Odzwierciedlenie haseł pracy u podstaw i pracy organicznej w „Nad Niemnem” – rozprawka

Najważniejszą wartością w powieści „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, jest praca. Autorka ukazuje w niej dwa podstawowe hasła pozytywistyczne : pracę u podstaw i pracę organiczną. Pierwszy postulat nawołuje do edukacji ludzi z niższych warstw społecznych , głównie rolników i robotników. Drugi wzywa do podjęcia przez wszystkie warstwy wysiłku na rzecz rozwoju gospodarczego kraju. Aby to nastąpiło wszystkie grupy społeczne muszą ze sobą współpracować.
Głównym głosicielem hasła „praca u podstaw” jest Witold Korczyński. Młodzieniec skończył agronomie co jest bardzo przydatne przy pracy na roli. Dzięki zdobytej w szkole wiedzy chętnie udziela rad chłopom, uczy ich korzystania z maszyn rolniczych. Radzi im aby wybudowali młyn który zastąpiłby żarna i odciążyłby ludzi. Doradza im również zastosowanie trójpolówki która ma zapewnić wyższe plony oraz wybudowanie czterech wspólnych studni.
Benedykt Korczyński również pragnie realizować postulat pracy u podstaw. Należy do starego pokolenia pozytywistów. Chce aby mieszkańcy wsi nauczyli się czytać i dobrze gospodarować. Jednak z czasem poddaje się uznając swe „rolnicze” plany za niemożliwe do zrealizowania. Poglądy zmienia głównie z powodu licznych represji zaborców. Na właścicieli ziemskich nakładano wysokie podatki , dlatego musiał ciężko walczyć o utrzymanie posiadłości. Wytacza proces zaściankowi Bohatyrowiczów , z którymi kiedyś Korczyńscy się przyjaźnili. Pod koniec powieści jednak przeżywa przemianę , powracając do dawnych ideałów.
Ostatnim przykładem pracy u podstaw jest postać Justyny Orzelskiej. Dziewczyna pragnie uczyć wiejskie dzieci. Nie boi się pracować , podoba jej się praca na roli. Pomaga Bohatyrowiczom w gospodarstwie.


Bohaterowie powieści są przedstawicielami arystokracji, ziemiaństwa oraz schłopiałej szlachty zaściankowej. Całość tego społeczeństwa dzieli się na dwie grupy. Na tych którzy ciężko pracują i na tych którzy żyją z pracy innych.
Do pierwszej grupy należą Bohatyrowicze którzy oddają się całkowicie pracy , wykonując ją z radością. Są wzorowymi gospodarzami – mają przytulną chatę , dobrze utrzymany ogród. Pomagają sobie nawzajem są przyjaźnie nastawieni do innych ludzi - chętnie przyjmują do siebie Justynę Orzelską.
Benedykt oraz jego siostra Marta również pracują ciężko mimo ich szlacheckiego pochodzenia. Benedykt dba o swoją ziemię , jest do niej bardzo przywiązany. Marta kiedyś bała się ciężkiej pracy przez co nie przyjęła oświadczyn Anzelma Bohatyrowicza . Jednak potem zaczęła zajmować się domem brata , opiekować się jego dziećmi co jej się spodobało. Całkowicie przejęła obowiązki żony Benedykta Emilii.
Z uwagi Na to że ród Korczyńskich oraz Bohatyrowiczów jest w konflikcie , nie mogą oni podjąć się razem współpracy. Spór ten jednak łagodzi Justyna Orzelska , która przyjmując oświadczyny Janka, odwiedza zaścianek Bohatyrowiczów wraz z Benedyktem.
Drugą grupę bohaterów reprezentuje Emilia Korczyńska , która nie pomaga mężowi w prowadzeniu gospodarstwa, nie wspiera go. Żyje marzeniami pogrążona w czytaniu francuskich romansów. Jej córka Leonia również zaczyna powoli upodabniać się do niej. Następną negatywną postacią jest Teofil Różyc. Trwoni cały swój majątek na zabawy i bujne życie towarzyskie. Zygmunt Korczyński również nie skupia się na pracy, nie szanuje pamięci swego ojca Andrzeja . Jego życie składa się z samych przyjemności. Grupa ta jest społeczeństwem zepsutym , która wymaga pracy nad sobą. Nie potrafią oni bowiem prawidłowo funkcjonować w społeczeństwie.
W „Nad Niemnem” Eliza Orzeszkowa porusza dwa najważniejsze hasła pozytywistyczne które są podstawą odrodzenia się narodu Polskiego. Pisarka zawarła w swej powieści wskazówki moralne i etyczne jakimi Polacy powinni się kierować w tamtych czasach.