Sztuka renesansu.

Renesans narodzil sie we Wloszech w polowie wieku XIV, w wieku XV pojawil sie w innych krajach europejskich, we Wloszech kres epoki przypada na poczatek XVI w (1527 r) . Wojska cesarskiego spladrowaly renesansowy Rzym. W pozostalych krajach renesans trwal do wieku XVI i XVII .Renesans polski trwal od polowy XV w do przelomu XVI - XVII w. Renesans
charakteryzowała m.in.: fascynacja antykiem, odrodzenie nauki, humanizm ,ponadto indywidualizm i docenienie roli artysty w kształtowaniu kultury.

Renesans w muzyce to okres przypadający na lata ok. 1430-1600. Termin renesansu w odniesieniu do muzyki zastosowano w końcu XIX w. we Francji oraz na początku XX w. w Niemczech (H. Riemann), jednak w wyznaczeniu dat ramowych tego kierunku istnieją odrębne zdania wśród muzykologów -niektórzy z nich (E. Wellesz, A. Schering, H. Besseler) nie wyodrębniają wcale okresu renesansu w muzyce.Rozkwitała muzyka religijna z jej podstawowymi gatunkami: mszą i motetem, komponowanymi na chór a cappella (w 2. połowie XVI w. zasadnicza była obsada 5-głosowa, choć liczba głosów mogła być większa). Do wybitnych twórców należeli: O. di Lasso, J. Ockeghem, J. Obrecht, G. P. da Palestrina.Spośród najznakomitszych kompozytorów muzyki świeckiej wyróżnili się: C. Jannequin, C. Gesualdo da Venosa, L. Marenzio, C. de Rore, A. Willaert. Renesansową muzykę polską reprezentowali: Wacław z Szamotuł, M. Leopolita, T. Szadek, C. Bazylik, M. Gomółka, muzykę lutniową tworzyli: W. Bekwark, W. Długoraj, J. Polak, D. Cato.

Dla architektury wzorem idealnych proporcji i podziałów były liczne zabytki rzymskie. Nowością były wprowadzone przez D. Bramantego centralne budowle kopułowe. Stosowano antyczne proporcje architektoniczne operując kolumnami. Rozpowszechnia się schemat łuku triumfalnego.Najważniejsze typy architektoniczne to: pałac miejski z arkadowym dziedzińcem wewnętrznym, willa podmiejska z kondygnacją reprezentacyjną na parterze, ponadto wznoszone poza miastami pałace otoczone fortyfikacjami ziemnymi, tzw. palazzo in fortezza. W budownictwie sakralnym charakterystyczne były kaplice na planie centralnym. W świeckiej architekturze miejskiej renesansowe formy nadawano ratuszom, giełdom, sukiennicom. W konstrukcjach budowlanych szeroko stosowano łuk półkolisty, kolumnady arkadowe, kopuły, sklepienia kolebkowe lub krzyżowe.Czołowi architekci renesansu włoskiego to: Rafael, D. Bramante, Michał Anioł.

Malarstwo renesansowe koncentrowało się na problematyce konstrukcji przestrzeni i bryły przedstawianych przedmiotów.Charakterystyczny dla malarstwa był zwrot ku naturze ugruntowany jej obserwacją. Rozwijało się też malarstwo portretowe - najpierw w ujęciu profilowym, a następnie ukazujące półpostaci. Pojawiająca się często tematyka religijna i mitologiczna stanowiła w wielu przypadkach pretekst do przedstawiania życia współczesnego. Pejzaże dawały szczególne możliwości eksperymentowania w zakresie trójwymiarowej przestrzeni. Czystym, nasyconym kontrastowo barwom towarzyszyło rozproszone światło.W okresie dojrzałego renesansu wyjątkowe znaczenie
miała wszechstronna, twórczość trzech najwybitniejszych indywidualności epoki: Leonarda da Vinci (Mediolan) oraz Michała Anioła i Rafaela (Rzym).

W rzezbie renesans dal niejako poczatek konkurs w 1401 na brazowe drzwi do baptysterium przy katedrze florenckiej, którego zwyciezca zostal L.Ghiberti- wskrzeszono wówczas antyczna technika odlewu w brazie. Najpowszechniejszym materialem stal sie jednak kamien . (glMarmur). Rzezba oderwala sie od tla i stanowila coraz czesciej samodzielna kreacje wolno stojaca. Tworzono popiersia portretowe, posagi konne, akty i przyscienne nagrobki niszowe. Plaskorzezby pelnily role dekoracyjna i ornamentalna. Najwazniejszym przedstawicielem rzezby wczesnego renesansu byl florentczyk Donatello, którego „Dawid” (ok. 1430) to pierwszy akt w rzezbie pelnej od czasów antyku. Tego samego dluta jest pierwszy od starozytnosci posag konny - pomnik Gattamelaty w Padwie (1453). Czolowymi rzezbiarzami byli takze M. de Fiesole, A del Verrocchio, L. della Robbia, który wprowadzil do rzezby technike glazurowanej terakoty (bialo-niebieskie reliefy i tonda). Do arcydziel renesansu naleza wczesne prace Michala Aniola np. „Piet Watykanska” (1498-1500).

W twórczości literackiej pojawili się przedstawiciele mieszczaństwa, jak Biernat z Lublina, autor Żywota Ezopa, Jan z Koszyczek czy Jan z Sącza. Pisarze tacy jak M. Rej wprowadzili aktualną tematykę społeczną i obyczajową (Krótka rozprawa między...Panem, Wójtem a Plebanem, Żywot człowieka poczciwego), przenieśli też na polski grunt na wysokim poziomie artystycznym doświadczenia kultury antycznej i śródziemnomorskiej, np. J. Kochanowski.Duży wpływ na życie literackie i umysłowe wywarła reformacja, a także kontrreformacja, w związku z czym ukazało się m.in. wiele przekładów Starego i Nowego Testamentu (Pismo Święte) oraz mnóstwo pism polemicznych, nierzadko podważających ustalone autorytety i dogmaty.W Europie znani byli tacy pisarze jak Dante Alighieri "Boska komedia",Jan Boccacio "Dekameron",Franciszek Petrarka "Sonety do Laury",Michał Montaigne "Próby" i Tomasz More "Utopia".