Czy Polska w latach 1944-1989 była państwem totalitarnym?

Totalitaryzm jest uważany za skrajną i specyficzną postać rządów autorytarnych, charakteryzujących się militaryzacją życia publicznego w imię podniesienia skuteczności rządzenia. Cechami wyróżniającymi państwo totalitarne są: oficjalna, obowiązująca ideologia; cenzura i centralnie sterowana propaganda; rządy monopartii; terror na ogromną skalę przy pomocy tajnej policji; wyraźnie zdefiniowany wróg wewnętrzny i zewnętrzny; sterowane poparcie społeczne.
Wszystkie te cechy Polska spełniała w mniejszym lub większym stopniu, szczególnie w latach 44 – 56, podczas rządów Bolesława Bieruta. Ogólnie obowiązującą ideologią stał się komunizm, wraz z hasłami „walki klas”, „równości społecznej” oraz kultem jednostki - Stalina. Socjaliści doszli do władzy w 1947 r. podczas sfałszowanych wyborów do sejmu ustawodawczego, zaś w grudniu 1948 roku powstała monopartia - Polska Zjednoczona Partia Robotnicza z połączenia Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej. Fałszowanie wyborów, drobiazgowa cenzura, oraz wszechobecna propaganda w mediach miały na celu zbudowanie monopolu informacyjnego oraz kierowanie opinią społeczeństwa. O terrorze świadczy choćby likwidacja pozostałych partii, których członkowie byli inwigilowani, aresztowani pod byle pretekstem oraz skazywani na śmierć. Podobnie represjonowany przez władze był Kościół rzymskokatolicki, wprowadzono śluby cywilne oraz zniesiono nauczanie religii w szkołach. Sytuacji nie poprawiła umowa między rządem a kościołem zawarta 14 kwietnia 1950 roku, gdyż władze nie przestrzegały postanowień układu, a w latach 1953-56 internowały prymasa Stefana Wyszyńskiego.
Rok 1956 był przełomowy dla Polski. XX Zjazd KZPR w Moskwie, zapoczątkował odejście od „rządów stalinowskich”. Po śmierci Bieruta system dotychczasowych rządów w Polsce załamał się. Zmiany w kierownictwie partii zapoczątkowały ciąg wydarzeń, który w konsekwencji doprowadził do wolnych wyborów 4 czerwca 1989 i końca okresu Polski Ludowej. Jednak droga do demokracji była długa. W międzyczasie często ważną rolę odgrywał w państwie aparat bezpieczeństwa. Należy tu wspomnieć bunt studencki z marca 1968 roku rozpędzone przez robotników i milicję, czy też krwawo stłumione wystąpienie robotnicze w grudniu 1970. Kolejną formą zmniejszenia swobód obywateli był stan wojenny wprowadzony 13 grudnia 1981 roku, pod groźbą wkroczenia wojsk radzieckich. Zakazano wydawania niezależnej prasy, zawieszono działalność organizacji społecznych i kulturalnych, wprowadzono militaryzację kolei, łączności i energetyki. Podczas stanu wojennego zostało internowanych kilka tysięcy osób, strajki były brutalnie łamane przez Zmotoryzowane Oddziały Milicji Obywatelskiej (ZOMO). Masakra górników w kopalni „Wujek” wstrząsnęła opinią publiczną. Łagodzenie zarządzeń stanu wojennego zostało wymuszone zmianami w sytuacji międzynarodowej (osłabienie ZSRR). Ograniczono cenzurę, we wrześniu 1986 ogłoszono amnestię, powołano Radę Konsultacyjną, organizacje niezależne nie były atakowane siłą. Wałęsa przyjmował polityków zagranicznych.
Pomimo wszystkich represji w Polsce istniały instytucje przeczące obrazowi państwa totalitarnego. Przez cały czas istniał w kraju prężny Kościół, który skupiał większą część obywateli. Nawet represje władzy nie zraziły ludzi i osoby będące w tygodniu członkami partii, w każdą niedzielę stawały się katolikami, prowadzącymi własne dzieci do chrztu. Władze zezwoliły na dwie pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. Także w Polsce, po raz pierwszy w bloku radzieckim pojawiły się legalne związki zawodowe. W odróżnieniu od Rosji nie wprowadzono także kolektywizacji rolnictwa. Państwowe Gospodarstwa Rolne i spółdzielnie produkcyjne zajmowały niewielką powierzchnię, zaś resztę stanowiły indywidualne gospodarstwa. Dlatego uważam, że pomimo wyraźnych cech systemu totalitarnego nie jesteśmy w stanie jednoznacznie stwierdzić, czy Polska była państwem totalitarnym.