Wulkanizm.

Tajemnicze i groźne wulkany, z których wydobywają się płomienie oraz potoki gorącej lawy, od dawna rozbudzają wyobraźnię człowieka. Starożytni Grecy jeden z nich, Etnę, uważali za siedzibę boga ognia i kowali - Hefajstosa. Dla ludzi z epoki średniowiecza były one bramami piekła. Równocześnie z wyobrażeniami religijnymi dotyczącymi wulkanów rozwijała się wiedza naukowa na ich temat. Dzięki niej wiemy, że wybuchy wulkanów są efektem działania sił pochodzących z wnętrza Ziemi. Magma, znajdująca się w płaszczu Ziemi pod wysokim ciśnieniem, w naturalny sposób przemieszcza się w miejsca o niższym ciśnieniu. Wędrując ku górze, napotyka w skorupie ziemskiej pęknięcia,przez które wydobywa się na powierzchnię. Magma wydostająca się na powierzchnię nosi nazwę lawy, a sam proces jej wydobywania nazywamy erupcją. Oprócz lawy na powierzchnię wydostają się także gazy i materiały piroklastyczne - popioły, bomby wulkaniczne oraz drobne bryłki zastygłej lawy, zwane lapillami. Erupcje mają miejsce na powierzchni lądów lub na dnie mórz oraz oceanów. Wydobywanie się lawy zachodzi punktowo lub też wzdłuż szczelin. W pierwszym przypadku produkty erupcji wydostają się przez krater, będący elementem wulkanu, w drugim natomiast przez podłużne szczeliny w skorupie ziemskiej, na przykład w strefie ryftowej. Większość wulkanów powstała na granicach płyt litosfery, między innymi na ryftach oceanicznych. Stożki wulkaniczne występują także w miejscach pęknięć tektonicznych na kontynentach (np. Wielkie Rowy Afrykańskie). Ponadto tworzą się one nad plamami gorąca, występującymi w górnym płaszczu Ziemi. Stamtąd rozpalona magma przebija się przez skorupę ziemską i pod postacią lawy wydobywa się na powierzchnię. W ten sposób powstały na przykład wulkany znajdujące się na Hawajach. Spośród kilku tysięcy wulkanów ponad 600 uważa się za czynne. Wiele z nich występuje wokół Oceanu Spokojnego, tworząc tak zwany Ognisty Pierścień Pacyfiku. W europie czynne wulkany znajdują się we Włoszech, w Grecji oraz na Islandii. Na terenie dzisiejszej Polski, w odległej przeszłości geologicznej, również były czynne wulkany. Świadczy o tym obecność skał wulkanicznych na przedpolu Sudetów, w Karpatach oraz na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej. Zjawiska wulkaniczne prowadzą przede wszystkim do zmian w krajobrazie. Silne erupcje powodują powstawanie wysp na morzach, a niekiedy przyczyniają się nawet do ich małego zniszczenia. Przypuszcza się, że nadmierna ilość pyłów wulkanicznych emitowanych do atmosfery mogła przyczynić się do zmian klimatu w odległych okresach geologicznych. Duże ilości popiołów wulkanicznych użyźniają glebę, sprzyjając wzrostowi roślin i stwarzając dogodne warunki do działalności rolniczej. Widowiskowość erupcji niektórych wulkanów sprawia, że stają się one atrakcjami turystycznymi na skalę światową. Nie można jednak zapominać, że niespodziewane wybuchy wulkanów wielokrotnie powodowały śmierć wielu tysięcy ludzi. Wybuchy podmorskich wulkanów wywołują tsunami, których katastrofalne skutki nieraz odczuli mieszkańcy wysp Archipelagu Malajskiego. Jeśli myślimy o wulkanach wyobrażamy sobie ich erupcje - wyrzucane w powietrze gazy, chmury popiołu, a także spływającą po stokach lawę, niszczącą wszystko, co napotka na swojej drodze. Przyznajmy, że jest to widok niezbyt przyjazny człowiekowi. Choć jednocześnie fascynujący ... Stożki wulkaniczne to góry niezwykłe, które mogą pojawić się nagle, rosnąc w niespodziewanie krótkim czasie na wysokość kilkuset metrów. Z popiołów oraz bomb wulkanicznych powstaje skała osadowa zwana tufem, w której tworzą się czasem nietypowe formy skalne o kształtach grzybów czy kominów.