Portret kobiety w literaturze XIX wieku

Nieodłącznym elementem w wątkach wielu dzieł literatury od wielu wieków jest kobieta, która stała się natchnieniem dla wielu wybitnych autorów. Twórcy w swoich dziełach literackich przedstawiają bardzo różnorodne wizerunki kobiet. Na przestrzeni dziejów literatury ukazana ona jest w różny sposób zarówno jako postać negatywna jak i pozytywna, czasem posiadająca cechy skrajne, wyidealizowane, po których wyłania się taki obraz osobowości, który jest niemożliwy do spotkania w realnym świecie. W literaturze XIX wieku można spotkać wiele interesujących postaci kobiecych, które posiadają cechy przede wszystkim romantyczne i pozytywistyczne. Postacie kobiet odgrywały bardzo ważną rolę, często zajmowały istotne miejsce w wątkach głównych powieści. Idealnymi przykładami, aby scharakteryzować portrety bohaterek literackich XIX wieku są Izabela Łęcka z powieści Bolesława Prusa „Lalka”, Ligia z powieści Henryka Sienkiewicza „Quo Vadis” oraz Zosia i Telimena- postacie występujące w epopei narodowej Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz”. Są one bohaterkami bardzo różniącymi się od siebie, jednak możemy odnaleźć w ich charakterystyce podobieństwa.
Izabela Łęcka to bohaterka powieści Bolesława Prusa „Lalka”. Jest kobietą o niezwykłej, ponadprzeciętnej urodzie. Ma bujne blond włosy z odcieniem popielatym, kształtną figurę, perłowe zęby oraz idealne stopy i dłonie. Dodatkowym atutem świadczącym o jej niepospolitym pięknie są jasnoniebieskie oczy. Pochodzi ona z bogatego rodu arystokratów. Mając pieniądze nigdy nie musiała pracować, zawsze miała wszystko co tylko chciała bez jakiegokolwiek wysiłku. Plan dnia ustalała w zależności od swoich zachcianek. Wychowywana w świecie przepełnionym bogactwem, sielanką i pięknem Izabela ma podejście do życia przede wszystkim racjonalistyczne oraz materialistyczne. Wg Łęckiej małżeństwo powinno zawierać się z osobą o tym samym urodzeniu oraz z osobą, która jednocześnie posiada wielki majątek. Dla niej najważniejsze były pieniądze, miłość nie miała znaczenia, dlatego odrzuciła zalety Wokulskiego, który nie był w stanie zapewnić jej odpowiedniego poziomu życia. Izabela jest kobietą całkowicie nie zdolną do miłości, nie posiadającą żadnych wyższych uczuć. Zdaje sobie sprawę z tego, że obok niej istnieje inny świat, w którym ludzie żyją na całkowicie odmiennym poziomie życia niż ona. Traktuje ona go jak obrazek, który jej nie dotyczy. Pomagała biednym jednocześnie podkreślając swoją wyjątkowość. Uważała siebie za ideał, za niezwykle dobrą osobę, którą wszyscy powinni czcić i podziwiać. Pod postacią panny Izabeli kryje się obraz kobiety o niezwykle skrajnych cechach osobowości. Wyłania się portret kobiety nieprzeciętnie pięknej, jednak to piękno ujawnia się tylko po przez wygląd. Odczuwa jedynie sztuczną empatię, najważniejsze są pieniądze, chęć posiadania ich i nabywania bez jakiegokolwiek wysiłku czy pracy. Jest egoistyczna, uważa że wszystko jej się należy z racji jej urodzenia i wrodzonej wyjątkowości.
Ligia to bohaterka powieści Henryka Sienkiewicza pt:”Quo Vadis”. Pochodziła z rodu Ligów, jest królewską córką noszącą imię Kallina. Wychowywana w niewoli rzymskiej przez Pomponię Grecynę i jej męża Aulusa Plaucjusza. Otoczyli oni ją miłością i wychowali w wierze chrześcijańskiej. Ligi przez całe życie towarzyszy sługa Ursus. Wyrosła ona na piękną kobietę. Wszystkich zachwycała jej niezwykła uroda- szczupła różowa twarz, bujne włosy, błękitne oczy. Jest ideałem piękna wielu mężczyzn, swoim wyglądem urzekła Winicjusza, który bez opamiętania zakochał się w niej. Ligia charakteryzuje się nie tylko pięknem zewnętrznym, ale również ma bogate wnętrze. Jest osobą wyznającą wartości chrześcijańskie, towarzyszą jej one w życiu codziennym. Nie ulega nachalnej miłości Marka zbyt wcześnie, zmienia go w dobrego i wartościowego człowieka. Po kolejnej nieudanej próbie porwania jej, wybacza mu wszystkie krzywdy. Winicjusz wzbudził w niej litość. Nie pozwala Ursusowi zabić go. Opiekuje się nim podczas jego choroby. Po długich rozmowach, zakochuje się w nim na nowo i gdy ten przyjmuje chrzest Kallina przyjmuje jego oświadczyny. O niezwykłej sile wewnętrznej Ligii i miłości do Boga świadczy jej postawa wobec własnej śmierci. Gdy wiedziała ze musi umrzeć zachowała spokój i znalazła siłę, aby pocieszać swojego ukochanego. Przeżyła Igrzyska na których miała zginąć i wraz z Winicjuszem wyjechała na Sycylię. Obraz kobiety jaki ukazany jest po przez postać Ligii jest wizerunkiem osoby o niespotykanej dobroci, urodzie, z pozoru delikatnej jednak w rzeczywistości o wielkiej sile psychicznej.
Zosia i Telimena są to dwie całkowicie nie podobne do siebie bohaterki epopei narodowej Adama Mickiewicza pt.:”Pan Tadeusz”. Zosia jest czternastoletnią dziewczyną przeznaczoną do małżeństwa z Tadeuszem. Ma niezwykle delikatną, swojską i naturalną urodę co powoduje że staje się obiektem zainteresowania wielu mężczyzn. Jej głównym zajęciem jest doglądanie kur i opieka nad dziećmi. Broniła każdego zawsze starała się pomagać. Obdarzona niezwykła dobrocią zasłoniła Gerwazego podczas kłótni przed atakiem gości. Zosia jest postacią u której przejawia się niezwykła prostota i skromność po przez umiłowanie wszystkiego co żyje. Z charakteru uległa, oddająca władzę nad nią mężczyźnie. Jest również dobrą chrześcijanką, która nie boi się trudów życia na wsi. Telimena to postać całkowicie odmienna od Zosi. Jest to pewna siebie, obyta ze światem kobieta, która stara się zawsze na siebie zwracać uwagę. Często podróżuje i korzysta z życia salonowego. Ma około trzydzieści lat, stara wyglądać się zawsze elegancko i ponętnie aby przyciągnąć do siebie uwagę mężczyzn i znaleźć dla siebie bogatego małżonka, niekoniecznie urodziwego. Jest kokietką fałszywą i nieszczerą. Świadczy o tym fakt, że gotowa była porzucić Rejenta jeśli tylko Hrabia chciałby się z nią ożenić. Bardzo stanowcza, potrafiła się długo gniewać o czym świadczą sceny kłótni z Tadeuszem. Pod postaciami obu bohaterek kryją się dwie przeciwstawne charakterystyki kobiet. Jedna z nich jest idealną, polską szlachcianką o subtelnej urodzie i pięknym wnętrzu, druga natomiast jest kobietą o sztucznej urodzie, kokietką szukającą bogatego męża, osobą obytą ze światem.
Obraz kobiety ukazany w literaturze na przestrzeni jej dziejów ulegał ciągłej zmianie. Autorzy ukazywali kobiety o różnych cechach osobowości, dla każdego z nich ideał piękna był inny. W każdej epoce bohaterki posiadały różne cechy osobowości. Jedne były uosobieniem dobroci, naiwności, delikatności inne wszelkiego zła, obłudy, egoizmu, materializmu. W XIX wieku spotykamy się również z niejednoznacznym obrazowaniem kobiet. Każda z bohaterek posiadała indywidualne cechy. Można jednak zauważyć pewne podobieństwa między nimi. Ligię z powieści H. Sienkiewicza „Quo Vadis” można porównać do postaci Zosi z epopei narodowej Mickiewicza pt.”Pan Tadeusz”. Obie bohaterki charakteryzowały się delikatnością, niezwykle subtelną urodą, dobrocią serca, obie były chrześcijankami. Przeciwieństwami Ligii i Zosi są Telimena z powieści „Pan Tadeusz” oraz Izabela Łęcka z powieści Prusa „Lalka”. Panna Izabela posiada cechy wspólne z postacią Telimeny. Obie były kobietami sztucznie pięknymi, dla których najwyższą wartością były pieniądze. Nie interesowała je miłość, idealny mąż według nich to osoba posiadająca wielki majątek. Autorzy XIX-wiecznych powieści ukazywali kobiety w sposób bardzo różny. Między bohaterkami wszelkich dzieł występują podobieństwa ale również różnice, co powoduje że nie istnieje jednoznaczny, literacki portret kobiety XIX wieku.