Romantyzm jako epoka

· ROMANTYZM
· Romantyzm europejski powstał w latach dziewięćdziesiątych XVIII wieku i trwał do lat czterdziestych wieku XIX.
· W Polsce granice epoki wyznaczają: rok 1822 – data wydania “Ballad i romansów” Adama Mickiewicza oraz 1863 – data wybuchu powstania styczniowego.
· Nazwa romantyzm pojawiła się w I połowie XIX w. i utworzona została od wcześniej już używanego przymiotnika romantyczny, oznaczającego coś niepodobnego do rzeczywistości, niezwykle pięknego, oddziaływującego na uczucie, podniecającego wyobraźnię, coś fantastycznego. Natomiast przymiotnik romantyczny utworzony został od rzeczownika \"romans\", \"romant\", oznaczającego średniowieczne opowieści awanturniczo-przygodowe, pełne fantastyki.
· Okres ten przypadł zarówno w Europie, jak i w samej Polsce na czasy niezwykle burzliwe. Był to czas ruchów narodowo-wyzwoleńczych (powstanie listopadowe, krakowskie i styczniowe) oraz okres wynaradawiania.
· Literatura zajmowała się głównie walką narodowo-wyzwoleńczą. Podstawową cechą postawy romantyków był wszechstronny bunt wobec zastanej rzeczywistości. Romantycy nie akceptowali feudalnej struktury społecznej i absolutystycznych rządów, a oświeceniowy racjonalizm, empiryzm i klasycyzm odrzucili jako niewystarczające formy myślenia o świecie i sposoby jego wyrażania.
· Cechy charakterystyczne romantyzmu - stawianie uczucia ponad rozum jako najbardziej zbliżające człowieka do poznania tajemnic życia; - wiara w możliwość kontaktu ze światem pozazmysłowym; - wprowadzenie do literatury wątków baśniowych, fantastycznych, legend, podań; - tajemniczość; - wprowadzenie wątków i motywów historycznych, szczególnie średniowiecznych; - zainteresowanie tematyką wschodu, tzw. orientalizm; - odrzucenie zasad i reguł poetyki klasycznej krępujących rozwój jednostki; - dążenie do indywidualizmu.
· Typy bohaterów romantycznych bohater bajroniczny - uosabia romantyczne konflikty moralne i namiętności; Jerzy Gordon Byron; typ ten widoczny w \"Giaurze
· bohater werterowski - utożsamiany z bierną rezygnacją, nostalgią, apatyczną ucieczką w świat wewnętrzny, aż do spokojnie zaplanowanych decyzji samobójczych; twórca: Goethe (\"Cierpienia młodego Wertera\");
· bohater werterowski to ten, który nie umiał znaleźć sensu życia, ucieka od współczesności w świat marzeń i wspomnień
· bohater renejski - francuska odmiana choroby wieku; Rousseau, Musset \"Spowiedź dziecięcia wieku\", Hugo \"Nędznicy\";
· bohater rosyjski - bohater zniechęcony do życia, przygnębiony, nie umiejący znaleźć celu i sensu życia - rosyjska odmiana choroby wieku; twórcy: Puszkin \"Eugeniusz Oniegin\", \"Borys Godunow\", Michał Lermontow
· Bohater romantyczny to człowiek przeżywający tragiczny konflikt spowodowany rozbieżnością między wyznawanymi ideałami a rzeczywistością, człowiek skłócony ze światem i społeczeństwem, w którym żyje, buntujący się przeciw istniejącym normom społecznym, kulturalnym i obyczajowym. Bohater romantyczny to indywidualista i człowiek o niezmiernie bogatym życiu wewnętrznym, pełen sprzeczności, rozterek i wahań. Jedną ze stałych cech bohatera romantycznego było także przeżywanie wielkiej romantycznej miłości, która stawała się wielką namiętnością, była też dowodem - wyznawanej przez romantyków - dominacji uczuć nad rozumem. Miłość romantyczna jest najczęściej nieszczęśliwa i prowadzi bohatera do samobójczej śmierci.
· Gatunki charakterystyczne dla romantyzmu Dramat romantyczny - wywodzi się z dramaturgii Szekspira: nie respektuje trzech jedności, rezygnuje z chóru, nie podporządkowuje się \"decorum\", gdyż partie tragiczne miesza z komicznymi; charakteryzuje się luźną kompozycją.
· Powieść poetycka - odmiana poematu epickiego, powstała w okresie romantyzmu, o elementach dramatycznych i lirycznych. Fragmentaryczność i inwersyjność fabuły (zakłócenia chronologii zdarzeń) służą do wytworzenia napięcia i tajemniczości. Narrator ujawnia swoje uczucia w nastrojowych opisach, lirycznych komentarzach i refleksjach. Tło wydarzeń często jest historyczne (rozgrywają się one w średniowieczu), niekiedy zaś orientalne. Twórcami powieści poetyckiej byli Scott i Byron. Ballada - wywodzi się ze średniowiecznych epickich pieśni ludowych.
· Poemat dygresyjny - gatunek epicki, w którym fabuła staje się okazją do snucia przez narratora refleksji, wspomnień i uwag wszelkiego rodzaju o charakterze lirycznym, żartobliwym, satyrycznym, polemicznym. Fabuła ulega rozbiciu na szereg epizodów połączonych postacią głównego bohatera, na pierwszy plan wysuwa się natomiast osoba samego narratora. Poemat dygresyjny rozwinął się w okresie romantyzmu i stanowi przykład romantycznego mieszania ze sobą rodzajów literackich oraz wprowadzania podmiotowości. Przedstawiciele tego gatunku to: Byron, a w Polsce Słowacki (\"Beniowski\").