Program pozytywizmu polskiego na tle sytuacji politycznej i społecznej.

Nazwa pozytywizm została przyjęta z filozofii Augusta Comte'a - francuskiego myśliciela z I połowy XIX w., autora dzieła "Kurs filozofii". Pojęcie pozytywny oznacza to, co realne, pożyteczne, wartościowe, osiągalne i stanowi przeciwstawienie temu, co urojone i nierealne . Przyjęcie nazwy pozytywizmu dla literatury polskiej II połowy XIXw. oznaczało skupienie się na problemach realnych głównie społeczno-ekonomicznych, możliwych do zrealizowania co przeciwstawiało je nierealnym - jak się okazało - dążeniom romantyków do odzyskania niepodległości . Zmienia się światopogląd ludzi pozytywizmu - kierują się oni rozumem, chłodno i trzeźwo rozważają wszelkie zjawiska, stąd rozwój racjonalizmu i empiryzmu. Światopogląd pozytywistyczny określają trzy czynniki:

- scjentyzm (kult wiedzy)
- ewolucjonizm (wiara w powolny stopniowy postęp społeczny)
- utylitaryzm (użyteczność)

Twórcami i propagatorami idei pozytywistycznych byli ludzie młodzi, głównie wychowankowie Szkoły Głównej, doskonale zaznajomieni z osiągnięciami filozofii i nauk społecznych z zachodu Europy, publicyści i pisarze, jak Aleksander Świętochowski - przywódca młodych pozytywistów, publicysta i pisarz - redagował pismo "Prawda", Adam Wiślicki - redaktor "Przeglądu Tygodniowego", Piotr Chmielowski - publicysta i historyk literatury, Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz - publicyści i wielcy pisarze .

Poglądy i dążenia pozytywistów kształtowały trzy czynniki:

klęska powstania styczniowego i represje carskie wobec jego uczestników (likwidacja Królestwa Polskiego, powszechna rusyfikacja, zesłania na Sybir, konfiskaty majątków)

Przemiany społeczno - ekonomiczne.

- koniec feudalizmu początek kapitalizmu
- reforma uwłaszczeniowa
- przeludnienie wsi
- migracja do miast, a nawet emigracja
- rozwój przemysłu
- powstanie nowych klas społecznych: burżuazja, robotnicy, inteligencja.