Socjologia Wychowania

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA
1. Obszary zainteresowań socjologii wychowania
Socjologia wychowania - jedna z dziedzin socjologii ściśle związana z pedagogiką społeczną, zajmująca się wychowaniem jako procesem społecznym.
Bada m.in. środowiskowe uwarunkowania szkoły, rodziny, grup rówieśniczych, funkcjonowanie różnych środowisk wychowawczych, zmiany celów i treści wychowania społecznego.
Przedmiot badań:
- zbiorowości społeczne, zjawiska i procesy wychowawcze;
- instytucje wychowawcze;
- analizuje kształtowanie przez wpływ mediów, stosunki w szkole, stosunki pomiędzy nauczycielami
- analizuje wpływy wychowawcze i socjalizujące
- społeczno-kulturowy przebieg procesu wychowania i zachowania;
- ich efektywność i jakość
- koncentruje się na ukrytym programie w szkole
- bada proces uspołecznienia dziecka
- opisuje, interpretuje, snuje prognozy na przyszłość
Pytania:
- jak jest?
- dlaczego tak jest?
- jak będzie?
- co zrobić żeby to zmienić?

2. Wychowanie i socjalizacja
Wychowanie- działalność społeczna, której przedmiotem jest osobnik będący kandydatem na członka grupy społecznej
- zamierzona
- urabianie osobowości wych wg pożądanych społ wzorców
- działanie świadome obejmujące całokształt stosunków między dorosłymi a dziećmi
- działanie o charakterze społ skierowane na dyspozycje psychiczne innych ludzi (wg Brzezinki)
- działanie zmierzające do ukształtowania pewnych dyspozycji i zapobiegania złym
Wychowując dziecko dajemy mu przykład samym sobą i kształtujemy w nim dobre dyspozycje, żeby były w nim cały czas, a gdy pojawią się złe musimy im zapobiec.
Metody wychowania
- modelowania (przykładu)
- zadaniowa
- perswazyjna
- nagradzania
- karania
- oddziaływań grupowych
- dyskusyjne
Techniki wychowania
-wymiany opinii (burza mózgów, decyzje grupowe, swobodna ekspresja słowa)
- dramatyzacja (socjodramy, gry dydaktyczne)
- wzmocnienia pozytywne i negatywne
- oddziaływania niewerbalne (ekspresje, ignorowanie zachowań)
- organizowanie wolnego czasu (rekreacja kulturowa, twórcza, fizyczna)
System wych- skuteczne wych może przebiegać społ realnym syst wych, system powinny tworzyć określone i celowo zorganizowane instytucje, zadania społ musza być uwarunkowane torią, praktyka oraz pewnymi ustaleniami prawno- administracyjnymi

Socjalizacja- proces świadomy, nie intencjonalny, nie ma planów postępowania, bez udziału wychowanka i jego otoczenia jest spontaniczne.
– opiera się głównie na naśladownictwie.
- zmiany pozytywne i negatywne.
- proces stawania się człowieka istota społeczną pod wpływem uczestnictwa w kulturze w której się rodzi i żyje
- proces wdrażania jednostki do funkcjonowania w roli w danej grupie społ
Mechanizmy socjalizacji
- modelowanie (naśladownictwo, identyfikacja)
- kontrola społeczna grupy (nagroda, kara)
S. pierwotna- zachodzi najwcześniej, nawet w dzieciństwie gdy dziecko przyswaja sobie potrzebne w życiu społ rzeczy.
- formowanie i wyławianie osobowości dziecka
- poczucie odrębności
- poczucie tożsamości zbiorowej
S. wtórna- proces nabywania nowych umiejętności i cech osobowości.
-człowiek dorosły
- dojrzewanie do pewnych ról społ
- szkolnictwo podstawowe i grupy zawodowe
Odmiany procesu s.
- pierwotna
- wtórna
- resocjalizacja, uczenie się nowych stylów życia i ideałów
- akulturacja
- kontr-resocjalizacja
- antycypująca
- odwrotna
- permanentna

RÓŻNICE
- maja charakter społ
- rozgrywają się w środowisku
- droga interakcji
Socjalizacja
-nie musi być trwała i społ pożądana
- nieświadoma, nie intencjonalna
- naśladownictwo
- przyjmujemy świat takim jakie jest
Wychowanie
- zmiany trwałe i społ pożądane
- charakter intencjonalny
- świadoma i celowa
- działania selektywne
- wolne od ideologii

3. edukacja, nauczanie
Edukacja- obejmuje działania o charakterze osobowym i instytucjonalnym
Procesy i wpływy (Kwieciński)
- globalizacja
- etatyzacja
- nacjonalizacja
- kolekwityzacja (kształtowanie poprzez wtórną socjalizacje)
- biurokratyzacja (problemy pracy)
- socjalizacja (pierwotna- kształtowanie przynależności)
- wychowanie
- kształcenie i humanizacja
- hominizacja ( zaspokajanie potrzeb)

Nauczanie- planowa, systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych i trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i osobowości pod wpływem uczenia się i opanowania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych

4. kultura, system aksjo-normatywny
Kultura- narzędzie socjalizacji
- Wskazuje w jaki sposób ludzie powinni postępować w danej zbiorowości
- Obejmuje to co ludzie czynią, myślą i posiadają
- każda zbiorowość ma właściwy dla jej członków wzorzec życia
Podział:
- normatywna- określa sposoby działania, normy i wartości, powinności i zakazy, jest wzorcem normatywnym
-idealna- określa całościowe sposoby myślenia czyli przekonania, poglądy i idee
-materialna- przedmioty i urządzenia
Normy kulturowe
- Wskazują jak do czegoś dążyć
Wartości kulturowe
- Cele które są godne, słuszne, właściwe
Normy i Wartości mogą nieść ładunek powinności
- Imperatywy kulturowe( Zakazy, nakazy)
- Przyzwolenia
- Inne niż zakazy
- Preferencje

Podstawy systemu aksjo-normatywnego:
- Reguły moralne – zbiór norm i wartości, których naruszenie jest mocno piętnowane przez zbiorowość, ponieważ dotyczą zasadniczych i uniwersalnych problemów pojawiających się w stosunkach międzyludzkich, których rozwiązanie nie jest obojętne dla dobra partnerów. Np. zdrada małżeńska
- Prawo
- nie wytwarza się spontanicznie, jest stanowione przez kogoś
- mówi co jest nakazane a co zakazane i dozwolone
- na jego straży stoi system sankcji
Państwo dysponuje monopolem przymusu.
Gdy prawo jest zbieżne z moralnym poczuciem zbiorowości zyskuje wtedy wzmocnioną legalizację.
- Styl artystyczny – definiuje co jest uważane za piękne, nie koniecznie przyjęte i uznane. Obejmuje reguły estetyczne.
- Moda – podobna do zwyczaju, mówi co się ubiera, co się czyta itd. Szybko się zmienia.
Ma dwie tendencje: Uniformizacja zbiorowości, Konformistyczne poddawanie się.
Rodzaje niespójności i sprzeczności systemu a-n.
- Anomia – stan w którym system normatywny traci koherencję i zmienia się w chaos. Ludzie tracą poczucie co jest dobre a co złe.
Anomia prowadzi do dezorganizacji kultury normatywnej, którego skutkiem mogą być zamachy samobójcze.
- Konflikt ról – rozbieżność oczekiwań społecznych związanych z różnymi pozycjami społecznymi zajmowanymi przez jednostkę. Np. życie zawodowe - rodzinne
- Konflikt w obrębie pozycji społecznej – np. strajk, koledzy wymagają strajku, pracodawca odwrotnie.
- Ambiwalencja normy – np. pacjent wymaga od lekarza opieki, a ten musi zachowa zimna krew podczas bolesnego zabiegu.
- Antynomia normatywna – to samo zachowanie jest odmiennie regulowane przez prawo i moralność.
- Przeciwstawnego sposobu postępowania – jedne przepisy coś nakazują inne zakazują.
- Konflikt międzykulturowy – Podczas podbojów
- Asynchronia normatywna – przepisy pochodzą z różnych epok
- Zmiana kulturowa – powstaje w wyniku przemian. Pojawia się dysonans kulturowy

5. postawy społ i rodzicielskie (Ziemska)
Postawa- element osobowości, gotowość człowieka do określonego zachowania względem przedmiotu, elementu rzeczywistości
-tendencje do reagowania pozytywnie lub negatywnie w stosunku do ludzi bądź sytuacji
-względnie trwała, zawiera element emocjonalny i oceniający
- związek z opiniami i poglądami danego człowieka
- różny stopień intensywności
- personalne, agresywne, przestępcze
- szczególny rodzaj postawy stereotyp zniekształcone emocjonalnie ujęcie rzeczywistości, które może przybierać formę uprzedzeń
3 składniki- myślenie, czucie, działanie

Postawy rodzicielskie- bardzo ważna postawa
Pozytywna
- akceptacja dziecka (takim jakie jest)
- współdziałanie z dzieckiem (zaangażowani i zainteresowani w sprawy dziecka oraz angażują je w życie domowe)
- dawanie dziecku rozumnej swobody (tyle wolności co odpowiedzialności)
- uznanie praw dziecka w rodzinie (sympatia, wzajemne zrozumienie)
Negatywna
- odtrącenie (dziecko jako ciężar, oddawanie innym ludziom pod opiekę)
- unikająca (duże ubóstwo uczuć, u dzieci pojawia się agresja, nerwice)
- nadmiernego wymagania w stosunku do dziecka (nie liczymy się z cechami i możliwościami dziecka, poddane jest presji)
- nadmiernie chroniąca (podejście bezkrytyczne)

Postawy społ- skłonność u człowieka do działania aspołecznego (liczne i różne zachowania negatywne)
- skłonność do izolacji- unika wszelkiego rodzaju kontaktów społ, nie potrafi współdziałać w grupie z innym człowiekiem
- egocentryzm- nadmierna koncentracja na własnej sobie, domaganie się dóbr i świadczeń wyłącznie dla siebie
- egoizm- zaspokajanie tylko i wyłącznie swoich potrzeb, realizacja swoich celów kosztem innych
- wrogość- wrogie nastawienie do innych ludzi i podejmowanie szkodliwego działania wobec innych
- sadyzm- przykrość, ból wobec innych i czerpanie z tego przyjemności
-postawy agresywne

6. Grupa społ
Grupa społ- dwie lub więcej jednostek pomiędzy którymi istnieje stosunek społ, wchodzą ze sobą w interakcje i na siebie oddziaływają
Odmiany zbiorowości ludzkiej
-kategoria statystyczna- podobne pod jakimś względem i różnią się pod tym samym względem
-kat socjologiczna- podobni do siebie pod względem społ doniosłych cech
- kat społ- gdy pojawi się tożsamość zbiorowa (my warszawiacy) subiektywna więź społ
Cechy
-zbiorowość ludzka
-jednostki o cechach ludzkich i indywidualnych
-każda osoba przynależy do różnych grup i zbiorowości
Kryteria klasyfikacji
- liczebność (małe, średnie, duże)
- trwałość grupy (krótkotrwałe, długotrwałe, dożywotnie
- sposób rekrutacji do grupy (urodzenie, przymus, zapisanie się)
- intensywność uczestnictwa(jednofunkcyjne- np. zawodowa, wielo- np. rodzina)
- rygoryzm i zakres kontroli jakie grupa sprawuje nad członkami
- stopień zorganizowania (formalne, nieformalne, pierwotne, wtórne)
- stosunki społ w grupie

7. Rodzina
Rodzina- Związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji
Funkcje
-prokreacyjna
- wychowawcza
- sprawowanie pieczy nad zbiorem i życiem członków
- materialno- ekonomiczna
- opiekuńczo- zabezpieczająca
- seksualna
- socjalizacyjna
- kulturalna
- rekreacyjno – towarzyska
-emocjonalno- ekspresyjna
Stosunki (małżeńskie, pokrewieństwo, adopcja)
Role (matki, ojca, żony, męża, brata, siostry)
Cykle życia małżeńsko – rodzinnego
- narzeczeństwo
- małżeństwo bezdzietne (uczą się roli męża i żony, docierają się)
- małżeństwo z dziećmi (rozpoczyna się narodzinami 1 dziecka, rola ojca matki)
- rodzina z dziećmi odchodzącymi z domu (więzi słabną między dziećmi i rodzicami)
- małżeństwo odłączone od dzieci
Typologia
- monogamiczne m+k
- poligamiczne (poligynia 1m+wiele k, poliandria 1k+wiele m)
Konflikty
trwałe i nierozładowane
-brak pójścia na ustępstwo
- brak chęci usunięcia problemu
- siła emocji narasta
- gwałtowne wyładowania
- kumulacja napięć w rodzinie, dezorganizacja
- mogą zakończyć się rozpadem rodziny lub zdradom
Otwarte
- sprzeczki, zatargi, ostra wymiana zdań
- kończy się ugodą
Wartości
- dot wymiany poglądów, zadań (np. czyjeś postępowanie)
- czyste, nie zagrażające rozbiciem rodziny
- brak kwestii pozytywne w stosunku do dzieci
Rozwiązania konfliktów
- zgoda i przyjęcie kompromisu
- rozpad rodziny

8. szkoła
Funkcje wg Karkowskiej
Dydaktyczna
- przekazywanie wiedzy
- rozwój zdolności i zainteresowań
- charakter (jawny i rzeczywisty)
Wychowawczo- socjalizacyjna
- przekazywanie norm i wartości, zasad życia społ
- charakter (jawny, nieświadomy)
Opiekuńcza
-zapewnienie dziecku opieki poza domem
- możliwość spędzania czasu poza lekcjami (koła, świetlica)
- charakter (jawny, rzeczywisty)
Utożsamiona z selekcją
- realizowana poprzez ocenianie (cząstkowe- odp, kartkówka; końcowe)
- atmosfera klasy szkolnej
- rywalizacja
-komunikaty dawane przez nauczyciela (werbalne, niewerbalne)
-charakter (jawny, ukryty)
Wyrównywanie szans
- uczniowie słabsi
- musi zapewnić optymalne warunki rozwoju
- dodatkowe lekcje
- obowiązek zapewnienia nauczania indywidualnego przebywającym w domu (np. przewlekle chorzy)
-charakter jawny