Przemiana wewnętrzna bohatera literackiego. Omów na wybranych przykładach.

LITERATURA PODMIOTU
1. A. Mickiewicz, Pan Tadeusz, Siedmioróg, Wrocław 1999.
2. Z. Nałkowska, Granica, Greg, Kraków 2002
3. J. Słowacki, Kordian, Zielona Sowa, Kraków 2000.
4. W. Szekspir, Makbet , Greg, Kraków 2001

LITERATURA PRZEDMIOTU
1. M. Dernałowicz, Adam Mickiewicz (str.188331), Wiedza Powszechna, Warszawa 1985
2. J. Komorowski, „Makbet” Williama Shakespeare’a (str. 3450, 5459), Biblioteka Analiz Literackich, WSiP, Warszawa 1995.
3. S. Małkowski, „Kordian” Juliusza Słowackiego (str. 1430), Czytelnik, Warszawa 1973.
4. H. Zaworska, „Granica” Zofii Nałkowskiej (str. 6882), Biblioteka Analiz Literackich, WSiP, Warszawa 1974.

RAMOWY PLAN PREZENTACJI

I. WPROWADZENIE:
1. Przemiana wewnętrzna – definicja; zmienność natury ludzkiej.
2. Kierunki przemian – przemiana pozytywna lub negatywna.
3. Czynniki powodujące przemianę:
• Psychologiczne
• Społeczne
• Polityczne
4. Teza: Przemiana wewnętrzna to zawsze proces długotrwały i złożony.

II. ROZWINIĘCIE:
1. Przemiana wskutek czynników psychologicznych:
a) Ambicja oraz wpływ żony przyczynami przemiany Makbeta
 Makbet jako dzielny wódz i lojalny poddany.
 Wpływ czarownic, żony oraz ambicje bohatera przyczyną zabicia króla Szkocji.
 Rozterki bohatera.
 Wejście na drogę zbrodni – zabójstwo Banka.
 Strach przed sprawiedliwym osądzeniem przyczyną wizyty u czarownic.
 Wyrzuty sumienia słabną, proces przemiany dobiega końca.
b) poczucie winy i pragnienie rehabilitacji jako powód przemiany duchowej Jacka Soplicy.
 Młodość Jacka Soplicy – charakter bohatera, nieszczęsliwa miłość, nałóg.
 Zabójstwo Stolnika i uznanie za zdrajcę.
 Przemiana w księdza Robaka (próba odkupienia win) – cechy bohatera.
 Rehabilitacja (spowiedź).

2. Czynniki społeczne przyczyną przemiany Zenona Ziembiewicza .
 Młodzieńcze ideały, pochodzenie społeczne oraz ambicja motywują Zenona do zrobienia kariery.
 Romans z Justyną – pierwszy krok odejścia od ideałów.
 Kariera Zenona – postawa konformistyczna.
 Zdemaskowanie sztucznej samoobrony moralnej bohatera.

3. Przemiana wskutek czynników politycznych.
a) przemiana Kordiana, bohatera utworu J. Słowackiego
 geneza przemiany – poszukiwanie ideałów, zawód miłosny.
 Konfrontacja modzieńczych wyobrażeń z rzczywistością .
 Przemiania na Mont Blanc – idea poderwania ludów Europy do walki z tyranią; Winkelriedyzm.
 Bohater ponosi klęskę - przejscie od postanowień do czynów.
 Efekt przemiany – Kordian powraca do punktu wyjścia.

III. ZAKOŃCZENIE:
1) Czynniki powodujące przemianę nakładają się na siebie (pomieszanie czynników).
2) Literatura częściej ukazuje przemianę pozytywną.


MATERIAŁY POMOCNICZE
1. cytaty


I. WPROWADZENIE:
1. Przemiana wewnętrzna – zmienność natury ludzkiej (przemiana wewnętrzna to gruntowna zmiana sposobu zachowania, myślenia. Przemiana wewnętrzna jest procesem znamym nam wszystkim, gdyż większość z nas ją przeszło, zważywszy na sam proces dorastania, kiedy nasze poglądy ewoluują i diametralnie się zmieniają. Przemiana człowieka wynika ze zmienności natury ludzkiej, zmienia się każdy w każdym wieku, często tego niezauważając gdyż jest to proces bardzo powolny. Postacie literackie, na podstawie których rozważe problem przemiany, przeszły ją w sposób bardzo diamteralny, dzięki temu bardziej widoczny i prosty do omówienia )
2. Kierunki przemian – przemiana pozytywna lub negatywna
3. Czynniki powodujące przemianę:
• Psychologiczne (wpływ innych osób, ambicje, żądze,doświadczenia, zawód, choroba)
• Społeczne (chęć zrobienia kariery, nałogi – alkohol, narkotyki, chęć wzbogacenia się – poprawienia swojej sytuacji materialnej)
• Polityczne (wojna i uwięzienie, sytuacja państwa, patrotyzm)
4. Przemiana wewnętrzna to zawsze proces długotrwały i złożony (możemy podzielić również przemiany ze względu na długość ich trwania: może być to przemiana stopniowa, lub nagła – charakater nagły jest jednak tylko pozorny, taka przemiana jest mało wiarygodna i nierealistyczna, gdyż podłoże każdej przemiany to zazwyczaj wiele czynników i etapów, które nie są w stanie wydarzyć się w jednej i tej samej chwili. Nagłe przemiany mają swoją genezę dużo wcześniej. Dlatego uważam, że każda przemiana to proces stopniowy wynikający z długich przemyśleń i wniosków- takich decyzji nie podejmuje się pochopnie)

II. ROZWINIĘCIE:
1. Przemiana wskutek czynników psychologicznych:
a) Ambicja oraz wpływ żony przyczynami przemiany Makbeta
 Makbet jako dzielny wódz i lojalny poddany. (Gdy poznajemy Makbeta jest on wiernym poddanym i dzielnym wodzem, nie szczędząc sił w obronie monarchy zostaje obdarzony licznymi zaszczytami, jest wierny swojej żonie – jednym słowem ideał rycerza)
 Wpływ czarownic, żony oraz ambicje bohatera przyczyną zabicia króla Szkocji (po spotkaniu czarownic i przepowiedzeniu przez nie wyroczni (tan Glamis, tan Kwadoru, król Szkocji) oraz po namowach żony, która chciała dopomóc szczęsciu Makbet dokonuje zbrodni na królu, cały czas jednak niepewny swoich poczynań. Ukazanie wpływu czarownic, Lady makbet wraz z wewnętrznymi rozterkami sumienia powodują, że makbet budzi współczucie. Jednak nie ma czym go usprawiedliwiać – zabił króla nie dlatego, że musiał, ale chciał, żądza władzy była silnijesza niż wartości jakie uznawał)
 Rozterki bohatera (Rozterki bohatera świadczą w pełni o stopniowości jego przemiany. Mimo iz zabicie dunkana było pewnego rodzaju momentem przełomowym przemiany to jednak Makbet rozważa swój czyn, boi się sprawiedliwego osądzenia, boi się kary, złamał zasady gościnności, wreszczcie uświadamia sobie nieskazitelność Dunkana jako władcy. Znaczącą rolę pełni w tym momencie Lady Makbet, której argumenty trafiają do Mabeta ( zarzuciła mu tchórzostwo oraz brak miłości)
 Wejście na drogę zbrodni – zabójstwo Banka (Makbet czuje się coraz bardziej usprawiedliwiony, widzi również kolejne zagrożenie dla swojej władzy – przyjaciela Banka, jest zdania że wie on za dużo ( o przepowiedniach) i podejrzewa go o morderstwo, tym bardziej zabijajac króla utorował jego synom drogę do tronu. Makbet po raz kolejny wchodzi na drogę zbrodni)
 Wyrzuty sumienia słabną, proces przemiany dobiega końca (stan depresji Makbeta nie ustępuje, pomimo wyelyminowania wroga pojawia się kolejny – Makduf, liczne urojenia (duch banka) oraz niemożność znalezienia wspolnego języka z żoną powodują, że makbet udaje się po raz kolejny do czarownic. Czarownice uspokają go swoimi przepowiedniami( ostrzegają przed makdufem, nikt urodzony przez kobiete go nie zabije, dopóki las birnam nie podejdzie do wzgórza.) O calkowitym upadku moralnym makbeta świadczy zabicie lady makduf. Smierć lady makbet, pozornie niekochanej również nie wspiera makbeta na siłach. Cały czas jednak łudził sie przepowiednią czarownic, dopiero gdy zakamuflowani gałęziami zołnierze malkolna atakują zamek i gdy makduf wyznaje ze nie był urodzony w sposob naturalny pozbawia makbeta resztek nadzieji. Mimo to podejmemuje walkę.)

b) poczucie winy jako powód przemiany duchowej, pragnienei rehabilitacji jako przykład przemiany jacka soplicy
 jacek soplica – warchoł i zawadiaka, nieszczęsliwa miłość, nałóg
(Jacek Soplica jest to niezwykła dynamiczna postać i osobowość –. To typowy, zubożały szlachcic,. Reprezentuje on drobną szlachtę. Lubi bawić się, spędzać czas na różnego rodzaju rozrywkach, dyskusjach, waśniach. Cieszy się ogólnym szacunkiem wśród szlachty. Z uwagi na swój bojowy charakter zostaje przywódcą szlachty litewskiej. Jacek potrafi łatwo jednać sobie ludzi, bywa często na sejmikach, jest zapraszany na różnego rodzaju zabawy lub przyjęcia do swoich znajomych. jako jego główne cechy można wymienić: impulsywność, kłótliwość, działa praktycznie tylko dla swej sławy. Powszechnie znany i utożsamiany z awanturnikiem, i zawadiaką..

Szczególną przyjaźnią darzy go magnat Stolnik Horeszko, często zaprasza go na uczty do swojego zamku. Wykorzystując popularność Soplicy, zapewnia sobie tym samym dodatkowe poparcie na sejmikach. Jacek jednak, mimo swojej naiwności domyśla się, że przyjaźń Horeszka jest udawana, ale nie może opanować wzrastającego uczucia do Ewy, córki Horeszki. Ona również go kocha. Jednak jej ojciec, uznający Soplicę jedynie za kompana, nie dopuszcza myśli, że mógłby on zostać jego zięciem. Nie bez znaczenia pozostaje tu też stan majątkowy Jacka. Starania Jacka o rękę Ewy kończą niepowodzeniem - podaniem mu „czarnej polewki” - jest to wielki afront. Nieszczęśliwy i urażony w swojej dumie postanawia zgromadzić mały oddział żołnierzy, opuścić Litwę i walczyć w Moskwie. Przed wyjazdem chce się jednak pożegnać się ze Stolnikiem, prosząc go jeszcze raz o rękę Ewy. Znów dostaje odmowę...

Straciwszy wszelką nadzieję wyjeżdża i poślubia ubogą dziewczynę, której nie kocha. Staje się szaleńcem opętanym żądzą zemsty. Nieszczęśliwa miłość sprawia, że najgorsza wada bierze górę - zaczyna pić na umór i traci szacunek wśród ludzi. W końcu nieszczęsna żona umiera z żalu, zostawiając mu syna Tadeusza.

 zabojstwo stolnika i uznanie za zdrajcę
(Po jej śmierci Jacek Soplica zaczyna podróżować po kraju. Wszędzie krążą słuchy o zaręczynach Ewy z kasztelanem. Pewnego dnia, Jacek jeżdżąc wokół zamku, ze złością zauważa jak Stolnik bawi się - mimo boleści swej córki (która wcale nie chce wychodzić za mąż za mężczyznę przeznaczonego jej przez ojca). Przez głowę przemyka mu myśl o zemście. Nagle zauważa Moskali szturmujących zamek. W pierwszej chwili chce ocalić Ewę i przyjść z pomocą jej ojcu, lecz gdy widzi, że moskale przegrywają i zwycięski Stolnik znowu napawa się wygraną, uczucie zazdrości i zemsty staje się silniejsze. Nie bacząc na to co robi, Jacek chwyta karabin jednego z Moskali i strzela, raniąc śmiertelnie Stolnika. Wciąż jeszcze widać tu cechy nabyte w młodości – nadal nie może wyzbyć się porywczości i gwałtowności. Zaraz po tym nierozważnym czynie na miejscu zdarzenia pojawia się wierny sługa Horeszki – Gerwazy. Próbuje pomścić swego pana - strzela do Jacka, ale niecelnie.


 przemiana w pokornego księdza Robaka
Zabójstwo Stolnika Horeszki powoduje przełom i głęboką przemianę w jego życiu. Wszyscy uznają go za zdrajcę narodowego, a Moskale za swojego stronnika. Obdarzają go bogactwem oraz zaszczytami.
Przez ową przemianę i wszystkie inne wydarzenia Jacek pokornieje. Po burzliwych, młodzieńczych latach przychodzi czas na skruchę i poprawę. Na znak pokuty przyjmuje strój mnicha i staje się emisariuszem. Jacek od chwili ukazania się „Pana Tadeusza” jest symbolem nowego typu bohatera romantyzmu. Zbuntowany przeciwko złu, krzywdzie, przemocy i niesprawiedliwości. Dla dobra narodu rezygnuje całkowicie ze swojego życia osobistego. Jest teraz cichym myślicielem, do którego bardzo często ludzie zwracają się o radę, jest dla nich autorytetem w wielu sprawach. Z naiwnego, łatwowiernego chłopaka przeobraża się w dojrzałego mężczyznę, który odznacza się nie tylko sprytem, ale i inteligencją. Pod przydomkiem Księdza Robaka zaczyna walczyć u boku Napoleona, nie dbając o sławę, często narażając na niebezpieczeństwo własne życie. Postanawia odkupić swoje winy młodości, walcząc o wolność ojczyzny. Czasami udaje mu się przedostać do kraju. Przenosi rozkazy wodzów, nawołuje Polaków do przygotowania powstania przed wkroczeniem wojsk Napoleona na Litwę - wiąże się z tym nadzieja na odzyskanie niepodległości. Staje się prawdziwym patriotą, bardzo kocha swoją ojczyznę.


 rehabilitacja
Udaje mu się pogodzić rody Horeszków i Sopliców poprzez małżeństwo Tadeusza z Zosią. Podczas najazdu wojsk rosyjskich Jacek zostaje śmiertelnie ranny. Przed śmiercią dokonuje długiej spowiedzi, w której wyjawia swoje prawdziwe nazwisko i uzyskuje przebaczenie Gerwazego.

Według mnie, po przemianie Jacek Soplica to wzór prawdziwego patrioty, który wszystko jest w stanie poświęcić dla ojczyzny. Jest to postacią dynamiczną - jego charakter kształtuje się w trakcie rozwijania się akcji utworu. Mickiewicz w swoim utworze świadomie podkreśla, jak wielkie znaczenie w życiu człowieka odgrywa służba i poświęcenie dla ojczyzny oraz żarliwy patriotyzm, co powoduje, że przebaczamy Jackowi wszystkie grzechy jego młodości i stawiamy go w rzędzie tych bohaterów literackich, którzy stanowią dla nas wzory osobowe.
 mozna wspomniec o raskolnikowie, którego robic nie będę


2. Czynniki społeczne przyczyną przemiany Zenona Ziembiewicza
 Młodzieńcze ideały
(We wczesnej młodości Zenon był postępowym idealistą. Irytował go konserwatyzm ojca i jego podwójna moralność. Nie rozumiał, jak jego matka mogła tlerować liczne romanse ojca. Młody Zenon z ufnością patrzył w przyszłość. Kierował się uczciwością, sprawiedliwością, był szczery, otwarty i bezgrzeszny.
 Romans z Justyną – pierwszy krok odejścia od ideałów
(Jego życie osobiste zaczyna jednak powielać schemat boleborzański po przez romans z Justyną. Nie traktował go poważnie, uznał to za przelotny związek (wynikający bardziej z fizycznych potrzeb) Nie zwodził kochanki żadnymi obietnicami, dzieki temu czuł się wewnętrznie usprawiedliwiony. Tymczasem sam udzielił sobie dyspensy od swych wcześniejszych ideałów. nabrał on przekonania, iż bez szwanku można godzić niecne uczynki z wyrafinowaną moralnością.)
 Kariera Zenona – postawa konformistyczna
(Aby kontynuować studia za granicą zdecydował się pisać dla gazety Czechlińskiego, którą wcześniej pogardzał. Wyjechał z kraju i kontynuował naukę. Gdy jednak powrócił, bezwiednie popadł w zależność od Czechlińskiego i środowiska burżuazyjnego, które wcześniej tak krytycznie postrzegał. Zaczął dostrzegać swoją uległość i rezygnację z własnych myśli (swój artykuł czytał jak coś całkowicie obcego) Ziembiewicz zaczął awansować. Coraz szybciej uzależniał się od ziemiańsko- burżuazyjnego środowiska. Chcąc nie chcąc, stawał się narzędziem ich polityki i wyrazicielem ich poglądów. Rodziło to w Ziembiewiczu pewne moralne opory, lecz wizja błyskotliwej kariery była dla niego silniejsza i tłumił wyrzuty sumienia, tłumacząc się czymkolwiek. Wciąż łudził się, że uda mu się zachować swój własny system moralny. Chciał zmieniać rzeczywistość, jednak to ona zaczęła zmieniać jego. Kiedy został prezydentem miasta, myślał, że wreszcie będzie mógł działać wedle własnego planu. Jednak wszystkie jego dobre intencje i próby poprawienia rzeczywistości (Rozpoczął budowę domów dla robotników, zagospodarował nadbrzeżne nieużytki i urządził na nich park rekreacyjny)obróciły się przeciwko niemu (wstrzymano środki finansowe). Zenon ustępuje coraz bardziej wreszcie podczas manifestacji rozkazuje strzelać do bezbronnych ludzi. Dopiero teraz w pełni okazało się, iż kariera Ziembiewicza to żaden kompromis, to powolne staczanie się po pochyłej równi.
 Zdemaskowanie sztucznej samoobrony moralnej bohatera
( wszystkie kompromisy i porażki zenon tłumaczył licznymi wymówkami (wszyscy tak robią, idea państwa- bezbronny lud po dojsciu do władzy zachowałby się tak samo), jego samoobrona moralna została jednak zdemaskowana przez osobę mu bliską - Elżbietę „jest się takim jak myśla o nas ludzie, nie takim, jak myślimy o sobie my”. Elżbieta zaczyna powtarzac zdania Zenona, które on obecnie odrzuca jako bezsensowne. Świadczy o to zmianie moralności bohatera. Z ideałów, jakimi kierował się w młodości, nie pozostało nic. Dobiegł końca proces przemiany.)


3. Przemiana wskutek czynników politycznych:
Wydawałoby się, że stopniowośc w przemianie w bohaterze romantycznym będzie najtrudniejsza do udowodnienia. Niewątpliwie jest to kwestia dośc kontrowersyjna, gdyż polscy bohaterowie romantyczni swoją przemianę przeszli w sposób nagły, że przemiana ta dokonała się podczas jednego krótkiego acz podniosłego wydarzenia. Wydarzenie to rzeczywiście miało dość wymowny, lecz poza symboliką zmiany w pełni jej nieurzeczywistniało.podniosłe wydarzenie ma jedynie charakter symboliczny

a) przemiana Kordiana, bohatera utworu J. Słowackiego (Przemiana Kordiana – bohatera utowu J. Słowackiego wydaje się być najbardziej odpowiednią do tematu prezentacji, jednak to własnie w tej przemiania osobowość i charakter bohatera prawie nie ulegają zmianie, zmienia się natomiast cel życia – mający genezę w sytuacji politycznej ówczesnej Europy)
 geneza przemiany – poszukiwanie ideałów, zawód miłosny
Kordiana poznajemy w momencie młodzieńczej obserwacji świata. Kordian jest niespokojnym młodym poetą (nadwyraz dojrzały 15latek cierpiący na chorobę wieku). Wybujała wyobrażnia i romantyczne marzenia zmuszają go do nieustannego poszukiwania jakiegos wykraczającego poza codzienność ideału – to pragnienie koliduje jednak z psychiczno-fizycznymi możliwościami bohatera. Poszukuje sensu życia (Przykład „janka co psom buty szył – opowieść sługi, opowieść Grzegorza o żołnierzy, który walczył w armii Napoleona); ponadto bohater jest zakochany w Laurze (starsza, bawi się jego uczuciami, głegoka miłość skazana na klęskę). Osamotniony, nie mogacy odnależć sensu zycia i swojego miejsca w społeczeństwie postanawia się zabić.
 Konfrontacja modzieńczych wyobrażeń z rzczywistością
(Kordian próbuje skonfrontować młodzieńcze ideały z rzeczywistościa, w tym celu zaczyna podrózowac, okazuje się że swiatem żądzi pieniądz, w miłości również wazna jest potęga pieniądza, ostatecznie nawet najwyższy autorytet Kordiana – papież okazał się zdrajca uciśnionego narodu opowiadając sie po stronie mocarstw. Kordian wyzbył sięw ten sposób młodzieńczych złudzeń – co było kolejnym etapem zmienienia swoich poglądu, siebie)
 Przemiania na Mont Blanc
(symboliczna przemiana ma jednak miejsce w momencie bardziej podniosłym – na szczycie Mont Blanc gdzie Kordianowi zaświtała buntownicza idea poderwania ludów Europy z tyranią (Winkelriedyzm – polityczna koncepcja poświecenia się narodu polskiego za ludzkość, a własnej osoby za naród. Ten przełomowy moment rzeczywiście nadaje sens życia Kordianowi, lecz odnalezienie celu nie było przecież równoznaczne ze zmianą jego sobowości i poetyckiej psychiki. Mimo to bohater przebył zasadniczy etap w swoim wewnętrzym rozwoju, przeszedł od marzeń do postanowień, odnalazł sens życia w walce o nardową niepodległość)
 ponosi klęskę
(kolejny etap przemiany bohatera to przejście od postanowień do czynów, do których jak się okazuje bohater nie był zdolny. Występując jak inicjator i organizator spisku majacego na celu zamordowanie cara Mikołaja I, nie zyskał poparcia, był zmuszony do samotnej walki, co więcej, sam pomysł okazał sie niezbyt dojrzały politycznie (po mikołaju przyjdzie inny car). Do klęski planu Kordiana przyczyniły się jego nadwrażliwośc, uczucie leku i niepokój moralny, które doprowadziły go do koszmarów sennych. Obrany cel przerósł znowu jego młodzieńcze mozliwości psychiczne i fizyczne. Kordian przegrał ze względu na niedojrzałość polityczną programu, który zamierzał zrealizować. Swiadomosć tego faktu zdobył dopiero w szpitalu wariatów (szatan – doktor ukazuje mu bezcelowość jego poswięcania się za naród i to stało się dla niego największą klęską)
 Ewolucja przemiany – Kordian powraca do punktu wyjścia.
(Kordian przegrywający w akcje III jest jednak innym człowiekiem niz ten poznany w akcie I. Dokonała się w nim wielka przemiana. Poprzez walkę z własną niemocą i marzeniami bohater ewoluował od młodzieńczego poszukiwania idei do sformuowania określonego programu, a następnie do uświadomienia sobie jego nieskuteczności. Ewolucja ta przebiegła jakby po linii kolistej, bowiem na koniec utworu Kordian jest znowu w sytuacji wyjsciowej, która zmusza go do rewizji dotychczasowych ideałów i poszukiwania nowych)