Oświecenie - powtórzenie

1. Nazwa epoki
Do jej rozpowszechnienia przyczynił się IMMANUEL KANT i wywodzi się ona z przekonania ówczesnych uczonych o przełomowym charakterze epoki. Światło rozumu miało w niej pokonać ciemności zabobonów, nieuctwa i złego gustu.

2. Periodyzacja epoki
Druga połowa XVIII wieku – założenie Collegium Nobilium w Warszawie – do pierwszej połowy XIX wieku. – wydanie „Ballad i romansów” A. Mickiewicza.

3. Cechy epoki
- racjonalne myślenie „Cogito ergo sum” / Kartezjusz / - „Myślę, więc jestem”.
- rozwój nauk przyrodniczych
- powstanie pierwszej encyklopedii – przez encyklopedystów
- rozwój kartografii = rozszerzenie horyzontów
- rozwój pracy = wiadomości (np. Monitor warszawski 1765)
- wynalazki
- rozwój edukacji
- powstanie Teatru Narodowego

4. Filozofia
John Locke – „tabula rasa” -:czysta tablica”; człowiek podczas narodzin jest czystą kartą, wszystko co robimy zapisuje się na tej karcie jako nasze doświadczenie.
Immanuel Kant – wymyślił imperatyw moralny – „Postępuj tak, jak chciałbyś, żeby z tobą postępowali”; przyczynił się do rozpowszechnienia nazwy OŚWIECENIE.
Wolter (Voltaire) – autor pierwszej encyklopedii; wyznawca deizmu – filozofia (wierzą, że Pan Bóg stworzył świat, ale nic poza tym, nie ingeruje w sprawy wewnętrzne świata.

5. Ignacy Krasicki (1735 – 1801)
Najwybitniejszy polski pisarz epoki oświecenia, autor bajek, satyr, powieści, komedii i tekstów publicystycznych; często nazywany KSIĘCIEM POETÓW; ukończył seminarium duchowne w Warszawie i studiował w Rzymie; były kapelan królewski, biskup warmiński; autor „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” – pierwsza powieść polska nowożytna.

Inne dzieła Krasickiego:
- „Jagnię i wilcy”
- „Dewotka”
- „Ptaszki w klatce”
- „Kruk i lis”
- „Czapla, ryby i rak”

6. Bajka
- epigramatyczna (krótka i zwięzła)
- narracyjna (dłuższa i rozbudowana)

Cechy bajki
- posługuje się ironią i humorem
- bohaterowie zwierzęcy, rzadziej ludzie
- pojawiają się alegorie – środek artystycznego przekazu, któremu odpowiada jeden wyraz
- posiada morał
- jest dydaktyczna (uczy)
- krytykuje i ośmiesza wady ludzkie
- pojawia się KONTRAST, czyli świat przedstawiony ukazany jest przeciwstawnie w kategoriach wad i zalet.

7. Satyra
(łac. Satura – misa pełna owoców, mieszanina; łac. Satira – utwór literacki różnorodny w formie i treści, mieszający wiersz z prozą oraz rózne tonacje stylistyczne w celu wywołania efektu groteskowego) – forma piśmiennictwa, która uformowała się jako osobny gatunek literacki już w okresie rzymskim, osiągając rozkwit w epoce klasycyzmu oświeceniowego. Celem satyry jest bezpardonowa krytyka jakiejś osoby czy postaw światopoglądowych lub też przedstawionych w dziele zjawisk bądź instytucji społecznych, politycznych, artystycznych i tych, które podlegają szyderczej ocenie i negacji, najczęściej bez podania przez autora faktów.

Rodzaje:
- społeczno – obyczajowa
- polityczna
- osobista
- literacka
- konkretna
- abstrakcyjna

8. Święta miłości kochanej ojczyzny – I. Krasicki – 1774 rok
Komendant Szkoły Rycerskiej, Książę Adam Czartoryski, włączył go do Katechizmu Moralnego dla uczniów Korpusu Kadetów, a tekst nakazał wyryć złotymi zgłoskami na ścianie jednej w sal,
Utwór ten stał się oficjalną pieśnią Szkoły Rycerskiej.

8. Mazurek Dąbrowskiego – Józef Wybicki
Pieśń Legionów Polskich powstała w Reggio w 1797 roku, przeznaczona na uroczystość pożegnania generała Henryka Dąbrowskiego. Jako hymn narodowz yosta ustanowionz w 1927.

Wcześniejsze hymny narodowe Polski:
- Bogurodzica
- Hymn do miłości ojczyzny – Krasicki
- Boże coś Polskę – Feliński
- Rota – Konopnicka
- Warszawianka – Delavione
- Marsz pierwszej brygady