Sokrates.

Kim był Sokrates? Urodził się w 470 r. p.n.e. , a zmarł w 399 r. p.n.e. pochodził bogatej rodziny mieszczańskiej zajmował się filozofią matematyką , był politykiem moralistą, ośrodkiem jego zainteresowań był człowiek i zagadnienia moralne. Prawie całe swoje życie spędził w rodzinnym mieście, Atenach. Prowadził dość swobodny tryb życia, nie przywiązując wielkiej wagi do pieniędzy i dóbr materialnych, na czym traciła zwłaszcza jego małżonka. Całe dnie chodził po ulicach miasta, rozmawiając z nieodstępującym go na krok gronem słuchaczy i wielbicieli. Często można go było spotkać stojącego przez wiele godzin samotnie bez ruchu, głęboko pogrążonego we własnych myślach. Słynął z brzydoty fizycznej; był mały i gruby, nos miał zadarty, a oczy wyłupiaste. Wbrew pozorom nie był on kolejnym z grupy zwariowanych filozofów , Sokrates był postacią w każdym względzie wyjątkową. Mówiono o nim "chodzący ideał" , mając na uwadze jego walory umysłowe . Zmarł natomiast skazany na śmierć za "demoralizowanie młodzieży i wprowadzanie nowych bogów" . Jakie więc były poglądy Sokratesa, mimo że choć podziwiane, doprowadziły do jego śmierci? Sokrates w swej filozofii zajmował się wyłącznie człowiekiem , czym wyróżniał się od poprzedzających go filozofów przyrody , spośród których najsłynniejszy był Demokryt. Sokrates spojrzał na człowieka z innej strony , powiedział : "Człowiek to ten , który rozpoznaje dobro i powinien je czynić". W ten sposób jednoznacznie świadczy, że najważniejsze zasady w egzystencji ludzkiej to prawa etyczne, które stanowią niejako fundamenty człowieczeństwa. Zaznaczył , że ich brak w życiu człowieka sprawiłyby , że upodobnił by się on do zwierzęcia rozumnego, lecz gotowego czynić zło świadomie Od współczesnych mu sofistów różniło go to, że za swe nauki nie pobierał opłat oraz podejście do słuchaczy. Nie narzucał on uczniowi swoich poglądów, tylko starał się razem z nim rozwiązać dany problem, zagadnienie. Wielbił się w udowadnianiu ludziom powszechnie szanowanym i chełpiącym się swą mądrością , że tak naprawdę nic nie wiedzą. Rozmowę prowadził w charakterystyczny sposób. Otóż zaczynał od zadawania pytań, grając pospolitego "głuptaska", jednak każde kolejne pytanie zmuszało rozmówce do drobnej zmiany poglądów, wyrażonych we wcześniejszych odpowiedziach. Powoli kompletnie dezorientował swego dyskutanta, który nie był już w stanie powiedzieć czegokolwiek sensownego. Wielokrotnie w ten sposób ośmieszał "tęgie głowy" ateńskiego życia publicznego, czym zdobywał uwielbienie wśród młodzieży. Według Sokratesa , jego zadaniem była pomoc w dojściu do prawidłowej wiedzy, a nie narzucanie jej. "Właściwa wiedza pochodzi z głębi" - czyli poznanie musi pochodzić z wnętrza człowieka, musi być jego osobistą sprawą, w przeciwnym razie jest ono fałszywe-twierdził. Sokrates nieustannie wytykał Ateńczykom ich słabości, a ponieważ robił to najczęściej na rynku, publicznie, budził irytację i oburzenie rządzących. Miał on bardzo rozwinięte poczucie moralności, odmawiał udziału w skazywaniu ludzi na śmierć ani nie donosił na polityków. Miał poczucie, że przemawia "głosem bogów", wierzył w swoją misję.
Nie zapisał ani jednej ze swoich myśli, jego poglądy znamy głównie z ust Platona, jego ucznia (427-347 p.n.e.), który reprezentował kierunek filozoficzny zwany idealizmem, gdyż twierdził, że istotą świata są idee. Sokrates krytykował i wytykał wszelkie przejawy niesprawiedliwości i nadużywania władzy przez rządzących, co w końcu przypłacił życiem. Był człowiekiem odważnym. Wiedząc, że Ateny już go nie chcą, popełnił samobójstwo. Nie miał z tym większych problemów, gdyż uważał, że śmierć to tylko oddzielenie się duszy od ciała. "Śmierć to stan błogosławiony" , jednak powinna ona nastąpić "z przeznaczenia"- mówił. Uważał, że ciało to tylko więzienie dla duszy, więc "nigdy w świecie nie potrafimy zdobyć i posiadać w pełni tego , czego pragniemy". Po śmierci spodziewał się osiągnąć to, czego nigdy by nie zaznał na ziemi. "Bo tysiączne nam kłopoty sprawia ciało, któremu pokarmu trzeba". Wyrażał nadzieję, że dopiero po śmierci "znajdzie człowiek pod dostatkiem (...), tego, za czym się rozbijał przez całe minione życie". Jednak aby to osiągnąć, należy sobie wypracować za życia "czystość duszy". By to zrobić, trzeba dużo myśleć, o życiu i o śmierci . Celem w powinno być dążenie do cnoty (kierunek ten pogłębili w swej filozofii stoicy*). Według Sokratesa cnota to moralne zalety człowieka, właściwe tylko gatunkowi ludzkiemu. Szczęśliwym jest bowiem ten, kto posiada największe dobra, a największym dobrem jest cnota Człowiek powinien zabiegać o nią, nie licząc się nawet z niebezpieczeństwami i śmiercią. Wszelkie zło pochodzi z nieświadomości: nikt umyślnie i z świadomością zła nie czyni. I nie może być inaczej: skoro dobro jest pożyteczne i gwarantuje szczęście, nie ma powodu, aby ktoś, kto je zna, nie czynił go. " Jest to jedno i to samo wiedzieć, co jest sprawiedliwe, i być sprawiedliwym ". To była definicja Sokratesa. Do dóbr najwyższych zaliczał: sprawiedliwość, odwagę, panowanie nad sobą. Prawa dotyczące cnoty moralnej są " niepisane ", nie ma ich w kodeksach; niemniej są trwalsze od pisanych . Wywodzą się bowiem z samej natury rzeczy, a nie z ustanowienia ludzkiego; jakże mogłyby być ustanowione , skoro są powszechne , jednakowe dla wszystkich ludzi ? - wszak wszyscy ludzie nie mogli zejść się razem i ustanowić praw - tak rozumował Sokrates. Na powszechność praw moralnych kładł szczególny nacisk, stojąc w opozycji do poglądów SOFISTÓW. Powszechność była zasadniczą cechą cnoty w jej nowym znaczeniu. Zadaniem człowieka było zabieganie o dobra najwyższe, nie licząc się z przeciwieństwami i niebezpieczeństwami oraz poświęcając dobra niższe i pozorne. Szczęście wynikać miało z cnoty, a tylko dobro mogło być pożyteczne. Natomiast zło pochodzi z nieświadomości. Sokrates całe życie starał się szukać prostych definicji tego co złe i dobre. Zło wynika z niewiedzy .Uważał , że zdolność do odróżniania zła od dobra tkwi w rozumie, nie w społeczeństwie (jak sądzili sofiści). Cnota, szczęście i rozum były dla Sokratesa nierozłączne.
Nauki Sokratesa - filozofię przed 5 wiekiem nazywa się okresem przed Sokratejskim Jedno wiem że nic nie wiem - to sformułowanie wyraża istotę tzw. niewiedzy Sokratejskiej , która jest gotowością do poszukiwań prawdy. Sokrates mawiał , że rad by posłać do piekieł tego , kto pierwszy rozdzielił dobro i pożytek. Ale związek obu widział nie w tym, iż dobro zależne jest od pożytku, lecz przeciwnie , iż pożytek zależny jest od dobra. Tylko to, co dobre jest naprawdę pożyteczne .

*STOICYZM -twórcą był Zenon Kition ;stoicy przyjmowali świat jako organ; uważali że świat jest cielesny ,bez bogów , człowiek to dziecko wszechświata ,duch występuje w człowieku w postaci duszy i rozumu ; stoicyzm głosił pochwałę świata jego elementów ; kosmopolityzm -idea równości wszystkich ludzi ;człowiek podporządkowany jest ogólnym zasadom świata ;świat to jedna ojczyzna , należy unikać cierpienia ,nie ma miejsca na współczucie ,aby być szczęśliwym trzeba być niezależnym na nieszczęścia ,poddać się żyć zgodnie z naturą .Stoik-to mędrzec ,filozof odznaczający się zrównoważoną postawą ,nie lęka się przeciwności losu ,potrafi opanować swoje namiętności ,kieruje się rozumem gdyż życie emocjonalne prowadzi do zła .Postawa stoicka -spokojna zrównoważona rozsądna ,często postawa bierna połączona z apatią .Stoicyzm zyskał popularność w czasach cesarstwa Rzymskiego -kontynuację jego koncepcji podjęli :Epikur, Marek Aureliusz ,który głosił , że to nastawienie człowieka do rzeczywistości decyduje o szczęśliwym życiu . sam popełnił samobójstwo jako wyjście z sytuacji ,gdy trudy życia były już nie do zniesienia .