Ksiądz Jan Twardowski

Ksiądz Jan Twardowski urodził się 1 czerwca 1915 roku w Warszawie. W latach 1933 - 1935 był redaktorem działu literackiego, międzyszkolnego czasopisma młodzieży gimnazjalnej "Kuźnia Młodych". Tu opublikował swoje pierwsze wiersze i opowiadania. W 1936 r. złożył egzamin maturalny w gimnazjum matematyczno – przyrodniczym im. Tadeusza Czackiego w Warszawie. W 1937 roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W tym samym roku wydał pierwszy tomik swoich wierszy „Powrót Andersena”, nawiązujący do poetyki Skamandra. W okresie wojny Twardowski był żołnierzem Armii Krajowej i uczestnikiem Powstania Warszawskiego (1944). W 1947 Twardowski ukończył przerwane przez wojnę studia polonistyczne.

W 1948 roku przyjął święcenia kapłańskie. Do 1952 roku ksiądz Twardowski sporadycznie umieszczał swoją poezję w czasopismach między innymi w "Tygodniku Powszechnym", na łamach katowickiej "Odry", pod pseudonimem Antoni Derkacz.

W latach 1948 - 1952 był wikarym w małej parafii w Żbikowie pod Warszawą i prefektem w Państwowej Szkole Specjalnej gdzie uczył religii dzieci niepełnosprawne. Praca z dziećmi specjalnej troski zaowocowała notatkami, z których między innymi powstały późniejsze zbiory: Zeszyt w kratkę, Nowy zeszyt w kratkę oraz Patyki i patyczki. Świadectwem tego okresu życia są również znane wiersze Do moich uczniów i Pożegnanie wiejskiej parafii. Obecna w całej twórczości księdza Twardowskiego dziecięca ufność, "wiara malutka", miała swoje korzenie w tejże pracy, kiedy ukazywał on swoim wychowankom świat piękny, acz nieskomplikowany, bogactwo zawarte w przedmiotach i zdarzeniach dnia codziennego. Od 1959r. Ksiądz Jan Twardowski jest rektorem kościoła sióstr Wizytek w Warszawie. W 1959 roku został wydany przez poznańskie "Pallotinum" pierwszy powojenny tom poezji Jana Twardowskiego zatytułowany Wiersze. Po jedenastoletniej przerwie, spowodowanej brakiem przychylności władz dla publikacji wierszy religijnych, wydano Znaki ufności. Ten zbiór poezji, podobnie jak poprzedni, został przychylnie przyjęty przez krytyków i został wydany w Szwajcarii, w przekładzie niemieckim. Następny tom Poezje wybrane (LSW 1979) ukazał się po kolejnych dziewięciu latach. W latach osiemdziesiątych częstotliwość publikowania była już większa. Wydano Rachunek dla dorosłego i Który stwarzasz jagody. Największą popularność zyskały utwory zawarte w tomie Nie przyszedłem pana nawracać. Wiersze 1937-1985, opublikowane w 1986 roku. Lata dziewięćdziesiąte przyniosły ogromny rozkwit popularności poezji księdza Twardowskiego. Każdego roku wydaje się nowe zbiory i wznowienia wcześniejszych. Ocenia się, że obecnie ogólny nakład tej poezji dochodzi do miliona egzemplarzy. Książki księdza Twardowskiego należą do najchętniej czytanych publikacji poetyckich. A są to: Zeszyt w kratkę (1973,1978,1995), Niebieskie okulary (1980,1998), Spóźnione kukanie (1996). W pięknej szacie graficznej, z artystycznymi fotografiami Piotra Cieśli ukazywały się małe książki poetyckie Krzyżyk na drogę (1994), Sześć pór roku (1995), Litania polska (1995).

Rekordy popularności bije pełen anegdot, refleksji i wspomnień Niecodziennik wtóry w 1995. Ostatnio ukazały się też: Najnowszy zeszyt w kratkę w 1997, Niecodziennik cały w 2000 oraz wydane po raz kolejny, tym razem w jednym tomie Znaki ufność i. Niebieskie okulary w 2000.

Ciesząca się ogromną popularnością twórczość księdza Twardowskiego ma najczęściej charakter religijny. Poezja ta uświęca właśnie to, co świeckie i co zwyczajne. To, co dla Twardowskiego znamienne to humor i wypracowana prostota oraz znakomite opanowanie warsztatu. Żartobliwe rozważania teologiczne, czułość i miłość dla niedoskonałego dzieła stworzenia znajdują w niej swoje wyrazy najprostsze, a zarazem nieodwołalne, konieczne, tak jak konieczna wydaje się nadzieja na urządzenie świata, w którym moglibyśmy czuć się u siebie, bezpieczni i pogodzeni ze sobą. Niezwykła popularność poezji księdza Twardowskiego wynika z kilku cech, charakterystycznych i zauważalnych na pierwszy rzut oka. Poeta odwołuje się do uczuć najprostszych, najważniejszych wzruszeń przynależnych człowiekowi "od zawsze", nie podlegających więc prawom subiektywnego spojrzenia, czy osądu. Twardowski jest zwolennikiem zmysłowej obserwacji rzeczywistości. Skłania się ku naocznej obserwacji zjawisk. Ta ważna cecha poetyckiego myślenia przekłada się na pogląd pisarza, dotyczący spraw religii i wiary. Autentyczność, wewnętrzność przeżycia, brak instytucjonalnego, dogmatycznego podejścia do Kościoła i nieufność wobec statycznych w swej istocie pisanych prawideł wiary, nakazuje Twardowskiemu poznawać Tajemnicę poprzez widzialne i namacalne przejawy jej istnienia. Humor jest zresztą następną charakterystyczną i nieodłączną cechą wierszy księdza Twardowskiego. Spojrzenie humorystyczne nie odnosi się tylko do spraw Boskich, ale także tych zwykłych, codziennych, przypisanych człowiekowi. Wiele z wierszy księdza Twardowskiego poświęconych jest uczuciom, również tym, zachodzącym między dwojgiem kochających się ludzi. Uczuciom, którym tak często towarzyszy dramat rozstania, poczucie niespełnienia, czy zwykły upływ nieubłaganego czasu. Dla poety zrozumienie bólu, czy cierpienia nie jest jednak powodem do rozpaczy, staje się raczej kluczem do sensu ludzkiej egzystencji, będącej zamysłem Boga.

Ksiądz Jan Twardowski jest laureatem wielu prestiżowych nagród literackich. Między innymi otrzymał główną nagrodę literacką Polskiego PEN – Clubu w 1980 roku oraz główną nagrodę Sezonu Wydawniczo-Księgarskiego IKAR 2000. Nagrodę przyznano za "wyjątkową we współczesnej literaturze, pełną głęboko humanistycznych treści poezję, przemawiającą do każdego i za fenomen popularności szczególnie wśród młodzieży".

Kluczem tej popularności wydaje się być fakt, że są to po prostu wiersze o nas samych. Ksiądz Jan Twardowski za swoje osiągnięcia literackie, 22 kwietnia 1999 roku, otrzymał tytuł Doktora Honoris Causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Od autora z dwujęzycznego wydania poezji Ks. Jana Twardowskiego, „When You Say - Kiedy mówisz” :
„ Stawiam sobie czasem trzy pytania: dlaczego piszę? do kogo piszę? Co myślę o swoich własnych wierszach?
Nie prowadzę dziennika. Swoje przeżycia, wzruszenia, spotkania ze światem i ludźmi zapisuję w wierszach.
Wiersze są rodzajem rozmowy, w której autor chce coś przekazać z własnych przeżyć. Piszę tak, jakbym mówił do kogoś bliskiego. Dla mnie wiersz jest poszukiwaniem kontaktu z drugim człowiekiem. Chciałbym trafić do każdego. Cieszy mnie to, że wiersze rozumieją czytelnicy spoza polskiej przestrzeni, rozumieją w swoim języku.

Jako ksiądz żyję w dwóch światach: zewnętrznym – mediów, które mówią o zarażonym, nieprawdziwym, okropnym świecie ludzkich grzechów, i wewnętrznym – ludzkich wyznań, spowiedzi. Wiem, że jeśli nawet człowiek odchodzi od Boga – męczy się. Jest krzyż wiary i niewiary.

Wciąż chcę pisać lepiej. W dzisiejszym świecie spotykamy się z twórczością cenionych nieraz umysłów, zarażonych rozpaczą, relatywizmem, niewiarą, materializmem, postmodernizmem. Wiersz religijny może wydać się za słaby, zbyt zagłuszony. Ale nie dostrzegany odbiorca jest, odbiorca, który szuka nadziei, prawdy, autentyzmu i nie idzie za tym, co modne. W świecie niewiary próbuję mówić o wierze, w świecie bez nadziei – o nadziei, w świecie bez miłości – o miłości.

Wiersze ocalają to, co podeptane. W dobie komputerów i techniki objawiają się jako coś ludzkiego, serdecznego, co nie jest zatrute nienawiścią, złością, sporami. Wnoszą ład i harmonię. Odkażają dziesiejszą rzeczywistość.

Brak dziś wierszy religijnych. Sam fakt, że pojawiła się propozycja ich wydania, świadczy o zapotrzebowaniu.
Nie lubię dorabiać tak zwanych interpretacji do tego, co piszę. Postawiam osąd czytającym. Prezentowany wybór jest wędrówką po moim odkupionym świecie, w którym cierpienie nie zawsze jest nieszczęściem, może być próbą wierności wobec tajemnicy, a śmierć jest spotkaniem z Bogiem, który jest miłością.
Ks. Jan Twardowski

Data i miejsce śmierci: 18 stycznia 2006, Warszawa