Porównaj totalitaryzm hitlerowski i stalinowski

U podłoża totalitaryzmów hitlerowskiego i stalinowskiego leży coś, co w ogóle charakteryzowało okres międzywojenny XX wieku. Większość Europy uległa, bądź skłaniała się ku ustrojom autorytarnym, nie demokratycznym. Wspomnieć wypada Włochy - ojczyznę faszyzmu, Hiszpanię z rodzącą się po wojnie domowej dyktaturą gen. Franco, Niemcy i Rosję sowiecką rządzone praktycznie jednoosobowo czy takie kraje jak Polska z ?kultem? Marszałka Piłsudzkiego. Nastroje autorytarne wzmacniał prawdopodobnie kryzys gospodarczy z lat 30. który wymagał określonej, twardej polityki gospodarczej i pieniężnej a także rozczarowanie po klęsce świata przedwersalskiego - dla krajów przegranych upokorzenie a dla zwycięzców trudności gospodarcze.

Totalitaryzmem nazywamy doktrynę polityczna uzasadniającą skrajny centralizm w ustroju politycznym państwa oraz potrzebę ingerencji władz państwowych we wszystkie dziedziny życia społecznego przy jednoczesnej likwidacji wszelkich form samorządności obywateli, także system polityczny realizujący tą doktrynę w postaci pa?stwa totalitarnego. Charakteryzują go: wprowadzenie systemu jednopartyjnego (NSDAP w Niemczech i WKP(b) u sowietów), zapewnienie partii rządzącej nie tylko monopolu politycznego, ale też ideologicznego i ekonomicznego, poprzez poddanie środków masowego przekazu (prasa, radio i kino- te dwa ostatnie szczególnie w Niemczech; wcześniej te media nie były propagandowo docenione) i zarządzania gospodarką centralnej kontroli, rozbudowanie aparatu policyjno-wojskowego, zniewolenie społeczeństwa terrorem policyjnym wymierzonym przeciw wszystkim potencjalnym przeciwnikom. Gospodarkę sowiecka poddano regułom centralnego zarządzania. Odrzucono zasady gospodarki rynkowej, zlikwidowano prywatną własność w miecie i na wsi. Do monstrualnych rozmiarów rozbudowano administrację i sprawozdawczość. Całą gospodarkę poddano kontroli służb bezpieczeństwa, które wszędzie dopatrywały się sabotażu i dywersji. W Niemczech kapitał popierał Hitlera najpierw w złudnym przekonaniu, że uda się go kontrolować, potem z akceptacji nadrzędnych celów polityki Hitlera - ekspansji i panowania w Europie i na świecie.

W wyniszczonej I wojną światową i rewolucją Rosji Sowieckiej po śmierci Lenina do władzy dochodzi Stalin - kreatura uparta, pracowita i wytrwała, o pokrętnym umyśle. Stalin, który jeszcze za życia wodza rewolucji zdobył ogromne wpływy w aparacie partyjnym (wykonując pracę administracyjną, której nikt nie chciał się podjąć), stał się podejrzliwym, z czasem coraz okrutniejszym tyranem. ?Odziedziczył? system obozów pracy przymusowej GUŁAG i z czasem doprowadził do jego rozwinięcia. Ulegle mu służby policyjne z wielką gorliwością dostarczały mu darmowej siły roboczej - Wrogów Ludu. Paradoksalnie - co kilka lat oni sami zasilali ich szeregi. Przymusowa kolektywizacja przyniosła pięć milionów ofiar i dwa razy tyle uwięzionych w obozach pracy. Od początku 1933 roku liczba ta już nigdy się nie zmniejszyła (spadla dopiero kilka lat po śmierci Stalina). Za pomocą polityki terroru Stalin wyeliminował wszystkich potencjalnych i domniemanych konkurentów do władzy. Wymordował wszystkich współpracowników Lenina. Praca przymusowa przestała być zjawiskiem marginalnym, jak za czasów Lenina, stając się ważna i integralną częścią gospodarki, przy czym OGPU zarządzało dużymi terenami Syberii i Środkowej Azji. Przykładowo przy budowie kanału Białomorskiego, pokazowej budowy Stalina, zatrudniono ponad 300 tys. więźniów.
Polityka terroru doprowadziła do poważnego osłabienia armii sowieckiej - podczas czystki w 1937 wymordowano 70% wyższej kadry oficerskiej, 3000 wyższych oficerów tajnej policji i 90% prowincjonalnych oskarżycieli publicznych.
Niemcy Republiki Weimarskiej z inflacją, która co prawda uwolniła przemysł niemiecki od balastu zadłużenia, co umożliwiło (m.in. dzięki ogromnym środkom inwestycyjnym z Ameryki) ogromny wzrost produkcji i eksportu, ale też powodowała, że dochody realne ludności były w najlepszym razie o 6% niższe od poziomu przedwojennego. Wysoki był też poziom bezrobocia: od 18% w 1926 do aż 43,7% w 1932. Niemcy, zmęczeni politykowaniem, przerażeni możliwością przechwycenia władzy przez komunistów (w wyborach w listopadzie 1932 zdobyli 100 miejsc wobec 196 nazistów) umożliwili Hitlerowi objęcie władzy. Już 28.02.1933 (po podpaleniu Reichstagu) Hitler wydal dekret wyjątkowy o ochronie narodu i pa?stwa, uzupełniony innym, przeciwko zdradzie wymierzonej w naród niemiecki i zdradliwym machinacjom. Najważniejszy fragment tego dekretu brzmi następująco;
Artykuły 114-118, 123-124 i 153 Konstytucji Rzeszy Niemieckiej są czasowo anulowane. W konsekwencji ograniczenie wolności osobistej, prawa do swobodnego wyrażania opinii, w tym wolności prasy, stowarzyszeń, zgromadzeń, kontrola listów, telegramów i rozmów telefonicznych, przeszukania w domach i konfiskaty oraz ograniczeń własności są dopuszczalne ponad granice ustalone dotychczas przez prawo.
Dekret ten, pozostając w mocy do 1945, dawał Hitlerowi pełne możliwości stworzenia pa?stwa totalitarnego; stanowił podstawę jego rządów. W tym różnił się on od Stalina, który przejmował i stosował władzę bardziej ponad prawem niż względem niego. W następstwie dekretu i dziki ustawie o uprawnieniach Hitler praktycznie obalił konstytucję i prawny rząd. Opozycję zlikwidowano aresztowaniami. Głównych komunistycznych przywódców zlikwidowano (tych, którzy uciekli do Sowietów spotkał podobny los). Zdelegalizowano wszystkie partie poza narodowo socjalistyczną. Mając za wzór dojrzały model sowiecki, Hitler stworzył aparat terroru i machin policyjnego pa?stwa szybciej nawet niż Lenin, a wkrótce rozmiary tego zjawiska dorównały stalinowskiemu reżimowi. Pierwszy obóz koncentracyjny założony został już 22.03.33 w Dachau. Jego otwarcie poprzedziło stosowne ogłoszenie w prasie. Podobnie jak w Rosji sowieckiej, Hitler ustanowił nazistowskie sądy ludowe (wynalazek leninowski). Uważał si? za socjalistę, a istota socjalizmu polegała według niego na gotowości każdej jednostki czy grupy do współdziałania w polityce narodowej. Tak wic nie miało znaczenia, kto był właścicielem fabryki, o ile jej właściciele wykonywali polecenia. ?Dlaczego mielibyśmy socjalizować banki i fabryki? Socjalizujemy ludzi? mówił. W 34. przeprowadził czystkę. Postanowił zamordować wszystkich swoich politycznych wrogów jednoczenie, a przy okazji wyrównać stare długi. Zuchwałość tej czystki zainspirowała Stalina do czystek 1936-38. Z kolei polityka narodowościowa Stalina polegająca na wysiedlaniu i eksterminacji całych narodów zachęciły Hitlera do przeprowadzenia swoich wojennych planów, które miały na celu całkowitą zmianę demografii Europy Wschodniej.

Tym, co różniło nazizm od stalinizmu był zadekretowany rasizm w Niemczech. Zgodnie z naturą Stalina, jego antysemityzm był głęboko ukryty.

Obie te formy totalitaryzmu były ze sobą związane w procesie ich historycznego rozwoju. Tak jak wojna umożliwiła Leninowi przechwycenie władzy, a niemiecki ?wojenny socjalizm? podsunął mu politykę ekonomiczną, tak samo istnienie stalinowskiego pa?stwa z jednopartyjna kontrolą nad wszystkimi aspektami życia publicznego i usystematyzowanym relatywizmem moralnym oferowało model tym wszystkim, którzy nienawidzili społeczeństwa liberalnego, demokracji parlamentarnej i praworządności. System ten zachęcał do naśladowania i rodził strach. Ci, którzy bali si? go najbardziej, przejawiali skłonność do imitowania go w momencie tworzenia własnych kontrmodeli jego metod. Totalitaryzm lewicy dawał pożywkę dla totalitaryzmu prawicy. Model przeciwny stal się jeszcze potworniej ambitny, a strach napędzający jego tworzenie jeszcze silniejszy. O ile dzięki leninizmowi narodził się faszyzm Mussoliniego. o tyle stalinizm umożliwił powstanie hitlerowskiego nazizmu.