literatów , uczonych, malarzy i architektów . Wielu z nich dzięki temu mogło się kształcić za granicą i tam poznawać nowe poglądy na świat . Wśród licznych twórców tego okresu na uwagę najbardziej zasługują : Franciszek Bohomolec - redaktor czasopisma „Monitor” , Adam Naruszewicz – autor „ Historii narodu polskiego „, Ignacy Krasicki – twórca licznych satyr, a także poematów np. „Myszeida „ oraz Julian Ursyn Niemcewicz - poseł Sejmu Wielkiego , współtwórca ” Gazety Narodowej i Obcej „ . Pismo to ukazujące się od 1790 , szybko osiągnęło miano najlepszych francuskich czy angielskich . Epoka oświecenia to też okres zagraniczni . Największą sławę zdobyli malarze : teatru Narodowego , kierowanego przez aktora i dramatopisarza Wojciecha Bogusławskiego .Staraniem ostatniego króla przybywali do naszego kraju znani i cenni artyści zagraniczni . Największą sławę zdobyli malarze : Marcello Bacciarelli i Canaletto oraz nadworny architekt Stanisława Augusta Dominik Merlini . Wspaniałym architektonicznym przykładem „ nowych czasów „ była Warszawa .W stolicy powstały piękne budowle : kościoły , pałace ,domy bankowe oraz kamienice mieszczańskie . Wznoszono je zarówno w stylu późnobarokowym , jak i klasycystycznym ( popularne w całej ówczesnej Europie) .Odnowiono zamek królewski ozdabiając go obrazami i rzeźbami , a w łazienkach powstała podmiejska rezydencja królewska ze słynnym pałacem na wodzie. Ożywienie , które zapanowało w dziedzinie filozofii w XVIII wieku , sprawiło , że okres ten nazywa się także wiekiem filozofów . Ówcześni myśliciele byli przekonani , iż o rozwoju człowieka decyduje racjonalna edukacja , a społeczeństwo rozwija się dzięki postępowaniu nauki . Dlatego dążono do stworzenia nowoczesnego szkolnictwa , a także zakładano liczne akademie i towarzystwa naukowe . Dawny język uczonych – łacinę – zastąpił język francuski. Do głównych kierunków filozofii w oświeceniu należały empiryzm i racjonalizm . Pierwszy nurt reprezentowany m.in. przez Anglika Johna Lucka zakładał , że . wiedz człowieka bierze się z doświadczenia . Natomiast dla przedstawicieli racjonalizmu najważniejszy był rozum . Francuscy racjonaliści uważali , że osiągnięcia nauki i techniki potrafi wykorzystać tylko człowiek rozumny nazywany przez nich „ oświeconym „. Oba nurty wpłynęły na upowszechnienie się krytycznego myślenia odnoszącego się do zagadnień rozstrzyganych dotąd przez zasady wiary . Oprócz zainteresowania nowymi ideami filozoficznymi w oświeceniu zastanawiano się także nad ulepszeniem systemów sprawowania władzy i ustrojów państw . Jednym z głównych myślicieli epoki Jean - Jacques Rousseau w swoim dziele „ Umowa społeczna : głosił hasła równości . Twierdził , że rządy w państwie powinien sprawować ogół społeczeństwa , a za najlepszy ustrój uznawał republikę . Ponadto uważał , że człowiek jest dobry z natury , jednak jego zepsucie wynika z rozwoju cywilizacji. W dziele „ Emil, czyli o wychowaniu „sprzeciwiał się panującemu wówczas systemowi szkolnemu iż upowszechniał ideę wychowania dzieci w zgodzie z naturą , podkreślając istotną rolę uczuć oraz spontaniczności.