Postmodernizm i edukacja możliwości i zagrożenia

Współczesne myślenie o edukacji zostało zmienione przez teorie postmodernistyczne, tak więc trudno jest przecenić możliwość jakie wyzwanie postmodernistyczne otwiera przed współczesną edukacją oraz teorią pedagogiczną. Postmodernizm dostarcza również pewne dokonania i możliwości wglądu we własne stanowisko teoretyczne.

Można by się zastanawiać czy jeśli zaakceptowalibyśmy podejście postmodernistyczne to czy miało by to wpływ na codzienność klasy szkolnej, uwzględniając przy tym działania, które podejmowane są przez nauczycieli? Można by wyróżnić kilka konsekwencji:
1) nauczyciel straci swój autorytet instytucjonalny, ponieważ wchodzi w partnerskie dialogi z uczniami;
2) jak wiadomo w każdej klasie szkolnej łatwo zauważalne są różnice czy to kulturowe, etniczne, płci itd., nauczyciel nie może/nie ma podstaw do narzucania całej, zróżnicowanej grupie pewnego postrzegania rzeczywistości. Postmodernizm daje większą przestrzeń i swobodę dla dialogu i edukacji wielokulturowej, a także dla równego traktowania kobiet.
3) rezygnuje się z pewnych sztywnych form i tradycji w nauczaniu, wdraża się to co doświadczają i przeżywają uczniowie. W ten sposób nauczyciel otwiera się na pewne wartości a także styl życia, który przynoszą uczniowie, np. muzyka, elementy subkultur, itd.)

W tej pedagogice nie ma z góry ustalonego kształtowania tożsamości, jak pisze A. Boroń: „Szkolnictwo stanowiło jedną z najistotniejszych płaszczyzn represjonowania różnic- na podstawie dominującego kanonu tożsamości. Funkcjonowało ono opierając się na gotowej matrycy tożsamości, w którą wychowanek był wtłaczany i formowany według gotowych, uniwersalnych [...] wzorów. Jednostka bardzo wcześnie dowiadywała się kim może być a kim jej być nie wolno”.

Ważne znaczenie dla postmodernistycznej teorii edukacji ma koncepcja władzy-wiedzy-podmiotowości M. Focaulta. Według niego te trzy kategorie są ze sobą powiązane, współczesne społeczeństwa charakteryzują bezosobowe, rozproszone formy władzy, które sprawowane jest jako władza fizyczna. Henry Giroux pojmował edukację postmodernistyczną jako produkcję podmiotów politycznych a nie produkcję władzy. Według niego powinno tak kształcić się obywateli, aby umieli sprawować nad sobą oraz nad własnym życiem kontrolę, jednak najbardziej powinni zdobywać i tworzyć wiedzę. Edukacja postmodernistyczna powinna w miarę możliwości wypracować język, który umożliwi włączenie się do pedagogicznej dyskusji innych języków, np. politycznych. Edukacja w ponowoczesnej pedagogice oparta jest tylko na tekstach kultury popularnej i wiedzy potocznej, duży nacisk kładzie się na coraz mniej obecną w dzisiejszej szkole kulturę wizualną (TV, reklama, itd.), która tak naprawdę kształtuje życie społeczne.

Pedagogika postmodernistyczna powinna badać nie tylko treści kształcenia, ale także motywy i mechanizmy jakie są najskuteczniejsze w toku uczenia się. Reformując edukację powinno się:
- przyznać jednostkom prawa do odpowiedzialności za wybór sposobu życia;
- pozwolić na to by urzeczywistnić wolność bycia sobą.
Aby uzyskać efektywne kształcenie, instytucje powinny same troszczyć się o swój własny profil, specyficzną kulturę.

Postmodernizm cechuje cząstkowość wiedzy, dlatego też nie ma mowy o jakiś uniwersalnych treściach kształcenia. Natomiast o mnogości kształcenia możemy mówić wtedy gdy:
- liczba nowych przedmiotów wzrasta w planie nauczania a treść kształcenia jest godna uznania;
- czas uczenia się poszczególnych przedmiotów jest zróżnicowany;
- podręczniki, materiały pomocnicze do uczenia i nauczania są poszerzone i zaakceptowane.

Miarą edukacji postmodernistycznej jest nie tylko efektywność, ale także elastyczność.

Teoria postmodernistyczna najbardziej krytykowana jest przez konserwatystów; William Bennet uważa, że demokracja może przetrwać jeśli szkoła będzie stawiać jasno określone cele, zasady, wartości. Natomiast Eric Hirsch uważa, że kształcenie młodzieży we wspólnej kulturze jest głównym celem edukacji. Edukacja według Allana Bloom'a jest postrzegana jako „ruch od ciemności do światła”. Dla niego kryzys edukacji jest na równi z kryzysem demokracji.

Edukacja ma przekazywać prawdziwe, wypróbowane znaczenia, wiedzę, wartości, dzięki którym zostaną ustanowione podstawy kulturowego i moralnego porządku.