Analiza obrazu
Wybrany przeze mnie obraz „Krzyż w górach” to dzieło niemieckiego malarza okresu romantyzmu Caspara Davida Friedricha. Dzieło powstało w 1808 r. na zamówienie do kaplicy, jako nastawa ołtarza (stąd także inna nazwa: Ołtarz deczyński). Został namalowany w technice olejnej, a jego wymiary wynoszą 115x110 cm. Obecnie przechowywany jest w drezdeńskiej Galerii Nowych Mistrzów. Dzieło umieszczone jest w pozłacanej, misternie zdobionej ramie, specjalnie zaprojektowanej przez Friedricha. Po bokach tej ramy umieszczone są kolumny, połączone liściastym łukiem z pięcioma aniołami, które spoglądają na obraz. W podstawie znajdują się symbole Eucharystii – gałązka winogron i kłosy, a pomiędzy nimi – znak Bożej Opatrzności.
Sam obraz przedstawia górski pejzaż , spokojny, cichy, harmonijny. Przyroda ukazana jest precyzyjnie, drobiazgowo i w sposób bardzo nastrojowy. Centralnym elementem są góry - brązowe skały, nagie, surowe, niezłomne, potężne. Wśród nich wyrastają ciemno-zielone, smukłe, strzeliste jodły. Na samym szczycie wzgórz, w szczelinie umieszczony jest krzyż - samotny, niewzruszony, mocny, jego dolną część oplata wijące się pnącze. Na krzyżu można dostrzec zarys postaci z podkurczonymi nogami, zwróconej bokiem do spoglądającego widza. Ostatnie przebłyski światła powodują powstanie niezwykłej ciepłej kolorystyki otaczającej wzgórza. W rogach złota, poświata zachodzącego słońca przebija się za górami. W górze królują chmury w odcieniach czerwieni, purpury, żółci, brązu, czerni. Zza gór rozpościerają się trzy smugi, niczym oświetlające postać na krucyfiksie. W obrazie widać bezruch, ciszę stałość, czuć klimat kontemplacji, niezwykłego mistycyzmu.
Interpretacja obrazu
Malarstwo romantyczne to czas patrzenia oczami duszy, zwrot ku naturze, badanie jej żywiołowości, tajemniczości, potęgi, rozbudowana symbolika, powrót do religii, mistyczność, połączenie pierwiastków Bóg-Natura. To odejście od klasycystycznych wzorców i spojrzenie na świat z innej perspektywy.
Artysta w obrazie „Krzyż w górach” używa motywów natury w sposób symboliczny w celu zwrócenia uwagi człowieka na sprawy transcendentne, duchowe, nie namacalne, abstrakcyjne. Przedstawia Boga nieuosobionego w pięknie stworzenia, w "czystej” postaci. Wiecznie zielone jodły to symbol trwałości, nieśmiertelności, mocy, wzniosłości, ciągłości istnienia mimo przemijalności ziemskiego życia. Szczyty górskie to niezłomność, stałość, niewzruszenie, a jednocześnie trud, przeszkoda. Światłość zachodzącego słońca uwypukla mistycyzm, buduje wyobrażenie transcendencji, daje nadzieje na nowe życie. Skłębione chmury są znakiem raju, zapowiedzią nowego życia, jednocześnie częściowo przesłaniają nasze pole widzenia, ograniczają pełne poznanie ostateczności, tajemnicy wieczności. Pośród cudów natury stoi krzyż – niezłomny, tryumfujący wśród gór, trwający na wieki, zespolony ze światem przyrody. Natura jest boskim objawieniem, sacrum. Zbawiciel wiszący na krzyżu to pośrednik między niebem a ziemią, jedyna droga do zbawienia, nadzieja na życie wieczne. Droga odkupienia wiodła przez mękę, przez skaliste, niedostępne zbocza Golgoty , wreszcie nadszedł szczyt, ostateczne zwycięstwo nad śmiercią, wszystko ucichło, zatrzymało się. Między niebem a ziemią stanął krzyż, jest tylko natura i jej Stwórca. Człowiek, przystając przed obrazem, kontempluje to misterium, poddaje się jej atmosferze, religijnemu uniesieniu, ekstazie, przeżywa naturę jej piękno i tajemnicę.
Obraz „Krzyż w górach” przedstawia spojrzenie na świat romantycznego twórcy. Friedrich w swoich dziełach chciał uchwycić ducha natury, odkryć rządzące nią prawdy, zanurzyć głowę w jej wnętrzu, połączyć się z nią duchem. Jego obrazy są przepełnione mistycyzmem, metafizycznością, eksplozją uczuć. Jako jeden z pierwszych, zaproponował on nowe spojrzenie na ikonografię religijną, zdominowaną na przestrzeni wieków przez sceny biblijne, bezpośrednie, osobowe przedstawienia Boga, Maryi, Jezusa, aniołów, świętych. W jego dziełach Bóg jest obecny w naturze i przejawia się przez jej tajemniczość, mistycyzm, piękno i doskonałość.