Biocenoza jako zespół żywych organizmów

Biocenoza jako zespół żywych organizmów

Populacje roślinne i zwierzęce zajmujące określoną przestrzeń są wzajemnie od siebie uzależnione. Wspólnie żyjąc w tym samym środowisku, tworzą jego biocenozę.
Cechą charakterystyczną każdej biocenozy jest jej skład gatunkowy, specyficzny dla danego środowiska. Inne populacje roślin i zwierząt występują na łące, a inne w lesie czy w stawie. Ponieważ, w przeciwieństwie do roślin, zwierzęta mogą się swobodnie przemieszczać- wykazują słabszy związek z miejscem życia.
Wyróżniamy:
 Agrocenoza – biocenoza pól uprawnych
 Hylocenoza – biocenoza leśna
 Pratocenoza – biocenoza łąk i pastwisk (trwałych użytków zielonych)
 Urbicenoza – biocenoza miasta
 Hydrocenoza – biocenoza cieków i zbiorników wodnych
Biocenozy mogą być naturalne (sawanna, las, jezioro) i sztuczne (park, ogród

Ekosystem tworzą organizmy żywe, czyli biocenoza oraz środowisko nieożywione, czyli biotop.
Biocenozy nie mają wyraźnych granic, np. na obrzeżach lasu spotykamy rośliny i zwierzęta, które występują i w lesie, i na łące. Jest to strefa przejściowa lasu i łąki.
W miarę upływu czasu skład gatunkowy biocenozy może ulec zmianie. Zmienia się różnorodność populacji i ich liczebność. Im więcej populacji w biocenozie, tym jest ona trwalsza. Proces rozwoju biocenozy został przedstawiony na schemacie.
Warunkiem trwałości biocenozy w przyrodzie jest obecność organizmów należących do trzech grup ekologicznych: producentów, konsumentów i destruentów. Funkcjonowanie biocenozy odbywa się w kilku poziomach w grupach organizmów o podobnym sposobie odżywiania się.
Pierwszym poziomem pokarmowym (troficznym) są producenci - rośliny zielone, wytwarzające związki organiczne w procesie fotosyntezy.
Konsumenci I rzędu, czyli zwierzęta roślinożerne.
Konsumenci II rzędu, czyli zwierzęta mięsożerne
Organizmy (grzyby, bakterie), które przeprowadzają rozkład resztek organicznych aż do prostych związków nieorganicznych, które są ponownie pobierane przez rośliny.
Zależności pokarmowe między populacjami można przedstawić w postaci tzw. Łańcuchów pokarmowych.
Strukturę i funkcję pokarmową biocenozy można badać i opisywać oraz graficznie przedstawić w postaci tzw. Piramidy ekologicznej.
Piramida liczb. Pokazuje, że: Potrzeba 20 mln roślin lucerny, czyli czterohektarowego pola, aby wyżywić 4,5 cielęcia, stanowiące przez rok wyłączny pokarm dla jednego chłopca.
Piramida biomas. Liczby osobników zastąpiono biomasami.
Piramida energii. Na tym schemacie zaznacza się dodatkowo energię słoneczną docierającą do powierzchni Ziemi.
Tylko piramida energii, ma zawsze wygląd typowy dla piramidy, ponieważ jest miarą procesu zachodzącego w czasie. Natomiast piramidy liczb i biomasy określają tylko stan- liczbę osobników, ilość biomasy, w danym momencie, a nie ich zmiany w czasie. W niektórych biocenozach piramidy liczb i biomas mogą być odwrócone.
Jeżeli biocenoza dobrze funkcjonuje, to w sieci pokarmowej nie ma żadnych zakłóceń i panuje równowaga biologiczna między wszystkimi populacjami, które tworzą tę sieć.