Wędrówki ptaków

Wędrówki ptaków, zjawisko okresowego przemieszczania się ptaków z jednego terenu na inny w poszukiwaniu odpowiednich warunków pokarmowych i lęgowych, najczęściej związane z cyklicznością klimatyczną. Stosunkowo nieliczne gatunki ptaków, nazywanych osiadłymi, pozostają na danym terenie przez cały rok, zmieniając miejsce pobytu tylko w granicach rewirów żerowania. Typowym gatunkiem tego rodzaju jest wróbel domowy oraz wiele gatunków tropikalnych. Część ptaków, głównie strefy północnej i umiarkowanej, np. gil czy szczygieł, wędruje zwykle do południowych rejonów swojego zasięgu występowania, przy czym obszary zamieszkiwane w czasie lata i zimy częściowo pokrywają się lub graniczą ze sobą. Gatunki takie określane są jako przelotne. Przyczyną odbywania wędrówek są dwa zespoły czynników: zewnętrzne - m.in. długość dnia i nocy, temperatura i związana z tym możliwość zdobycia pokarmu, oraz wewnętrzne - fizjologiczne, prowadzące do rozrodu.Ptaki wędrowne udają się najczęściej do rejonów bardzo odległych, nawet o dziesiątki tys. km, aby tam przeczekać niekorzystny dla nich okres, a wiosną wracają na swoje tereny w celu odbycia lęgów i wychowania potomstwa, np. w Polsce bocian biały (Ciconia ciconia).W zasadzie ogólny kierunek wędrówek przebiega z północy na południe, większość europejskich gatunków wędrownych kieruje się jesienią na południowy zachód lub południowy wschód. Wybieranie tras wędrówki i wysokości lotu zależy od możliwości biologicznej danego gatunku, np. ptaki wodne najczęściej lecą nisko, wzdłuż dolin rzek lub wybrzeży, a ptaki typowo lądowe zwykle szerokim frontem, przeciętnie do 3000 m n.p.m. Prędkość lotu jest zmienna, w zależności od warunków pogodowych. Małe ptaki odbywają loty z prędkością 50-70 km/godz., przy czym odległość pokonywana jest etapami. Mniejsze ptaki pokonują dziennie ok. 100 km, duże do 500 km. Odpoczynki mogą trwać od kilku godzin do kilku dni. Badania wędrówek ptaków wykazują, że ich czas i kierunek są uwarunkowane genetycznie, a odnajdywanie przez ptaki właściwego kierunku lotu jest możliwe dzięki umiejętności orientowania się w przestrzeni wg położenia słońca lub gwiazd, zdolności wyczuwania zmian pola magnetycznego Ziemi oraz percepcji promieniowania podczerwonego, dającej możliwość "widzenia" zarysów brzegów rzek, kontynentów i innych charakterystycznych punktów wytyczających kierunek wędrówki. Stacje ornitologiczne na całym świecie, przez masowe obrączkowanie ptaków, ustalają dokładne trasy ich wędrówek.