Pojęcie filozofii

Jest to najtrudniejsza dziedzina ludzkiego poznania. Platon stwierdził: „każdy człowiek ze swej natury jest bytem filozofującym.” Każdy drąży, szuka, jest filozofem na swój sposób. Człowiek jest bytem filozofującym, myśl nie jest bytem.

Filozofia jako nauka nie jest filozofowaniem potocznym. Minęło 2,5 tys. lat od powstania filozofii. Filozofia wyrosła w rejonie morza śródziemnego. Tam jest jej początek jako nauki.

Filozofia posiada sześć definicji:
1. poznanie tego co istnieje.
2. wiem o rzeczach boskich i ludzkich.
3. filozofia to przygotowanie do śmierci.
4. upodobnienie się człowieka do boga.
5. sztuka sztuk, wiedza wiedz.
6. umiłowanie mądrości.

Z filozofii zaczęły się wyłaniać nauki szczegółowe. Filozofia sama w sobie obejmuje całość tych nauk. Medycyna, matematyka, literatura, fizyka – wyrosły z filozofii.

Filozofia stanowiła integralny czynnik wykształcenia. Do filozofii i filozofów istniało od zawsze wiele uprzedzeń i nieprzychylnych sądów. Zamieszanie wokół filozofii rodziło również sprzeczności. Wielu filozofów stawiało tezy sobie przeciwstawne. Wielość ujęć, nurtów, systemów, kierunków obfituje w filozofii.

Filozofia wyprowadziła terminy klasyczne, ponadczasowe.

Platon nie zwrócił uwagi na różnicę jaka zachodzi między sposobem poznania a sposobem istnienia. W skutek tego przyjął istnienie zwykłych abstraktów i nazwał je ideami („idee Platona”).

Hegl (w filozofii) uznał, iż byt to puste i wewnętrznie sprzeczne pojęcie.

Po latach widzimy jak się te teorie zmieniają.
Historia filozofii jest historią pomyłek, historią poglądów wielkich ludzi. Ale ci ludzie dokonywali genialnych pomyłek. Genialny człowiek wielokrotnie popełnia genialne pomyłki.
W filozofii człowiek pyta nie tylko o rzeczywistość otaczającą ale i o sens istnienia, kim jest?, dzięki czemu istnieje?, jaki jest ostateczny cel życia?. To pytania podstawowe. Każdy człowiek pragnie poznawać. Poznanie człowiecze inaczej przebiega w zależności od wieku poznającego. Poznanie jest nieodłączne życiu. Poznanie to przywilej i domena człowieka, a sam człowiek stoi na szczycie piramidy stworzeń. Akty poznania dzielimy na poznanie realne i poznanie idei.

Moralność to sfera ludzkiego poznania. To źródło poznania wyboru i odpowiedniego zachowania do określonej sytuacji. Moralność to postępowanie.

Ze sfery poznania moralnego nikt nie ucieknie. To dotyczy wszystkich.

Rola filozofii w życiu człowieka rozumnego i odpowiedzialnego jest nieoceniona. Człowiek zawsze interesował się zjawiskami we wszechświecie. Ale poziom zrozumienia był niski a zjawiska tłumaczono mitologicznie. Stopniowo w rozważaniach pojawiały się pierwsze pierwiastki myśli badawczej. Zmysły i rozum zachęcały ludzi do systematyzowania i wartościowania wiedzy.

Zaczął się również wykształcać język filozoficzny operujący specyficzną terminologią. Filozofia pierwotnie oznaczała miłość mądrości (fileo – jestem w przyjaźni, kocham, miły i sofia – mądrość, wiedza). Po raz pierwszy słowa „filozofia” użył Pitagoras.

W Grecji na początku VI w. p. n. e. pojawili się wybitni filozofowie przekazujący swą wiedzę chętnym słuchaczom. Tales z Miletu 625 – 545 p. n. e. - wybitny matematyk, filozof, astronom, znany z twierdzenia w geometrii. Za jego życia zaczął działać Pitagoras 572 – 497 p. n. e. Filozof i matematyk, założył związek o charakterze politycznym i religijno – mistycznym, był dobrym nauczycielem, pitagoreizm. Heraklit z Efezu mówił: „Panta rei” - wszystko płynie, jest zmienne, nietrwałe. Demokryt z Abdery to twórca teorii atomistycznej. Pitagoras z Abdery stwierdził, że człowiek jest miarą wszystkich rzeczy istniejących że istnieją, nieistniejących że nie istnieją. Sokrates – głosiciel intelektualizmu, Platon, Arystoteles, i wielu innych.

Euklides, Platon, Arystoteles, Epikur – wykształcili własne szkoły filozoficzne.

Poziom filozofii wtedy był bardzo wysoki. Filozofowie tworzyli różnorodne teorie. Często prowadzili ożywione polemiki filozoficzne. Filozofowie stanowili w Grecji najbardziej wykształconą warstwę społeczną. Byli określani jako mędrcy. Wymagano od nich wysokich kwalifikacji:
I) wiedzę, możliwie o wszystkich rzeczach;
II) „mędrcem jest ten, kto może poznać trudne rzeczy, niełatwe do poznania dla zwykłego człowieka”. (wrażenia zmysłowe nie są wyrazem mądrości);
III) Ten jest mądrzejszy co jest skrupulatniejszy w badaniach (dociekliwy, systematyczny).

Filozof ma być wszechstronnie wykształcony. Filozofowie dochodzą przyczyny rzeczy i tworzą prawdy o nich (o tych rzeczach). Arystoteles powiedział: „Badanie prawdy jest nadzwyczaj trudne i jest tylko fragmentaryczne”. Razem dochodzi się do znacznych rezultatów. Zespół filozofów, zespół myśli tworzy daną prawdę filozoficzną.

Proces myślenia filozoficznego jest czynnością najbardziej ciągłą, gdyż możemy oddawać się teoretycznej kontemplacji. Filozofia daje rozkosze czyste i trwałe. „Ci „co wiedzą” przyjemniej czas spędzają.” Ta pochlebna opinia o bezcennej wartości uprawiania filozofii, przetrwała stulecia. Filozofia to umiłowanie mądrości a kto miłuje ten zdobywa mądrość.
Grecy antyczni podzielili filozofię na trzy działy. Jest to tzw. podział klasyczny.

W następnych okresach rozwoju w ramach każdej dziedziny powstały nowe specjalizacje.
I) Metafizyka – nauka o bycie, czymś co realnie istnieje:
- Kosmologia – nauka o budowie wszechświata jako całości
- Kosmogonia – teoria usiłująca wyjaśnić powstanie wszechświata
- Psychologia
- Etyka

II) Logika – nauka o sposobach poznawania i dowodzenia:
- Historia poznania
- Krytyka poznania

III) Etyka – nauka o wartościach:
- Estetyka – nauka o istocie sztuki

Filozofia poprzez wieki zmieniła swe zainteresowania i funkcje. Platon uważał, że filozofia jest o niezmiennym i wiecznym. Arystoteles badał byt jako taki. Epikur brał filozofię jako mądrość życiową i sztukę życia. W średniowieczu pojawiło się inne rozumienie filozofii. Filozofia stała się służebnicą teologii. Twórcą tego systemu był Augustyn. To on podporządkował filozofię wierze. Najwybitniejszym średniowiecznym filozofem był Tomasz z Akwinu (akwinita) – na jego rozważaniach wykształcił się tomizm.

Filozofia jak już wskazano pełni różne funkcje.

Filozofia obejmuje siedem podstawowych dyscyplin:
1. Ontologia – Metafizyka – to nauka o bycie, o szeroko rozumianej rzeczywistości, stara się rozstrzygnąć czy istnieje jeden byt czy więcej?, co jest pierwotne: czy materia czy świadomość?, jakie prawa rządzą naszą rzeczywistością?, na czym polega wolność i jaki ma zakres? Wolność nie jest równoznaczna ze swawolą.
2. Epistemologia – Gnoseologia – czyli teoria poznania, analizuje pochodzenie poznania, możliwości poznania człowieka, wydolność człowieka w poznaniu, ustala kryteria prawdy.
3. Aksjologia – jest to nauka o wartościach, o hierarchii wartości (która ma kluczowe znaczenie w filozofii), rozpatruje różne typy wartości, sposób ich istnienia i realizowania hierarchii wartości.
4. Antropologia filozoficzna – jest to nauka o naturze ludzkiej, o człowieku, zajmuje się też sensem i celem ludzkiego życia, stosunkiem jednostki do (określonej) społeczności, szczęściem, cierpieniem, śmiercią.
5. Etyka – jest to teoria moralności, która zajmuje się postępowaniami ludzkimi, problemami wartości, ocen, pewnych norm zachowań, kategoriami dobra i zła, etycznymi ideałami.
6. Estetyka – to nauka zajmująca się kategoriami estetycznymi takimi jak piękno, wzniosłość, komizm, tragizm, brzydota, patos i inne, bada również sposoby przejawiania się postawami estetycznymi, możliwością kształtowania wrażliwości estetycznej oraz indywidualnego i zbiorowego przeżycia estetycznego.
7. Filozofia społeczna – to dziedzina, która rozpatruje ogólne zagadnienia związane z życiem człowieka, świadomość społeczna oraz warunki egzystencji ludzkiej w społeczności, zajmuje się również problemem państwa, jego historii i dziejów, analizuje czynniki decydujące o przebiegu różnych zdarzeń historycznych

Filozofia w ciągu 25 wieków bardzo się rozwinęła i ubogaciła.

Tworzyli ją wielcy myśliciele, którzy poznając myśli poprzedników tworzyli nowe, własne myśli filozoficzne i ten dyskurs filozoficzny trwa do dziś.