„Człowiek (…) jest trochę zagubiony w moralnym labiryncie współczesnego świata” (Wiesław Myśliwski ). Rozważania o uniwersalnych wartościach, które powinny tworzyć kodeks etyczny człowieka naszej epoki. Odwołaj się literatury

Wzorce moralne to wzorce oparte na zasadach postępowania uznawanych za właściwe w określonych środowiskach i epokach historycznych. Literatura stała się źródłem ideałów, postaw i wzorców osobowych. W każdej epoce poeci i pisarze dostrzegali złożoność ludzkiej psychiki, ich dążeniem było ukazanie motywacji ludzkich postępowań oraz nakreślenie cech godnych naśladowania. Ogromna jest ilość dzieł, które traktują o tym, co dobre, a co złe, zawierają pouczenia i zestaw norm etycznych.
Pierwszym, i właściwie najważniejszym z dzieł jest „Biblia”- źródło naszej kultury. To w niej po raz pierwszy spisano istniejący do dzisiaj zbiór norm zachowań, ogólnoludzki kodeks moralny, kodeks zasad i wartości-dekalog. Jest to opowieść o człowieku, jego postępowaniu, uczuciach, namiętnościach.
Pismo Święte porusza również wiele problemów trudnych, takich jak cierpienie. Doskonałą odpowiedź na pytanie: "czy cierpienie ma sens?" znajdujemy w "Księdze Hioba". Hiob żył w kraju Hus, był wiernym i sprawiedliwym wyznawcą Boga. Bóg zaś pozwolił szatanowi wystawić wiarę Hioba na próbę, zostaje on pozbawiony majątku, umierają mu dzieci, dotyka go choroba, lecz jest on cały czas wierny Bogu, nie bluźni przeciw Niemu, choć nie znajduje wytłumaczenia, dlaczego Bóg tak go karze.
Z "Księgi Hioba" wynika, że Bóg ma swoje plany, nie są one zrozumiałe dla człowieka, który powinien je przyjąć z pokorą. Hiob uświadamia sobie, że cierpienie niekoniecznie jest czymś złym, może służyć rzeczom pięknym i bezcennym. Cierpienie może mieć sens, tak jak odkupicielski sens miało cierpienie Chrystusa. Związek winy i kary jest uznawany od wieków. Również w dzisiejszych czasach człowiek żyjący uczciwie, nie robiący nikomu krzywdy, nie może zrozumieć, dlaczego spotykają go nieszczęścia, podczas gdy widzi ludzi złych i nieuczciwych, którym żyje się dobrze i wszystko im się pomyślnie układa. Hiob jest symbolem człowieka, który w nieszczęściu i cierpieniu potrafi zachować spokój, godność i wiarę. Przekazuje potomnym "mądrość", że w każdej, najcięższej nawet sytuacji życiowej, trzeba zachować umiar i godność oraz nadzieję na boską sprawiedliwość.
W literaturze młodej polski pisarze w doskonały sposób ukazali proces zatracania się jakichkolwiek zasad etycznych, potępiali fałszywą moralność oraz pouczali do czego może doprowadzić nie przestrzeganie Dekalogu, zgubne ideały i wygórowane ambicje.
Joseph Conrad należy do najsurowszych moralistów literatury Młodej Polski.. Jest twórcą tzw. absolutyzmu moralnego - czyli teorii, iż tylko żelazna wierność kodeksowi najwyższych zasad zapewnia prawe życie człowieka. Wartości w jego kodeksie to: honor, odwaga, obowiązek, prawość, wierność słowa, przyjaźń. Bohatera, który wyłamie się tym regułom, choć raz postąpi wbrew kodeksowi - piętno i złe konsekwencje czynu będą prześladować już do końca dziejów. To zresztą spotkało tytułowego „Lorda Jima”, który nie popisał się odwagą na tonącej Patnie. Szczególnie zastanawiający jest powód, dlaczego bohater uciekł z Patny, mimo, że zawsze pragnął być wzorem obowiązkowości. Relacja Jima z tamtych wydarzeń ujawnia wieloznaczność motywów ucieczki. Zdecydował chyba impuls, rozum niewiele miał tu do powiedzenia, nie było czasu, aby zrobić z niego użytek. Ocena czynu również nie jest prosta i jednoznaczna. Dla marynarzy skok z Patny był równoznaczny z utratą honoru. Sam bohater nie ucieka przed oskarżeniem, wie, że popełnił źle, ale jednocześnie zdaje sobie sprawę, że wszelkie zeznania złożone w sądzie nie są w stanie oddać tego, co zaistniało w trakcie wypadku. Skok z Patny oznaczał przede wszystkim dla Jima zdradę samego siebie. Jim nie mógł znieść, że nie sprostał sytuacji, że dał się jej zaskoczyć i nie był gotowy na to, by zwycięsko przetrwać próbę charakteru. Zdaniem Jima człowiek nieustannie musi świadczyć o wierności wartościom, tym niepodważalnym i bezdyskusyjnym. Czas, miejsce, sytuacja nie mają większego znaczenia. Nie można iść w życiu na żadne kompromisy. Nic tak naprawdę nie usprawiedliwia naszego postępowania. Nawet najbardziej trudne okoliczności, nawet chwile największego zagrożenia. Tylko niełatwa i paradoksalna wierność wartościom pozwala zachować tożsamość. Pisarz stawia człowiekowi najwyższe wymagania, nie dając w zamian gwarancji nagrody za szlachetne uczynki. Pobyt w Patusanie stanowił dla Jima nie tylko szansę odkupienia dawnej przewiny, szukał tam bohater, kolejnej sytuacji, która pozwoliłaby mu zdać egzamin życiowy, udowodnić sobie, że jest cały czas w pogotowiu. Nie może dziwić decyzja oddania się w ręce Doramina, aby ponieść śmierć.
Literatura XX wieku wielokrotnie porusza temat norm etycznych człowieka.
Granica" Zofii Nałkowskiej jest powieścią polityczno-społeczną oraz obyczajowo – moralną
W utworze tym Nałkowska podejmuje problem prawdy o człowieku. Ukazuje przekroczenie granicy moralnej i odpowiedzialność za własne czyny, czego świadectwem SA losy Zenona Ziembiewicza. Nałkowska ukazuje, że najmniejsze zło pociąga za sobą następne – Zenon chciał być uczciwy, lecz zaciągając "dług paryski" uzależnił się od nieuczciwych. Był zbyt słaby, aby dokonać właściwego wyboru. Przekroczył granicę "za którą nie wolno przejść, za którą przestaje się być sobą" (Elżbieta). Zdaniem autorki w wirze przemian współczesnego świata zacierają się granice między dobrem, a złem. Jedynym stałym kryterium moralnym są skutki postępowania - nieetyczne jest ono wówczas, gdy krzywdzi innego człowieka.
Do bohaterów literackich, na których możemy kształtować własne wartości należą też bohaterowie „Dżumy” A.Camusa. Tak np. Doktor Bernard Rieux w czasie ogłoszenia epidemii już dokonał wyboru, wie, czego chce, niełatwo jest skłonić go do kompromisów. Jest nieustępliwy wobec nie powodzeń. Poczucie obowiązku oraz niezgoda na niesprawiedliwość i zło jest motywem jego działań. Walkę z Dżumą traktuje jako swą ludzką powinność i obronę godności człowieczej. Jest wrażliwy nigdy nie przyzwyczaił się do śmierci. Kocha żonę, którą przed wybuchem epidemii wysłał do sanatorium. Działania doktora wynikają z miłości do ludzi, z poczucia solidarności z cierpiącymi. Gdy Dżuma odchodzi, nie zaprzestaje pracy, ponieważ jak twierdzi lekarz, zawsze ma co robić. Bohater ten jest ewidentnie postacią ukształtowaną, zdecydowaną walczy z chorobą jak tylko może nie rezygnując z niczego, znajdując zadowolenie w tym co robi.
Kodeks zasad moralnych jest doskonale widoczny w całym dorobku literatury. Wiele utworów literackich jest źródłem kultury moralnej, prezentuje wzorce postępowania, pewien kodeks tego, co dobre lub złe. Wartości te tworzą uniwersalne wzorce zachowań. Odbiorca może odrzucić podsuwane mu wzory, a może przyjąć te, które są postępowe w danej epoce historycznej oraz wyrażają ideały i dążenia społeczne. W literaturze bardzo widoczna jest obecność przykazań boskich, Dekalogu i występujących w nim zasad. Dowiadujemy się jak powinniśmy postępować, aby zasługiwać na miano prawdziwego człowieka.