Gleby i roślinność na Ziemi

Na pograniczu litosfery, atmosfery, hydrosfery a także biosfery wykształciły się gleby. Sfera gleb nazywana jest pedosferą. Gleby są jednym z najważniejszych bogactw naturalnych wykorzystywanych w działalności gospodarczej człowieka. Stanowią podłoże, na którym mogą rozwijać się rośliny, czerpiąc niezbędne do życia składniki. Gleba, będąca zewnętrzną powłoką litosfery, składa się z cząstek mineralnych oraz organicznych, a także z wody i powietrza. W skład gleby wchodzi wiele pierwiastków. Jednak tylko kilka z nich odgrywa istotną rolę w życiu i rozwoju roślin. Należą do nich: azot, fosfor, wapń, magnez i żelazo.

Gleby są rezultatem procesów glebotwórczych, polegających na przekształcaniu zwietrzeliny w wyniku działania wody, powietrza, bakterii oraz innych organizmów żywych. O tempie o rodzaju tych procesów decydują czynniki glebotwórcze. Jednym z najważniejszych czynników glebotwórczych jest klimat. Od niego zależy charakter oraz tempo procesów glebotwórczych. Niektóre typy gleb występują wyłącznie w obrębie określonej strefy klimatyczno - roślinnej. Gleby takie są nazywane strefowymi. Natomiast gleby, których zasięg nie ogranicza się wyłącznie do jednej strefy, noszą nazwę gleb astrefowych. Ich rozmieszczenie jest związane między innymi z występowaniem w podłożu wody lub określonych typów skał. Jeśli chodzi o poziomy glebowe to w wyniku procesu glebotwórczego, trwającego niekiedy tysiące lat, powstają poziomy glebowe. Tworzą się one wskutek nagromadzenia lub wynoszenia cząstek mineralnych, organicznych, a także wody i powietrza. Poszczególne poziomy glebowe różnią się grubością, barwą, składem chemicznym oraz zawartością materii organicznej.

Ściółka - tworzy płytką warstwę słabo rozłożonych szczątków organicznych: liści i traw.

Poziom próchniczny - decyduje o żyzności gleby. W jego skład, oprócz ziaren skalnych, wchodzą substancje pochodzące z rozkładu szczątków roślinnych oraz zwierzęcych. Próchnica jest dla roślin źródłem cennych składników mineralnych.

Poziom wymywania - stąd wody opadowe lub roztopowe, które wsiąkają w glebę, wymywają związki mineralne i substancje organiczne. Dlatego poziom ten zazwyczaj ma jaśniejsza barwę od poziomów, z którymi graniczy.

Poziom wmywania - stano najbogatszą w związki chemiczne warstwę gleby. Tu osadzają się składniki wypłukane z poziomów położonych wyżej.

Zwietrzelina skały macierzystej - jest usytuowana pod poziomem wmywania. Skała macierzysta- stanowi niezwietrzałą część skały, która nie uległa procesom glebotwórczych. Typowymi glebami strefowymi są między innymi gleby brunatne, bielicowe oraz czarnoziemy. Występują one w strefie klimatów umiarkowanych, a więc również w Polsce. Na obszarach porośniętych przez lasy liściaste i mieszane występują gleby brunatne. Mają one słabo wykształcony poziom wymywania, natomiast ich poziom próchniczny osiąga znaczną grubość. Brunatną barwę nadają im tlenki i wodorotlenki żelaza. Gleby te są zaliczane średnio do żyznych.

Gleby bielicowe - są mniej żyzne od gleb brunatnych. Powstają na obszarach występowania lasów iglastych. Mają słabo rozwinięty poziom próchniczny i bardzo wyraźnie wykształcony poziom wymywania. Posiada ibn charakterystyczną, białą barwę. To od niej pochodzi nazwa - gleby bielicowe.

Czarnoziemy - należą one do najżyźniejszych gleb na świecie. Powstają przy udziale roślinności trawiastej (stepowej). Czarnoziemy mają bardzo dobrze wykształcony poziom próchniczny, którego grubość często przekracza metr. Natomiast do gleb astrefowych zalicza się między innymi gleby bagienne, mady oraz rędziny. Ich powstanie jest związane z występowaniem określonych skał w podłożu oraz ze specyficznymi warunkami wodnymi.