Postacie historyczne jako bohaterowie dzieł literackich. Porównaj wybranych bohaterów literackich z ich historycznymi pierwowzorami.

TEMAT:
Postacie historyczne jako bohaterowie dzieł literackich. Porównaj wybranych bohaterów literackich z ich historycznymi pierwowzorami.

**PLAN RAMOWY WYPOWIEDZI
I WSTĘP: Bohaterowie literaccy odzwierciedleniem pierwowzorów historycznych i utrwaleniem prawdy o epoce.

II ROZWINIĘCIE:
1. Roland przykładem średniowiecznego bohatera i rycerza.
• Prawda historyczna a fikcja literacka.
• Ponadczasowy archetyp rycerza w literaturze ogólnoświatowej.
2. Wesele L.Rydla impulsem do stworzenia dramatu pod tym samym tytułem.
• Postaci „Wesela” podzielone na dwie kategorie: osoby i osoby dramatu.
• Pierwotne zamierzenie S. Wyspiańskiego.
• Celowość występowania postaci historycznych np. J.Szeli, Zawiszy Czarnego, Wernyhory.
3. Bohaterowie historyczni jako bohaterowie literatury faktu- „Kamienie na szaniec”
• Prawdziwe postaci impulsem do stworzenia bohaterów literackich.
• Rzeczywistość historyczna źródłem wiedzy o bohaterach.
• Portret bohaterów literackich tworzony przez historię narodu.

III WNIOSKI:
-pierwowzory historyczne impulsem do tworzenia literackiego świata przedstawionego
-aktualność historii w kreacjach stworzonych przez literaturę
-wzorce osobowe utrwalone w literaturze i ich symbolika
-historia jest źródłem archetypów literackich
-literatura odzwierciedleniem nastrojów historycznych i ujawnieniem prawdy o epoce.

** BIBLIOGRAFIA

I. LITERATURA PODMIOTOWA
1. Kamiński Aleksander, Kamienie na szaniec, Książnica, Katowice 1995.
2. Pieśń o Rolandzie, PIW, Warszawa 1965.
3. Wyspiański Stanisław, Wesele, WL, Kraków 1980.


II. LITERATURA PRZEDMIOTOWA
1. Baszkiewicz Jan, Historia Francji, Ossolineum, Wrocław 1978, s.
2. Krzyżanowski J., Literatura polska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985, s.
3. Macoszko J., Szkolny słownik tematów literackich, PRINTEX, Białystok 2001, s.
4. Latawiec Cz., Wesele Opracowanie, Poznańska Spółka Wydawnicza, Poznań 1947.
5. Słowiński Lech, Przed maturą, Krajowa Agencja Wydawnicza, Poznań 1989, s.
(tytuly kursywa, strony do uzupelnienia)

**PRACA:

Tematem mojej prezentacji są postacie historyczne, które stały się inspiracją do napisania wielkich dzieł literackich. Wzorce osobowe zostały ukształtowane na przestrzeni wielu epok. Ogromny wpływ na wykreowanie się tych postaw miało społeczeństwo, historia, obyczaje, a także religia. Na podstawie wybranych przeze mnie utworów postaram się przedstawić archetypy bohaterów historycznych, których cechuje heroizm, patriotyzm, odwaga, waleczność oraz honor i braterstwo.
Pierwszą postacią, którą się zajmę jest Roland, średniowieczny rycerz. Opisywany w „Pieśni o Rolandzie” przez anonimowego autora. Anonimowego, ponieważ epokę średniowiecza charakteryzowała łacińska sentencja „ad maiorem Dei gloriam” co oznacza „wszystko na chwałę Boga” ,dlatego poeci nie podpisywali się pod swoim dziełem wierząc ,że w ten sposób oddadzą hołd Stwórcy. Na podstawie literatury tego okresu możemy mówić o trzech wzorcach do naśladowania. W tym przykład idealnego rycerza. Owa postać powinna wywodzić się z arystokratycznego rodu (był siostrzeńcem samego króla Karola Wielkiego), oprócz pochodzenia ważne było zaangażowanie w życie ojczyzny i społeczeństwa oraz wierność i oddanie swojemu władcy. Ponadto istotną rolę odgrywał wygląd, albowiem nie mógł być on osobą nieatrakcyjną. Prawdziwy wojownik owych czasów winien być męski, szlachetny i godny do naśladowania. Sławę rycerza określała nie tylko ilość zwycięstw, ale przede wszystkim styl walki.
Opowieść „Pieśni o Rolandzie” przekazywana była z ust do ust, z pokolenia na pokolenie, zanim przerodziła się w spisaną Pieśń o Rolandzie, przebyła długą drogę, dlatego wiele faktów uległo przekształceniu. Z wydarzenia o niewielkim znaczeniu historycznym powstała wielka legenda, która przetrwała do dziś w postaci eposu rycerskiego.
Warto by się zastanowić, co było prawdą historyczną , a co fikcją literacką?
Karol Wielki w roku 778 miał prawdopodobnie 36 lat i nie był jeszcze wówczas cesarzem, a królem Francji. Dopiero w roku 800 został koronowany na cesarza w Rzymie. Nieprawdą jest również, iż podbił cała Hiszpanie. Po klęsce poniesionej w wąwozie Roncevaux nie powrócił już nigdy na półwysep Iberyjski. Z historii wiadomo, iż Karol nie zawrócił do Hiszpanii, aby pomścić poległych żołnierzy, lecz kontynuował swój marsz na północ w kierunku Saksonii , którą później podbił.
Roland w poemacie nazywany jest siostrzeńcem Karola Wielkiego oraz „prawą ręką jego ciała” chociaż faktycznie tak nie było. W żaden sposób nie był on spokrewniony z Karolem Wielkim. Historyczna postać Rolanda znana jest jedynie z bardzo krótkiej wzmianki o poległych w wąwozie Roncevaux.
Oliwier- największy przyjaciel Rolanda, nigdy nie istniał.
Tak jak Król Saragossy- Marsyl. Jest to postać zupełnie fikcyjna, którą wprowadzono jako ucieleśnienie pogaństwa i przeciwieństwo Karola Wielkiego. To on, wraz z również fikcyjnym Ganelonem jest odpowiedzialny za zorganizowanie zasadzki w wąwozie na wojska francuskie.
Z pewnością można stwierdzić, iż tylko zasadnicza część „Pieśni o Rolandzie” oparta jest na faktach historycznych: wyprawa Karola Wielkiego do Hiszpanii, bezskuteczne oblężenie Saragossy, powrót przez Pireneje i rzeź straży tylnej. Reszta jest już tylko tworem wyobraźni i zmyśleniem. Stworzona kreacja rycerska stanowi archetyp i ponadczasowy wzorzec rycerza w literaturze ogólnoświatowej.
Omawiając utwory i bohaterów mających swe pierwowzory w historii nie można zapomnieć o „ Weselu” Stanisława Wyspiańskiego, to autor wymieniając w didaskaliach postaci "Wesela", podzielił je na dwie kategorie: Osoby i Osoby Dramatu.
Czego przykładem są np.
*Gospodarz - Włodzimierz Tetmajer - malarz i pisarz, przyrodni brat poety Kazimierza Przerwy-Tetmajera; cieszył się wśród bronowickich chłopów wielkim autorytetem.
*Pan Młody - Lucjan Rydel - poeta, ludoman, syn profesora UJ, „pan, który bez butów chadzał".
*Panna Młoda - Jadwiga Mikołajczykówna.
*Poeta - Kazimierz Przerwa-Tetmajer - sławny poeta młodopolski, dekadent, człowiek oderwany od życia.
*Radczyni - Antonina Domańska - żona profesora UJ, autorka "Historii żółtej ciżemki" i "Paziów króla Zygmunta".

Zgodnie z pierwotnym zamierzeniem Stanisława Wyspiańskiego postacie "Wesela" miały nosić autentyczne nazwiska. Wyspiański musiał się jednak wycofać z tego pomysłu, gdyż dyrekcja krakowskiego teatru nie zaakceptowała tak niekonwencjonalnego pomysłu. Publiczność jednak bez trudu rozpoznała prototypy bohaterów dramatu.
Wszystkie postaci utworu mają swój pierwowzór w historii. One tworzą dramat mówiący o braku zrozumienia między warstwami społecznymi i przepowiadają zły los ojczyźnie. „Wesele” autorstwa Stanisława Wyspiańskiego to utwór, który zalicza się do gatunku zwanego dramatem symbolicznym. Polega to na fakcie występowania i uzupełniania się w nich dwóch płaszczyzn, jakimi są: realistyczne wydarzenia oraz symbole. Obie wzajemnie się przenikają. W związku z tym łatwo stwierdzić, że w „Weselu” znajdziemy elementy symboliczne. Można jednak także odszukać nawiązania do historii. Postaram się to wykazać na odpowiednich przykładach.
Obecność historii w utworze wyrażona została poprzez przywołanie postaci historycznych. Przykład stanowi Zawisza Czarny, uczestnik bitwy pod Grunwaldem, wzorzec polskiego patriotyzmu i poświęcenia. Jego pojawienie się w dramacie ma na celu przypomnienie czasów, kiedy Polska była mocarstwem zdolnym pokonać Krzyżaków. Ukazuje się on Poecie i przywołuję dawną chwałę Polski ,a także żąda poezji prawdziwej, zaangażowanej.
* Do dzisiaj funkcjonuje wyobrażenie prawego człowieka na wzór Zawiszy. Często mówi się: „Polegaj na mnie ja na Zawiszy."
Przeciwieństwem wszystkich cech rycerza, które reprezentował, był hetman Branicki - zdrajca targowicki, który sprzedał Polskę carycy Katarzynie II. Obserwujemy również postać Jakuba Szeli, który wkroczył na wesele cały we krwi. Był on przywódcą rabacji chłopskiej w roku 1846. Krew na jego rękach to pamiątka krwawej rzezi dokonanej przez galicyjskich chłopów na polskiej szlachcie.
Nie bez znaczenia jest postać Wernyhory legendarnego Kozaka (wieszcza ukraińskiego z połowy XVIII wieku), głoszący przepowiednie o przyszłości Polski i Ukrainy (m.in. wyzwolenie Polski). Wernyhora ukazuje się Gospodarzowi i nawołuje do zorganizowania powstania, jest uosobieniem jego marzeń, Gospodarz marzył o prawdziwym zbrataniu się z ludem i przewodzeniu mu, wierzył w odrodzenie ojczyzny. symbol wielkości i potęgi dawnej Polski, ale i buntów chłopskich przeciwko polskiej szlachcie. Budzi chęć do czynu narodowego i przymierza szlachty z chłopami. Symbol wiary w odrodzenie ojczyzny. Wernyhora zostawia Złoty Róg na sznurze i nakazuje "rozesłać wici" po kraju. Kiedy odjeżdża, jego koń gubi złotą podkowę. Z chwilą pojawienia się tej postaci rozpoczyna się w dramacie wątek narodowo-wyzwoleńczy, skonstruowany jednak nie w konwencji realistycznej, ale symbolicznej.


Wyjątkową postacią celowo umieszczoną w dramacie jest Stańczyk - nadworny błazen trzech ostatnich Jagiellonów, bystry i odważny mędrzec zatroskany o los Polski, pojawia się na obrazach Matejki - ukazuje się Dziennikarzowi.

Stańczyk uosabia sumienie Dziennikarza, który pracując w lojalistycznym dzienniku, wie, że „usypia" naród i szarga „świętości" narodowe. Dziennikarz jest wyznawcą tez krakowskiej szkoły historycznej, głoszącej, że historia Polski była pasmem klęsk i niepowodzeń, a jedyną metodą postępowania w obecnej sytuacji Polski jest lojalizm i ugoda z zaborcą. Stańczyk - błazen Zygmunta Starego - jest znakiem jej potęgi i chwały, jest wyrzutem sumienia Dziennikarza, który przeżywa kryzys zaufania do ideologii własnego stronnictwa. Błazen ofiarowuje Dziennikarzowi kaduceusz (w starożytności była to laska heroldów, zapewniająca im nietykalność; to symbol pokoju i łagodzenia sporów, ale także laska błazna), by rozbudzał świadomość narodową - „mącił narodową kadź" i „stał na czele”.
”Wesele” do dnia dzisiejszego postrzegane jest jako dzieło wyjątkowe nie tylko ze względu na symbolikę utworu, ale ze względu na zawarte w nim treści historyczne, które są trwałym świadectwem o przeszłości narodu i literaturze polskiej.

Niewątpliwie bohaterowie literatury faktu powstałej podczas i w skutek II Wojny Światowej są odzwierciedleniem pierwowzorów historycznych u ujawnieniem prawdy o epoce.
Takimi postaciami są Rudy, Alek i Zośka towarzysze walki o wolność, których autentyczne wydarzenia spisał ich bliski kolega.
Prawdziwe postaci stały się impulsem do stworzenia bohaterów literackich. Na ich podstawie poznajemy tło epoki, w której żyli. Znamy świadomą politykę zagłady faszystów i sposoby walki z niepokonaną do tej pory III Rzeszą. Mały sabotaż, Pawiak, Ulica Szucha, łapanka, dywersja, to nie są tylko puste nazwy, lecz miejsca i działalność, których cel poznajemy dzięki „ Kamieniom na szaniec”. Autor, korzystając z pamiętnika Zośki kreśli historię ludzi, którzy dzisiaj są dla nas bohaterami narodowymi. Chłopcy zawsze byli gotowi do największego poświęcenia, z oddaniem służyli ojczyźnie i wykazywali się niezwykłą bojowością oraz troską o wspólne dobro. Wojna przyspieszyła ich dojrzałość emocjonalną, rozwijając w nich wiele pozytywnych cech, a każda, choćby najmniejsza porażka, umacniała w nich poczucie odpowiedzialności nie tylko za siebie, ale również za innych. Troszczyli się o swoje rodziny, potrafili pracować w zespole, nieustannie pracowali nad swoimi wadami, zmierzając się ze swoimi słabościami. W tych trudnych latach myśleli również o przyszłości ojczyzny, mając świadomość, że będą musieli budować ją na nowo. Dlatego też uczyli się na tajnych kompletach, aby po pokonaniu armii wroga brać czynny udział w odbudowie kraju, za który tak bardzo czuli się odpowiedzialnymi.
Bezgraniczny patriotyzm, poświęcenie, hart ducha, niezwykła dojrzałość czyni z nich ludzi, którzy potrafili pięknie żyć i pięknie umierać.
Dla nas potomnych bohaterowie są postaciami historycznymi, kojarzącymi się jednocześnie z określoną epoką i postawą. Są wzorcami w kreowaniu postaci, którym przyszło żyć na czas wojny i okupacji. Dla młodego pokolenia to przeszłość historyczna, ale wartości stworzone w tym okresie są ponadczasowe i wciąż aktualne, dlatego powinniśmy o nich pamiętać.
Przytoczone przeze mnie przykłady bohaterów literackich dowodzą, że autor tworząc świat przedstawiony utworu, sięgał do historii i z autentycznych postaci czynił bohaterów swoich dzieł. Chcąc uczynić ich wiarygodnymi, nawiązywał i świadomie wykorzystywał wydarzenia historyczne, których istnienia nie można było podważyć. Kreacje te są cząstką historii uzupełnioną przez wyobraźnię twórcy, który tak stwarza swojego bohatera by stał się cząstką przeszłości, ale i także ponadczasową postacią literacką. Odbiorca jednocześnie określa postać Rolanda, który swym bohaterstwem zasłynął w średniowiecznej literaturze rycerskiej. Nikt nie wątpi w odwagę Zawiszy Czarnego, w patriotyzm Jakuba Szeli, a tym bardziej w heroizm Zośki, Rudego i Alka. Wszyscy oni funkcjonują dziś w świadomości czytelnika jako symbole mające swe źródło w historii.
Literatura od zawsze była odzwierciedleniem nastrojów społecznych, wydarzeń historycznych i tym razem stała się impulsem do napisania (stworzenia) ponadczasowych dzieł.


może komuś sie przyda :)