Notatki na prawo

Państwo- jest zwierzchnią organizacją polityczną całego społeczeństwa działająca na określonym terytorium i realizującą w sposób suwerenny swe cele za pomocą odpowiednio zorganizowanego aspektu.
Prawo jest to uporządkowany zbiór norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez państwo, których realizacja zabezpieczona jest mocą przymusu państwowego.
Przepis prawny- to jednostka techniczna aktu prawnego zbudowanego z punktów, liter, paragrafów, artykułów, które z kolei grupowane są w większe całości (rozdziały, tytuły, części):
Art. 1 (art.)  artykuł
§ (§)  paragraf
1 (ust.)  ustęp
1) (pkt.)  punkt
a) (lit.)  litera
-  tired
Norma prawna- to reguła postępowania zbudowana na podst. przepisów prawnych według pewnego wzorca. Norma prawna wyznacza zachowanie ludzi i wskazuje, jak powinni się zachować w danych okolicznościach. Przestrzegania normy strzeże sankcja, czyli kara, która grozi za jej naruszenie.
Budowa normy prawnej:
a) hipoteza- określa adresata normy prawnej, mówi nam, kto i w jakiej sytuacji powinien zachować się w sposób przewidziany przez tę normę, np. „Kto biorąc udział w bójce lub pobiciu człowieka…”
b) dyspozycja- określa zachowanie się adresata stanowiące zakaz lub nakaz normy prawnej, np. „… używa broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu…”
c) sankcja- określa skutki prawne, które występują, jeżeli adresat wskazany w hipotezie zachowa się tak, jak mówi o tym dyspozycja, np. „… podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”
Praworządność- to przestrzeganie prawa przez organy państwa.
Przestrzeganie prawa- to zgodne z prawem postępowanie zarówno obywateli, organów państwa, jak i innych podmiotów; świadome realizowanie normy prawnej.
Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.
Sądy powszechne:
a) sądy rejonowe (podział na wydziały, np. wydział cywilny, wydział rodziny i nieletnich, wydział karny, wydział ksiąg wieczystych)
b) sąd okręgowy (jest sądem pierwszej instancji, dzieli się na wydziały, np. wydział cywilny, wydział karny, wydział gospodarczy)
c) sąd apelacyjny (sąd drugiej instancji dla spraw rozpatrywanych w sądzie okręgowym, dzieli się na wydziały: wydział cywilny, wydział karny, wydział pracy i ub. społ.)
Sąd Najwyższy- jest naczelnym organem sądowym w kraju i sprawuje nadzór nad działalnością wszystkich sądów w zakresie orzekania. SN dzieli się na Izby: Izba Pracy, Ub. Społ. i Spraw Publicznych, Izba Cywilna, Izba Karna, Izba Wojskowa.
Sądy Administracyjne- sprawują kontrolę działalności administracji publicznej. Dzieli się na: woj. sądy adm. i Naczelny Sąd Administracyjny.
Sądy wojskowe- dzielą się na sądy garnizonowe i sądy okręgowe.
Stosowanie prawa- jedna z form przestrzegania prawa jest to działalność organów państwowych, polegająca na ustalaniu stanu faktycznego na podst. obowiązujących norm prawnych.
Proces stosowania prawa
 ustalanie zdarzenia (stanu faktycznego)
 ustalenie normy prawnej, która określa skutki prawne
 dokonanie wykładni przepisów prawa
 dokonanie oceny, czy stan faktyczny odpowiada normie prawnej i wydanie orzeczenia.
Stosunek prawny- to stosunek społeczny regulowany przez normy prawne, którego uczestnicy występują jako podmioty praw i obowiązków, których realizacja jest zagwarantowana przymusem państwowym.
Elementy stosunku prawnego:
 podmiot stosunku prawnego (np. osoba fizyczna)
 przedmiot stosunku prawnego ( konkretne zachowanie lub konkretna rzecz)
 obowiązek wynikający ze stosunku prawnego
 uprawnienie wynikające ze stosunku prawnego
Prawa podmiotowe- szczególnie ważne uprawnienia człowieka, które dają podstawę do roszczenia od każdego, kto te prawa naruszy (np. prawo do wolności, prawa własności, zdrowie, cześć, nazwisko itd.)

Prawa podmiotowe bezwzględne- są skuteczne wobec wszystkich, tzn. wynika z nich obowiązek biernego zachowania się wszystkich osób, tak by prawo nie zostało naruszone.
Przykłady praw podm. bezwzględnych: prawo własności, prawo do spadku, prawa osobiste (np. zdrowie, wolność, cześć, nazwisko), niektóre prawa rodzinne (np. władza rodziców względem dziecka), niektóre prawa dot. dóbr niematerialnych (np. utwory literackie, naukowe, wynalazki)
Prawa podmiotowe względne: są skuteczne wobec określonej osoby lub ściśle określonych osób, np. prawo wierzyciela (osoba udzielająca pożyczki) do żądania jej zwrotu od dłużnika. Wierzyciel nie może występować z żądaniem zwrotu pożyczki wobec wszystkich, lecz wobec określonego podmiotu.
Wykładnia prawa- oznacza ogół czynności poznawczych zmierzających do ustalenia właściwego sensu przepisów prawnych w celu ich stosowania przestrzegania, zgodnie z wolą ustawodawcy.
Ze względu na podmiot, który dokonuje wykładni, wyróżniamy wykładnię: autentyczną, legalną, operatywną, doktrynalną.
W zależności od sposobu przeprowadzenia interpretacji wyróżniamy wykładnię: językową, systemowa, funkcjonalną.
Zdarzenia prawne- zdarzenia wywołujące skutki prawne w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.
System prawa- całokształt obowiązujących w państwie przepisów z uwzględnieniem ich podziału na gałęzie oraz zespół idei przewodnich, na których opiera się ustrój państwa.
Gałęzie systemu prawa: prawo konstytucyjne, administracyjne, finansowe, cywilne, rodzinne pracy, karne, procesowe.
Prawo adm.- reguluje organizacje administracji oraz proces wykonywania przez organy państwowe funkcji administrowania. Określa m. in. sposób załatwiania spraw obywateli w urzędach.
Prawo finansowe- zespół norm regulujących gromadzenie środków pieniężnych przez państwo oraz ich rozdział i wydatkowanie, a także tryb działania organów i instytucji finansowych.
Prawo procesowe- nie jest to jednolity zespół norm. Wyodrębnia się w nim prawo cywilnie procesowe i prawo karnie procesowe.
Źródła prawa- akty stanowione przez organy państwowe, które w swej treści zawierają normy prawne
Akty normatywne- akty prawne, w których zawarte są normy prawne.
Źródłami powszechnie obowiązującymi w Polsce są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia i akty prawa miejscowego.
Umowa międzynarodowa- zgodne oświadczenie woli państw i innych podmiotów prawa międzynarodowego. Um. międzynarodowa może mieć różne nazwy, np. konwekcja, porozumienie, traktat, konkordat, układ, ugoda.
Ratyfikacja- zatwierdzenie umowy międzynarodowej przez upoważniony do tego organ państwowy (prezydent, sejm).
Rozporządzenie- akt normatywny wydawany przez prezydenta, RM, Prezesa RM oraz członków rządu, zawsze na podst. ustawy i w celu jej wykonania.
Zarządzenia- akty wydawane przez niektóre organy państwa mające charakter wewnętrzny.
Konstytucja- zbiór praw obowiązująca w państwie, zajmuje naczelne miejsce wśród aktów prawnych.
Obowiązująca ustawa zasadnicza stanowi, ze:
 Polska jest demokratycznym państwem prawnym, stanowi dobro wspólne wszystkich obywateli
 organy władzy państwowej działają na podst. i w granicach prawa
 ustrój opiera się na podziale i równowadze władz ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej
 zagwarantowana jest swoboda i pluralizm polityczny oraz wolność wyznania i sumienia.
Prawo lokalne- stanowią przepisy prawa powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa i tylko wtedy, gdy wydawane są przez organy samorządu terytorialnego lub organy adm. rządowej.
Akty prawa miejscowego- są to wydawane przez wojewodę przepisy prawne powszechnie obowiązujące na terenie woj. lub jego części. Wojewoda ustala przepisy prawa miejscowego w formie rozporządzeń wykonawczych i porządkowych. Akty prawa miejscowego na terenie woj. mogą również stanowić organy adm. niezespolonej.
Organy sam. terytorialnego:
 gmina- wójt (burmistrz, prezydent) + rada gminy
 powiat- zarząd powiatu + rada powiatu
 woj.- zarząd woj. + sejmik woj.
Organy promulgacyjne:
 Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej ( ustawy, rozporządzenia, um. międzynarodowe)
 Monitor Polski ( uchwały, zarządzenia)
 Dzienniki Urzędowe poszczególnych ministerstw (zarządzenia, instrukcje, ogólniki)
 Woj. Dziennik Urzędowy ( akty prawa miejscowego)
Akty prawne wchodzą w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia, jeżeli same nie stanowią inaczej.
Tekst jednolity- kiedy akt normatywny zostaje znowelizowany , dla ułatwienia posługiwania się nim wydawany jest tekst jednolity, który uwzględnia wszystkie zmiany.
Kodeks- kompleksowy akt prawny, obejmujący swym zasięgiem gałąź lub dział prawa, którego normy są usystematyzowane i oparte na pewnych wspólnych, ogólnych zasadach.
Przykłady kodeksów: kodeks, cywilny, karny, postępowania karnego.