Antyk w twórczości Leopolda Staffa

Leopold Staff był przedstawicielem klasycyzmu XX-wiecznego. Tworzył w trzech okresach literackich: Młodej Polsce, dwudziestoleciu międzywojennym i latach po wojnie. Urodził się we Lwowie w 1878 roku, tam też studiował na Uniwersytecie Lwowskim prawo i administrację oraz filozofię i romanistykę. Wydał kilkanaście tomów wierszy, zajmował się też tłumaczeniem prozy, poezji i tekstów filozoficznych. Dużą rolę w jego twórczości odegrały pisma filozoficzne Nietzschego oraz podróże po Europie.
Leopold Staff w swojej poezji sięgał do motywów antycznych. Inspirował się filozofią, mitologią i kultura starożytną. Na podstawie wierszy „Odys”, „Przedśpiew” i „Pani z Milo chciałabym przedstawić jak poeta wykorzystuje spuściznę antyczną w swojej twórczości i jak dzięki niej przedstawia swój pogląd na życie człowieka. Motywy wykorzystane w tych trzech utworach pochodzą z filozofii, mitologii i sztuki starożytnej, pokazują więc szeroki zakres dziedzin, z których Leopold Staff czerpał inspirację do swojej twórczości
Wiersz „Przedśpiew” otwiera tom „Gałąź kwitnąca”. Sam tytuł zapowiada już, że będzie to utwór programowy. Tomik ten nawiązuje do nurtu klasycystycznego.
Podmiot liryczny to mędrzec, znający trudy i cierpienia życia, który mimo to będzie je chwalił. Leopold Staff nawiązuje do filozofii antycznej.
Czciciel gwiazd i mądrości, miłośnik ogrodów,
Wyznawca snów i piękna i uczestnik godów
Na które swych wybrańców sprasza sztuka boska
Zdanie to jest nawiązaniem do nurtu epikurejskiego, który był nauczany w ogrodzie oraz zachęcał do przyjemności duchowej
Znam gorycz i zawody, wiem, co ból i troska
odnosi się natomiast do stoicyzmu, mówiącego o poddawaniu się trudom życia i szukania horacjańskiego „złotego środka”. Można to zobaczy po deklaracji mędrca mówiącego, że „a jednak śpiewać będę wam pochwałę życia”.
Żyłem i z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce
Jest kolejnym nawiązaniem do antyku i przekształceniem myśli rzymskiego poety Terencjusza.
W wierszu tym Leopold Staff stawiając się obok wielkich filozofów starożytnych rozmyśla nad sensem ludzkiego bytu. Wzoruje się na antycznej postawie przyjmowania trudów i cierpień ze spokojem, a dzięki doświadczeniu i mądrości może śmiało głosić pochwałę życia. Utwór ma wymowę optymistyczną. Na podstawie skrajnych przeżyć może mówić o wartości i pięknie ludzkiej egzystencji i zaakceptować je mimo skrajnych emocji jakie oferuje, jak miłość i cierpienie. Zachęca do korzystania z darów jakie może nam dostarczyć i do przeciwstawiania się przeciwnością losu.
W myśli tej widać jak poeta był zainspirowany założeniami epikureizmu i stoicyzmu i jak dzięki wykorzystaniu tych motywów antycznych tworzy swój własny pogląd na sens życia ludzkiego.

Wiersz o tytule „Odys” to kolejny utwór w którym Leopold Staff używa motywów antycznych, aby przedstawić swój pogląd na życie ludzkie.
Autor stwierdza tu, że każdy jest Odysem. Odyseusz, homerycki bohater, kieruje się sprytem i przebiegłością w rozwiązywaniu problemów. Tak jak współczesny człowiek musi wykazywać się odwagą i mądrością a nie siłą w codziennych sytuacjach.
„Odyseja” jest eposem podróżniczym, dzisiejszy wędrowiec tęskniąc za przygodą
i odkryciem nieznanego może zobaczyć w tym dziele własne marzenia i lęki przed niebezpieczeństwem.
Wszędy są drogi proste, lecz i manowce są wszędy
bo zawsze się dochodzi gdzie indziej, niż się chciało
Fragment ten obrazuje wędrówkę człowieka przez życie, jej kręte drogi i trudności w osiągnięciu założonego celu. Odyseusz pragnął wrócić do swojego kraju, ale na jego drodze stanęło tak wiele przeszkód, że udało mu się dopiero po dziesięciu latach i stracie wszystkich towarzyszy.
O to chodzi jedynie,
By naprzód wciąż iść śmiało,
Bo zawsze się dochodzi
Gdzie indziej, niż się chciało
Przedstawia nam to, że każdy człowiek dąży do czegoś w swoim życiu, droga ta może być prosta, ale częściej jest bardzo trudna i wymaga wielu poświęceń i wyrzeczeń. Może mu się udać osiągnąć swój cel jak Odyseuszowi, ale może też okazać się w trakcie drogi doszedł zupełnie gdzie indziej.
Człowiek popełnia w trakcie swojego życia wiele błędów co jest naturalne dla istoty ludzkiej. Nawet taki bohater jak Odyseusz nie jest nieomylny i nie ulega słabością charakteru jaką można by było nazwać jego chełpienie się przed cyklopem Polifemem, za co płaci wysoką karę.
Każdy jest Odysem
co wraca do swej Itaki
odnosi się do tego, że w życiu zawsze dokądś dążymy, albo skądś w wracamy i każdy ma „swoją Itakę” czyli nasz cel. Poeta stwierdza że najważniejsze w życiu jest to, aby zawsze iść do przodu mimo przeciwności losu. Przedstawia też nie uniknioną kolej rzeczy, każdy kiedyś skończy swoją wędrówkę, czyli umrze.
Leopold Staff wykorzystał więc antyczny motyw wędrówki Odysa jako metamorfozę ludzkiego życia.
W kolejnym utworze zatytułowanym „Pani z Milo” poeta nawiązuje do sztuki antycznej. Musiał widzieć posąg „Wenus z Milo”, co zainspirowało go do refleksji nad przemijaniem i miłością.
Afrodyta, grecka bogini miłości, jest teraz posągiem, zniszczonym z powodu upływu czasu i pozbawionym ramion. Cała jej sława przeminęła. Bezlitosny czas sprawił, że jej świątynie upadły i nikt już nie oddaje jej czci na ołtarzach.
Czemuż czas bezlitosny z przeznaczeń wrzeciona
Wysnuł ci los najsroższy i odjął ramiona,
Że nie możesz podeprzeć walących się pował
I kolumn, które pająk zniszczenia osnował.
Na marmurach twych białych, które burza strąca,
Widać tu pewną ironię losu, który pozbawił boginię ramion i nie może ona nic poradzić na to, że odchodzi w zapomnienie.
Podmiot liryczny w wierszu zwraca się do posągu bóstwa, przypomina jej dawne czasy i świetność. Okaleczona bogini nie przypomina dawnych, pięknych i wspaniałych bóstw.
Po tych słowach poety posąg budzi się do życia
Jakże cierpię! Nadludzkim spokojem niezmienny
Uśmiech mych lic ukrywa łzy i ból bezdenny!
Czemuż żyję?! W marmurze mojej piersi cichej
Płonie serce, jak w białej róży lampa Psychy”
Bogini cierpi, mimo wiecznego uśmiechu z jakim stworzył ją rzeźbiarz. Żali się, że musiała przeżyć swoje boskie rodzeństwo i trwać osamotniona w świecie do którego nie należy. Została pozbawiona swojej natury bogini miłości, ponieważ straciła ramiona, co tylko powiększa jej cierpienie.
Niech nie widzi bolesnej krzywdy mego ciała!
Wracając mi ramiona, które-m postradała,
Jeszcze by podsyciło moją mękę srogą,
Że w objęcia stęsknione ująć nie mam kogo...
W utworze tym widać zachwyt poety nad antycznym światem. Rozmyślając nad jego potęgą i chwałą, która nie oparła się bezlitosnemu losu, Leopold Staff rozumie istotę przemijania. Można stwierdzić, że przywołuje tu starożytność jako przykład. Nie tęskni za antykiem jak inni, który odwracając się od współczesnego im świata marzyli o powrocie tego co niemożliwe. Z tego wierszu ludzi współcześni powinni wyciągnąć naukę, że należy pamiętać o przeszłości i pielęgnować jej pamięć i osiągnięcia, ale też nie można zapomnieć o własnych czasach, ponieważ to co był już nie wróci:
Nie budź starego Fatum, co wieków brzemieniem
Znużone nad Olimpu zasnęło zniszczeniem!

Po analizie powyższych utworów można potwierdzić tezę, że Leopold Staff czerpał inspirację dla swojej twórczości z różnych dziedzin świata antycznego, jak filozofia, sztuka czy mitologia.
Dużą rolę w jego postrzeganiu życia ludzkiego odegrała filozofia epikurejska i stoicka. Wykorzystuje ją do przedstawienia swojego światopoglądu. Używa również motywów antycznych jako metafor swoich myśli, jak w wierszu „Odys”.
Nie odcina się więc od spuścizny kulturowej jaką zostawili nam starożytni, wykorzystuje ich poglądy i nauki wplatając do życia współczesnego człowieka, jako wzorce uniwersalne, niezależne od epoki. Rozumie też znaczenie czasu i nie pragnie ślepo powrotu antyku, ponieważ rozumie nieodwracalną kolej dziejów, co przedstawia w wierszu „ Pani z Milo”. Bogini, która przetrwała do naszych czasów, cierpi z powodu osamotnienia i żałuje, że nie mogła odejść razem z jej epoką.