Adam Mickiewicz – „Droga nad przepaścią w Czufut-Kale”, analiza i interpretacja.

Utwór Adama Mickiewicza jest liryką pośrednią, sytuacyjną dialogu, w którym występuje dwóch bohaterów: Pielgrzym oraz Mirza. Pielgrzym, w kreacji którego wykorzystano motyw homo viator, jest zafascynowany nieznanym światem podróżującym, potrzebującym właściwego przewodnika. Przewodnikiem Pielgrzyma jest właśnie Mirza, to on daje mu rady i wskazówki jak odpowiednio zachować się wobec górskiego żywiołu. Artysta wykorzystuje tutaj topos mistrza i ucznia.

Mirza używa trybu rozkazującego, co wskazuje, że panuje i kontroluje sytuację:

„Zmów pacierz, opuść wodze, odwróć na bok lica”

Człowiek wobec żywiołu przyrody jest niczym – Pielgrzym musi zaufać swojemu rumakowi, który również jest częścią natury oraz Bogu („Zmów pacierz”) – tego uczy Pielgrzyma Mirza.

Moment przechodzenia nad przepaścią rozdzielony i umieszczony jest w dwóch strofach, zabieg ten ma na celu zwiększyć dramaturgię i uczucie grozy, trwogi. Mirza ostrzega Pielgrzyma przed jakimkolwiek ruchem i zachowaniem nad przepaścią, poeta odwołuje się do mitologii i postaci Ikara (mit ikaryski):

„I ręka tam nie wskazuj, nie masz u rąk pierza”

Pielgrzym reprezentuje romantyków – buntuje się przeciw słowom Mirzy i jako współczesny, romantyczny Ikar podejmuje odważny krok:

„Mirzo, a ja spojrzałem! Przez świata szczeliny/ Tam widziałem – com widział, opowiem – po śmierci,/ Bo w żyjących języku nie ma na to głosu.”

Pielgrzym triumfuje, jednak poznaną tajemnicę pozostawia tylko sobie. „Świata szczeliny” symbolizują niespójności oraz antynomie jakie występują na świecie (charakterystyczne dla epoki romantyzmu).

Utwór pokazuje potęgę natury oraz zainteresowanie nią Pielgrzyma, Mickiewicz odwołuje się tutaj do orientalizmu (fascynacja kulturą wschodu). Wiersz jest nastrojowy, utrzymuje napięcie i dramaturgię, co jest charakterystyczne dla przedstawień natury w romantyzmie. Góra oraz takie elementy jak modlitwa czy Pielgrzym mogą również reprezentować sferę sacrum.

Mickiewicz używa także wielu różnych środków stylistycznych: porównań („jak w studni Al-Kairu”), epitetów („łodzi drobnej”, „żyjących języków”), metafor („spadła źrenica”, „świata szczeliny”, „otchłanie chaosu”) oraz anafor i diafor („I ręką tam nie wskazuj, nie masz u rąk pierza;/ I myśli tam nie puszczaj, bo myśl jak kotwica”).