Pierwotny pomysł napisania „Pana Tadeusza” sięgał czasów pobytu poety w Poznańskiem; miał to być niewielki sielankowy poemat. Powstawał w roku 1832-34, początkowo przyjęty dość chłodno. W ciągu kilkunastu miesięcy plan ten zmienił się a poemat rozrósł się wielką narodową epopeje. Na zmianę pomysłu i ukształtowania się „Pana Tadeusza” wpływ wywarły stosunki na emigracji i zainteresowania publicystyczno- polityczne Adama Mickiewicza. W „Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego” oraz w artykułach politycznych była mowa o wielkiej roli emigracji w dążeniu do wyzwolenia ojczyzny i w walce o wolność. Ale rzeczywistość przeczyła pragnieniom poety emigranta, składała się z jednostek przygnębionych warunkami życia na wygnaniu, skłonnych do skarg i samobójstw, a nie dopełnienia misji narzuconych przez autora „Ksiąg narodu........”. Ludzie załamywali się moralnie, szerzyły się intrygi i zawiść, uchodźcy wpadali w kolizję z prawem. Mickiewicz wiedział, że jest to spowodowane oddaleniem od ojczyzny, tęsknotą za nią. Sam Mickiewicz przeżywał te warunki emigracji i wiedział, że tylko powrót do ojczyzny może zniszczyć zło. Stąd pomysł napisania dzieła, które by przybliżyło oddaloną ojczyznę i w ten sposób osłodziło gorzkie chwile życia wygnańców – mowa o tym w „Epilogu”.