Rzeżba eoliczna Polski, wietrzenie

Istnieje wiele klasyfikacji i podziałów erozji i, w zależności od przyjętych kryteriów, poszczególne jej typy i podtypy znacznie się od siebie różnią. Opracowana przez Józefaciuków z Puławskiego Ośrodka Badań Erozyjnych jest najodpowiedniejsza dla geograficznych warunków Polski i ujmuje wszystkie typy erozji spotykane w terenie. Wyróżniono w niej 5 podstawowych typów erozji, które rozkładają sie na poszczególne podjednostki., w tym miedzy innymi właśnie erozje wietrzna


Erozja wietrzna –Czyli procesy eoliczne – to takie w których sila sprawcza jest wiatr, wyrożnia się następujące:
Deflację - wywiewanie ziaren i cząstek glebowych, ziemnych i skalnych. Powoduje tworzenie się rynien, mis, niecek i wydmuszysk w obrębie obszarów piaszczystych oraz ostańców i bruku deflacyjnego na obszarach piaszczysto - żwirowych i pyłowych. Podczas okresów intensywnego wywiewania powstają burze pyłowe i piaskowe (Sahara).
Korazję - żłobienie i szlifowanie powierzchni skał przez piasek niesiony wiatrem, najintensywniejsze na pustyniach i w górach. Charakterystyczne formy rzeźby korazyjnej to wygłady, żłobki, bruzdy, nisze, graniaki wiatrowe i skałki (słupy skalne).
Akumulację eoliczną - osadzanie się niesionych przez wiatr cząstek glebowych (deflatów) na powierzchni gleby powodujące stopniowe zasypanie górnych, żyznych poziomów profilu glebowego, jałowymi deflatami.

Jak więc widać działalność wiatru polega przede wszystkim na transportowaniu luźnych cząstek skał i minerałów. W związku z tym procesy eoliczne najsilniej działają w klimacie suchym o dużych dobowych i rocznych amplitudach temperatury oraz na obszarach równinnych pokrytych ubogą szatą roślinną, a więc na obszarach sprzyjających erozji skał. Warunki takie występują na obszarach pustynnych, półpustynnych, stepowych i skalistych, a także na wybrzeżach morskich.

Z powodu iż niemożliwym byłoby przytoczenie tu wszystkich występujących na terenie Polski elementów rzeźby terenu powstałych przez procesy erozyjne – przedstawię przykłady znajdujące się w różnych częściach kraju.





Zjawiska eoliczne południowo-zachodniej Wielkopolski
Na obszarze południowo-zachodniej Wielkopolski w wielu miejscach występują liczne formy powstałe w wyniku działalności eolicznej - korazyjnej, deflacyjnej i akumulacyjnej.
Stosunkowo rzadko badane są formy powstałe w wyniku korazyjnej działalności wiatru. Ślady jej znajdowane są na różnej wielkości głazikach zalegających wśród różnoziarnistych osadów, które budują wysoczyzny morenowe, sandry, czasami stożki napływowe i terasy rzeczne południowo-zachodniej Wielkopolski. Najwyraźniejszym dowodem korazji eolicznej są graniaki o zróżnicowanej liczbie grani i lic.
Na wysoczyznach morenowych, sandrach, na stożkach napływowych i terasach w Pradolinie Głogowsko-Baruckiej oraz na terasach i dnach dolin występują niecki deflacyjne, wydmy i eoliczne piaski pokrywowe. Znajduja się tam tak pojedyncze wydmy i sąsiadujące z nimi eoliczne piaski pokrywowe jak i pola z licznymi wydmami.

Zjawiska eoliczne Puszczy Kampinowskiej

Pod koniec epoki lodowcowej na łachach Pra-Wisły rozwinęły się procesy eoliczne, tworząc wydmy, które sięgają do 30 m wysokości względnej i prezentują różne formy morfologiczne: łuki, parabole, wały, grzędy i zespoły wydmowe, przypominające do złudzenia łańcuchy górskie. Około 12,5 tysiąca lat temu wydmy zostały utrwalone roślinnością i stanowią dziś na powierzchni blisko 20 tysięcy ha unikatowy na skalę europejską twór przyrodniczy.

Zjawiska eoliczne Niziny Szczecińskiej

Gdy obniżał się poziom wody w zalewie szczecińskim po ustąpieniu lodowca powstawały kolejne „tarasy”. Kiedy wyższe partie zostawały osuszone, na ich powierzchni zaczynały rozwijać się intensywne procesy eoliczne. Powstały tam wówczas liczne, lecz płytkie zagłębienia terenu o charakterze deflacyjnym oraz dobrze rozwinięte formy wydmowe, osiągające niejednokrotnie od kilku do kilkudziesięciu metrów wysokości. Najlepiej wykształcone wydmy paraboliczne, porośnięte obecnie zwartym lasem sosnowym, znajdują się na Równinie Goleniowskiej oraz Wkrzańskiej.

Procesy eoliczne w Wolińskim parku krajobrazowym

Główna atrakcją turystyczna Parku są ruchome wydmy, których bardzo drobny piasek pod wpływem wiatru wędruje na wschód z szybkością od 3 do 10 metrów rocznie zasypując napotykane lasy. Ustępujące od zachodu wydmy odsłaniają martwe lasy i zarysy dawnych wydm pokrytych glebami kopalnymi. W XVIII wydmy zakopały tu nawet cała wieś, która nie została jeszcze odsłonięta. Największe pole wydmowe ma około 500 ha, a najwyższe wydmy dochodzą do 40 m wysokości.

Zjawiska Eoliczne w Bieszczadach

Jodłowa to jedna z największych wsi województwa podkarpackiego. Występująca tu deflacja jest silnie związana z typem użytkowania oraz warunkami meteorologicznymi, ma szczególne znaczenie jako jeden z mechanizmów erozji gleby. Ten mechanizm erozji eolicznej jest szczególnie zauważalny na odsłoniętych gruntach w okresie zimowym


Bibligrafia


· Dylik, J. 1951. The loess-like formations and wind-worn stones in middle Poland, Bulletin of the Society of Science and Letters
· Jahn, A. 1972b. The contemporary eolian processes in the cultivated areas of Poland, Acta Geographica Debrecina
· Stankowski, W. 1963a. Eolian relief of north-west Poland on the ground of chosen regions (English abstract), Poznanskie Towarzystwo Przyjacol Nauk, Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej